Orta Asya'da Güvenlik Sorunları

Yıl 2004, Sayı: 1, 85 - 112, 01.12.2004

Mehmet Seyfettin Erol

Öz

Although terrorism, which tops the world agenda following the Sept. 11 attacks, is considered mainly Middle East-oriented, it is no secret that it is an issue on a global scale. What is more, this issue is the first of a number of basic problems in Central Asian Republics in the process of a 12- year transition after the Soviet Union was dissolved. In the current stage, it will be useful to take up under two main titles the security issue in the Central Asia region: One of them is related to the "dornestic" threat perception and the other is related to the "foreign" threat perception. One can include common problems, shared on a regional-scale, into domestic threat perceptions. According to this, a young and increasingly growing population in almost all Central Asian countries and in parallel with this unemployment, problematic political and economic atmosphere, which is ready to create serious conflicts, political strains, caused by authoritarian adrninistrations and violation of human rights, ethnic nationalism, tribalism and regionalism issues directly constitute the basic domestic problems of every country. Water issues, border violations, which have turned into unsolved problems and as a result, heroin, nuclear materials, weapon smuggling and radical Islam constitute the domestic problems, commonly shared in the region. In the meantime, the Caspian issue, border violations, which continue to be experienced with Russia and China these countries' imperial approach to the Central Asia region are leading to foreign threat perceptions of Central Asian Republics.

Anahtar Kelimeler

Central Asia, security issue, terrorism, Russian

Kaynakça

• Ahmed Raşid, i996, Orta Asya'nın Dirilişi: İslam mı, Milliyetçilik mi?, (çev.) Osman ç. Deniztekin, İstanbul; Cep Kitapları.
• Alec Rasizade, 1999, Calming The Ferghana Valley: Development and Dialogue in the Heart of Central Asia, Center for Preventive Action, New York; The Century Foundation Press.
• E. Gellner, (1992), Uluslar ve Ulusçuluk, (çev.) B. E. Behar, G. G. Özdoğan, İstanbul; İnsan Yayınları.
• Fahir Armaoğlu, (1991), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 2, Ankara; Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hamit Ersoy, Lale Ersoy, 2002, Küreselleşen Dünyada BölgeselOluşumlar ve Türkiye, Ankara; Siyasal Kitabevi.
• İrfan Ülkü, 2002, Moskova'yla İslam Arasında Orta Asya, İstanbul; Kum Saati Yayınları.
• Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan, (I 997), Foreign Policy of Turkmenistan, Aşkabat; Türkmenistan Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
• N. Nazarbayev, (2003), Kritik 10 Yıl, Ankara; ASAM Yayınları.
• Nadir Devlet, i993, Çağdaş Türkiler, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Ek Cilt, İstanbul; Çağ Yayınları.
• Olivier Roy, 1997, Yeni Orta Asya Ya da Ulusların İmal Edilişi, (çev.), Mehmet Moralı, İstanbul; Metis Yayınları.
• Recepdurdı Garayev, (1998), Garaşsızlıgın Şanlı Seneleri, Aşkabat; Ruh Neşriyaı.
• Yasin Aslan, (i 99lı), Üçüncü Roma'nın Jeopolitik Arzuları, Ankara; Avrasya Uluslararası ilişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Arslan Koçiyev, (Yaz 2001), "Milli Özelliklere Göre Orta Asya'nın Sınırlarının Belirlenme Politikası", Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel Sayısı, 7, (2),295-305.
• Cenk Pala, Bahar 2003, "21. Yüzyıl Dünya Enerji Dengesinde Petrol ve Doğal Gazın Yeri ve Önemi: 'Hazar Boru Hatlarının Kesişme Noktasında Türkiye"', Avrasya Dosyası Enerji Özel Sayısı, 9, (1),15-16.
• Cynthia and Michael Croissant, Kış i99611997, "Hazar Denizi Statü Sorunu: İçeriği ve Yansımaları", Avrasya Etüdleri, 3, (4), 27-28.
• Elnur Soltan, Mayıs 2001, "Hazar Denizi'nin Hukuki Statüsü; Çözülemeyen Sınırlar", Stratejik Analiz, 2, (ı3), 66-67.
• Enes Cansever, (Yaz 2000), "Değişim Sürecinde Kazakistan", Da (Diyalog Avrasya), (2), 17
• Erel Tellal, (Şubat 1994), "Eski Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa'da Göç Hareketleri", Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 18, (164), 58-59.
• Ertan Efegil, Yılmaz Çolak, 2003, "Geçiş sürecinde Orta Asya: Liderlik, Milliyetçilik ve Demokrasi", Orta Asya'nın Sosyo-Kültürel Sorunları: Kimlik, İslam, Milliyet ve Etnisite, (deL) Ertan Efegil, Pınar Akçah, İstanbul; Gündoğan Yayınları, 201-202.
• F. S. Larrabee, 2001, "Türk Dış Politikası ve Güvenlik Politikası: Yeni Boyutlar, Yeni Güçlükler", Türk-Batı İlişkilerinin Geleceği: Stratejik Bir Plana Doğru, (çev.) Işık Kuşçu, Ankara; ASAM Yayınları.
• Françoise Rollan, (Mayıs 2004), "Learning to Live with Frontiers: New Frontiers in Central Asia", UNISCI Discussion Papers, I. George 1. Mirsky, (Ekim 1992) "Central Asia's Emergence" Current History, 91, (567),336.
• Haluk Ölçekçi, (Mart 1995), "Türk Dünyası 'nda Etnik Problemler", Gök Dergisi, (4), Henn-Juri Uibopuu, 1995, "The Caspian Sea: A Tangle of Lega1 Problems", The World Today, 51, (6), 119.
• İbrahim Kalkan, 1998, "Kazak Petrolleri ve Uluslar arası Güçler", Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, (der.), Alaeddin Yalçınkaya, İstanbul; Bağlam Yayınları, 76.
• İbrahim Kaya, (2002), "Aral Havzası Anlaşmazlığının Değerlendirilmesinde Hukuksal Çerçeve ve Uygulanabilir Öneriler", Dünyada Su Sorunları ve Stratejileri, (deL), Aziz Koluman, Ankara; ASAM Yayınları, 122.
• İsmail Soysal, 1998, "Hazar Bölgesinde Petrol ve Gaz Kaynakları", Türk Cumhuriyetleri ve Petrol Boru Hatları, (der.), Alaeddin Yalçınkaya, İstanbul; Bağlam Yayınları, 21.
• Mehmet S. Erol, Yaz 2001, "Türkmenistan Devleti'nin Dış Politikasının Temel Sacayağı: Daimi Tarafsızlık Statüsü", AvrasyaDosyası Türkmenistan Özel Sayısı, 7, (2),124- 142.
• Mehmet S. Erol, Temmuz 2002, "Orta Asya'da Düğmeye Kim Bastı?: Büyük Oyunda İkinci Perde, Sıra Muhaliflerde", Jeopolitik Gündem, (lO), 43.
• Mustafa Aydın, (2004), "Avrasya'nın Değişen Jeopolitiği ve Güvenlik: 1989-2003",
• Yakın Dönem Güç Mücadeleleri ışığında Orta Asya Gerçeği, (der.), Ertan Efegil, Elif Hatun Kılıçbeyli, İstanbul; Gündoğan Yayınları, s. 169.
• Mustafa Ökmen, (Yaz 2001), "Türkmenistan'da Çevre Sorunları", Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel, 7, (2), 239.
• Nadir Devlet, (Kış 1995), "Bağımsız Türk Cumhuriyetlerinin Sınırlarının Tarihi, Coğrafi ve Etnik Sorunları", Avrasya Etüdleri,I, (4), 30-35.
• Nermin Guliyeva, Mart 2001, "Orta Asya'da Cadı Kazanı: İç Savaş ve Terör Tehdidi", Stratejik Analiz, i, (11),43-48.
• Nermin Güler, Yaz 2001, "Geçiş sürecinde Türkmenistan'ın Siyasi Yapısı: Türkmenbaşı Modeli", Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel Sayısı, 7, (2), 97-110.
• Nazokat A. Kasymova, 2002, "Orta Asya'nın Jeopolitik Konumu ve Oluşturulmak İstenen Bölgesel Güvenlik Sistemi", Türkler, (çev.) Kadir İnan, Ankara; Yeni Türkiye Yayınları, 9 ı4.
• Orozbek Moldaliev, (2002), "Islamism and International Terrorism: A Threat of Islam or a Threat to Islam?", Central Asia and the Caucasus, IS, (3), 94.
• Philip Micklin, (2000), "The Puture of Water Management", Central Asia and Caucasian Prospects, The Royal Instittue of International Affairs, s. 68.
• Pınar Akçalı, 2003, "Orta Asya'da İslami Uyanış, Radikal İslami Hareketler ve Bu Hareketlerin BölgePolitikasına Etkileri", Orta Asya'nın Sosyo-Kültürel Sorunları: Kimlik, islam, Milliyet ve Etnisite, (der.) Ertan Efegil, Pınar Akçalı, İstanbul; Gündoğan Yayınları, 143.
• Poonam Mann , Aralık 2001, "Religious Extremism in Central Asia", Strategic Analysis, XXV. (9), 1029.
• Rajan Menon ve Hemi J. Barkey, (Kış 1992-93), "Transformation,of Central Asia: Implications for Regional and International Security", Survival, 34, (4), 71.
• Rustem Zhanguzhin, 2000, "Democratizatior;ı in Central Asia: Several Comments";- Central Asia and the Caucasus, (4), 22-24.
• S. Gülden Ayınan, (Ekim 1994), "Dünün Efendileri Bugünün Azınlıkları: Eski Sovyet Topraklarındaki Ruslar", İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (9),9.
• Sergej Mahnovski, 2003, "The Natural Resources and Potantial Conflict in the Caspian Sea Region", Faultlines of Conflict in Central,Asia and the South Caucasus: lmplications for the US Army, (der). Olga Oliker ve Thomas, S. S:ı;ayna, Santa Monica; RAND, Arroyo Certer, 109-l4~.
• Süleyman S. Terzioğlu, (Yaz 2001), "Türkmenistan'ın Azınlıklar Konusundaki Siyaseti', Avrasya Dosyası Türkmenistan Özel Sayısı, 7, (2), 111-123.
• Tanya Charlick-Paley, Phil Williams ve Olga Oliker, 2003, "The Political Evolution of Central Asi8 and South Caucasus: Implications for Regional Security", Paultlines of Conflict in Central Asia and the South caucasus: lmplications for the US Army, (deL), Olga Oliker ve Thomas S. Szayna, Santa Monica; RAND, Arroyo Center, 7-40.
• UNODCCP, 2002, "Illicit Drugs Situation in the Regions Neighbouring Afghanistan and the Response ofUNOCCP", Viyana; 23. Valentina Kurganskaia, 2002, "New Spiritual Trends in Kazakhstan", Central Asia and the Caucasus, 15, (3), 110.