BİRİNCİ DÜNYA HARBİ’NDE RUMELİ’NDEN OSMANLI ORDUSUNA MÜSLÜMAN GÖNÜLLÜ KATILIMLARI

Yıl 2013, Sayı: 18, 231 - 255, 01.06.2013

Hasip Saygılı

Öz

Bu makalede, Birinci Dünya Harbi’nde imparatorluğun 1877-1878 Rus ve Balkan harplerinde kaybettiği Avrupa topraklarından Osmanlı ordusuna gönüllü olarak katılmış olan Müslüman gençler, Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) ve Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATASE) arşivi belgelerine dayalı olarak incelenmiştir. İncelemede gönüllülerin hangi bölgelerden, ne kadar yoğunlukta geldikleri, Osmanlı Devleti’nin bu gönüllüleri hangi şartlarda, nasıl kabul ettiği ve hangi cephelerde kullandığı açıklanmaya çalışılmıştır. Gönüllülerin yoğun olarak toplandığı toprakları kontrol eden Bulgaristan ve Avusturya-Macaristan’ın konuya dair politika değişikliklerinin katılım miktarına etkileri ortaya konulmuştur. Ayrıca bu gönüllülerin harekete geçmesinde dönemin padişahı Sultan Reşad’ın cihad ilanının ne derecede etkili olduğu belgelerin diliyle okunmaya gayret edilmiştir. Bunun yanında sayılarının 50 binden fazla olduğu anlaşılan Müslüman gönüllülerin ilgili kaynaklarda hak ettiği derecede yer almaması ve o tarihten günümüze tarih yazımı ve popüler kültürde hemen hemen hiç gündeme getirilmeyişinin muhtemel sebepleri üzerinde de durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı ordusu, gönüllü, Müslüman, asker, Birinci Dünya Harbi, cihad, Balkan, Rumeli, Bulgaristan

Muslim Volunteer Participants of Balkans to Ottoman Army in World War I

Öz

This article examines the Muslim youth who volunteered into the Ottoman Army during the World War I from the European lands of Ottoman Empire lost in 1877-1878 Russian and Balkan Wars, by using the archive documents from Prime Ministry Ottoman Archives (BOA) and the Military History and Strategic Studies Archives (ATASE). The study tries to figure out the regions from which these volunteers came and the number of the volunteers from each of these regions and also tries to explain the conditions under which the Ottoman Empire accepted these volunteers and the fronts in which the Ottoman Empire deployed them. The study points out that the changes in the politics pursued by Bulgaria and Austria-Hungary which had the control over the regions that the volunteers came from had important effect on the number of the volunteers. Moreover, the study tries to read the extent to which the proclamation of “jihad” by Sultan Reşad had an influence over these volunteers into taking action by examining the language of the documents in the archives. In addition to these, the study also looks into the possible causes for the facts that these Muslim volunteers whose number were apparently over 50 thousand were not mentioned in the relevant sources as they deserved and that they were not brought into the agenda whether in the historical writings or in popular culture from those days till today.

Anahtar Kelimeler

Ottoman army, volunteer, Muslim, soldier, First World War, jihad, Balkan, Roumeli, Bulgaria.

Kaynakça

• Akçakayalıoğlu, C. (1967). Birinci Dünya Harbi VII’nci Cilt Avrupa Cepheleri 1’inci Kısım (Galiçya Cephesi). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Apak, R. (1957). Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları. Ankara: E. U. Basımevi.
• Baki. (1933). Büyük Harpte Kafkas Cephesi, Cilt 1. İstanbul: Askerî Matbaa.
• Bayur, Y. H. (1957). Türk İnkılabı Tarihi, Cilt III, Kısım 3. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bayur, Y. H. (1983). Türk İnkılabı Tarihi, Cilt III, Kısım 4, (2. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılabı Tarihi, Cilt III, Kısım 1, (3. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılabı Tarihi, Cilt III, Kısım 2, (3. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Belen, F. (1964). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 1914 Yılı Hareketleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Belen, F. (1964). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 1915 Yılı Hareketleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Belen, F. (1965). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 1916 Yılı Hareketleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Belen, F. (1966). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 1917 Yılı Hareketleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Belen, F. (1967). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 1918 Yılı Hareketleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Beşikçi, M. (2011). “İhtiyat Zâbiti’nden Yedek Subaya”: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Sorunlu Askerlik Kategorisi Olarak Yedek Subaylık ve Yedek Subaylar, 1891-1930. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 13, 45-89.
• Beşikçi, M. (2012). The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War-Between Voluntarism and Resistance. Leiden-Boston: Brill.
• Bıyıklıoğlu, T. (1992). Trakya’da Millî Mücadele, Cilt 1, (3. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ciner, K. (1967). Birinci Dünya Harbi VII’nci Cilt Avrupa Cepheleri 3’üncü Kısım (Makedonya Cephesi). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Çakmak, F. (2011). Batı Rumeli’yi Nasıl Kaybettik?. A. Tetik (Haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Dobrav, A. (2005). 1915 Yılında Türk- Bulgar Sınırının Düzeltilmesi. XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Bulgar Askerî Siyasi İlişkileri içinde (ss. 1-7). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Erem, M. (2006). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Rumeli Müfrezesi (Takviyeli 177’nci Piyade Alayı). Z. Türkmen ve A. Keskin (Haz.), Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Görgülü, İ. (1993). On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Grebene, B.F. (1976). Balkanlarda Tedhiş ve Gerilla. İstanbul: Belge Yayınları.
• Kerimi, F. (2001). İstanbul Mektupları. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Kon, K. (2011). Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’daki Müslüman Esir Kampları (1914-1918). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kosova’da Çanakkale Şehitleri Anıldı. 23 Mart 2010 tarihinde http://www.beyazgazete.com/haber/ 2010/03/19/kosova-da-canakkale-sehitleri-anildi.html’ adresinden erişildi.
• Külçe, S. (1944). Osmanlı Tarihinde Arnavutlar. İzmir: [yy].
• Malcolm, N. (1999). Kosova Balkanları Anlamak İçin (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul: Sabah Kitapları.
• Özdemir, M. (2005). Balkan Savaşı’nda Gönüllü Birlikler. Dokuzuncu Askerî Tarih Semineri Bildirileri I içinde (ss. 423-435). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Prizren’de Bayram Havası. 17 Aralık 2012 tarihinde http://www.radikal.com.tr/ 1999/07/05/ dis/01pri.html adresinden erişildi. Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars. (1914). Washington: Carnegie Endowment for International Peace.
• Safi, P. (2012). The Ottoman Special Organization Teşkilat-Mahsusa: An Inquiry into its Operational and Administrative Characteristics. Basılmamış Doktora Tezi. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Saygılı, H. (2012). Balkan Harbi’nde Osmanlı Bozgununun Karanlık Yüzü: Dönemin Tanıklarının Gözüyle Müslüman Ahalide İnsan Kalitesi ve Sosyal Çözülme Problemi. Türkiye Günlüğü, 112, 136-146.
• Yıldız, G. (2009). Neferin Adı Yok-Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839). İstanbul: Kitabevi.
• Yılmaz, V. (1993). 1’inci Dünya Harbi’nde Türk -Alman İttifakı ve Askerî Yardımları. İstanbul: Cem Ofset Matbaacılık.
• (1914). Map of the Balkan States in Accordance with Recent Treaties. The Geographical Journal, 43(5), 559-566.
• (1928). Düstur II. Tertip 8. Cilt. İstanbul: Başvekâlet Müdavenet Müdiriyeti.
• (1928). Düstur II. Tertip 9. Cilt. İstanbul: Başvekâlet Müdavenet Müdiriyeti.
• (1979). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Sina Filistin Cephesi, IV’üncü Cilt, 1’inci ks. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (1982). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 1908-1920, III’üncü Cilt, 6’ncı Kısım. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (1985). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari ve Lojistik, X’uncu Cilt. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (1986). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Sina Filistin Cephesi, IV’üncü cilt, 2’nci ks. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (1993). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Kafkas Cephesi 3’üncü Ordu Harekâtı, III’ncü cilt, 2’nci ks. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (1996). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Avrupa Cepheleri. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (2001). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Irak İran Cephesi 1914-1918, III’ncü Cilt, 2’nci ks. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• (2009). Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri Cilt