An Overwiev of Formation in Kazakh Theatre

Yıl 2013, Cilt: 19 Sayı: 19, 79 - 92, 01.12.2013

Bahadır Gücüyeter

Öz

Mankind has tried several ways to express their thoughts since the primitive ages. Among these ways, the theatre has come forward by the power of influence of being an art of demonstration.
Among literary genres, theatre, which can also function as a communication tool, emerged in the Kazakh society in a later period for various reasons but then has made a rapid progress. The reasons for the late emergence of theatre in the Kazakh society and the establishment and development of Kazakh theatre is the basis of this study. The factors that helped the formation and development of Kazakh theatre, the artists who constructed works in theatre and theater criticism at Kazakh theatre are examined in the study. At the end of the study, first works of Kazakh theatre are given in a chronological order.

Anahtar Kelimeler

Theater, Kazakh, Kazakh theater.

KAZAK TİYATROSUNUN OLUŞUMUNA GENEL BİR BAKIŞ

Öz

İnsanoğlu, ilkel çağlardan başlayarak düşüncelerini anlatmak için çeşitli yollar denemiştir. Bu yollar içerisinde tiyatro, gösteriye bağlı bir sanat olmasının sağladığı etkileme gücüyle öne çıkmıştır.
Edebî türler içerisinde iletişim aracı olarak da etkin bir işlev görebilen tiyatro, Kazak toplumunda çeşitli sebeplerle geç bir dönemde ortaya çıkmış ancak daha sonra hızlı bir gelişim kaydetmiştir. Kazak toplumunda tiyatronun ortaya çıkışının gecikmesinin sebepleri ve Kazak tiyatrosunun kuruluşu ve gelişimi bu çalışmanın temelini teşkil etmiştir. Çalışmada sırasıyla Kazak tiyatrosunun oluşumuna ve gelişimine yardım eden etkenler, Kazak edebiyatında tiyatro ve tiyatro eleştirisi türünde eser veren sanatçılar üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonunda Kazak tiyatrosunun ilk eserleri kronolojik olarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Kazak, Kazak tiyatrosu.

Kaynakça

• Arat, R. R. (1997). Kazakistan. İslam Ansiklopedisi içinde (C. VI). Eskişehir: MEB Yayınları.
• Äwezov, M. (1997). Şığarmaları, Cilt I. Almatı: Ğılım Baspası.
• Ayan, E. (2008). Ibıray Altınsarin ve Nikolay İvanoviç İlminski’nin Kazak Eğitim Sistemine Etkileri. Turkish Studies, 3(7), 125-135.
• Duwlatov, M. (1914). Manap Draması. Kazak Gazetesi. No:82.
• Duwlatov, M. (1915). Kazak Ädebiyet Keşi. Kazak Gazetesi, No:114.
• Ergöbek, K. (1994). 20. Ğasır Basındağı Ädebiyet. Almatı: Bilim Baspası.
• Günhan, K. (1997). Gökkubbenin Çocuğu ile Gönül Sohbeti. Bilig, 6, 89-92.
• Ğabdullin, N. (1968). Şıgarma Arkavı Şındık. Almatı: Jazuvşı Baspası.
• Jamıqayeva, Ş. M. (1997). Jüsipbek Aymawıtov Şığarmalar Jiynağı, Cilt 3. Almatı: Ğılım Baspası.
• Joldasbekov, M. (1990). Asıl Arnalar. Almatı: Jazuvşı Baspası.
• Kabdolov, Z. (1970). Ädebiyet Teoriyasının Negizderi. Almatı: Mektep Baspası.
• Karatayev, M. (1971). Janr Sıpatı. Almatı: Kazak SSR Ğılım Akademiyası.
• Karatayev, M., Nurtazin, T. ve Kiyrabayev, S. (1971). Kazak Sovet Ädebiyeti. Almatı: Mekteb Baspası.
• Kazak SSR Ğılım Akademiyası. (1958). Kazak Sovet Ädebiyetinin Oçerki. Almatı: Ğılım Baspası.
• Kazak SSR Ğılım Akademiyası. (1975). Kazak Teatrının Tarihi I. Almatı: Ğılım Baspası.
• Kıyrabayev, S. (1999). Säken Seyfullin. Kazak Ädebiyeti, Äntsiklopediya. Almatı: Bilik Baspa Üyi.
• Kıyrabayev, S. (2007). Kazakistan Edebiyatı. Türk Dünyası Edebiyatları Tarihi. Ankara: AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi.
• Koç, K., İşina, A. ve Korganbekov, B. (2007). Kazak Edebiyatı II. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Koñıratbayev, Ä. (1994). Kazak Ädebiyetinin Tarihi. Almatı: Sanat Baspası.
• Korabay, S. (2008). Kölbay Tögisov. Şäkerim Entsiklopediya. Semey: Tengri Baspası.
• Kundakbayev, B. (1965). Oblıstık Kazak Teatrları. Almatı: Ğılım Baspası.
• Kundakbayev, B. (1997). Muxtar Äwezov Jäne Teatr. Almatı: Ğılım Baspası.
• Kurat, A. N. (1987). Rusya Tarihi. Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Musinov, A. ve Kulmuhametov, M. (1993). Seräli Kojamkulov-Şeberlik Mektebi. Almatı: Öner Baspası.
• Negimov, S. (t.y.). Mirjakıb Duwlatov Şığarmaları. Almatı: Ana Tili Baspası.
• Özdemir, A. (1996). Kazak Türklerinin Büyük Edibi Mirjakıb Duvlatulı (1885-1935). Bilig, 3,162-170.
• Rsaev T. (2008). Eñlik Kebek. Şäkerim Entsiklopediya. Semey: Tengri Baspası.
• Sızdıkova, R. (1999). Orınbek Bekov. Kazak Ädebiyeti, Äntsiklopediya. Almatı: Bilik Baspa Üyi.
• Smağulova, S. (2006). Tögisov, Kölbay. Kazakistan Ulttık Entsiklopediya. Almatı: Kazak Entsiklopediyası Bas Redaksiyası.
• Söylemez, O. (2002). Bağımsızlığının 10. Yılında Kazakistan Cumhuriyeti. Türkler Ansiklopedisi. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Subhanberdina Ü. (1963). Kazak’tın Revolyutsiyadan Burınğı Merzimdi Baspasözindegi Materiyaldar. Almatı: Kazak SSR Ğılım Akademiyası Baspası.
• Subhanberdina, Ü. ve Dävitov, S. (1995). Ayqap. Almatı: Kazak Entsiklopediyası Bas Redaksiyası.
• Şalğınbay, J. (1999). Äkiram Ğalımov. Kazak Ädebiyeti Äntsiklopediya. Almatı: Bilik Baspa Üyi.
• Şimşek, T. (2007). Türkçe Eğitiminde Drama. İlköğretimde Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Täjibayev, Ä. (1971). Kazak Dramaturgiyasının Damuwı men Kalıptasuvı. Almatı: Kazak SSR Ğılım Akademiyası.
• Tögüsov, K. (2003). Şığarmalar Jiynağı. Almatı: Alaş Baspası.
• Turan, O. (2010). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kaynak Kişi
• Bekbosın, K. (2012). Özel Görüşme 06.04.2012.