Development of Telegraph Lines in the West of Teke Sanjak: The Example of Elmalı

Yıl 2014, Cilt: 21 Sayı: 21, 67 - 85, 01.12.2014

Hatice Durgun

Öz

After the beginning of its usage all over the world, the telegraph technology, which found a space to become widespread within the Ottoman Empire upon the benefits it brought, made a remarkable progress in regard to empire’s cities in Anatolia being connected to each other, especially after the second half of the 19th century. Thus, while the time was saved in terms of communication, also a saving was provided in terms of finance.
Telegraph’s quick introduction to Ottoman state led to the requirement of sufficient staff’s being trained who would be beneficial for the services related to the telegraph. While students were being sent to Europe and telegraph schools were opened in the center of empire, on the other hand in order to reduce external dependence the first native telegraph machine was produced and “Telegraph Factory” became operational.
After the first telegraph line established in Antalya, the center township of Teke Sanjak which was one of the most significant port cities of Ottoman Empire, in 1868, the establishment of a telegraph line in Elmalı, which was an important center of trade and redif troop and one of the biggest township of the sanjak, occurred 16 years later than the center township. Elmalı Township, which had a significant trading volume via Finike Port that was under the control of Elmalı, have importance as being the first administrative unit where telegprah line was established in the west of Teke Sanjak.

Anahtar Kelimeler

Telegraph, Elmalı, Finike, Mekri (Fethiye), İstanos (Korkuteli), telegraph line, telegraph office.

TEKE SANCAĞI’NIN BATISINDA TELGRAF HATTI TESİSİNİN GELİŞİMİ: ELMALI ÖRNEĞİ

Öz

Dünyada kullanılmaya başlamasından kısa bir süre sonra, görülen fayda üzerine Osmanlı İmparatorluğu’nda hızla yayılma alanı bulan telgraf teknolojisi, özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren imparatorluğun Anadolu topraklarındaki vilayetlerin birbirine bağlanması hususunda dikkate değer bir gelişme kaydetmiştir. Bu sayede haberleşme açısından zaman kazanılırken ekonomik anlamda tasarruf da sağlanmıştır.
Telgrafın Osmanlı ülkesine süratli bir şekilde girmesi, telgrafhanelerde ve bununla bağlantılı diğer hizmetlerin karşılanmasında yararlılıkları görülecek yeterli personelin yetiştirilmesi zorunluluğunu doğurmuştur. Bir taraftan Avrupa’ya öğrenciler gönderilip imparatorluk merkezinde telgraf mektepleri açılırken diğer taraftan dışa bağımlılığın azaltılması için ilk yerli telgraf makinesi üretilerek “Telgraf Fabrikası” faaliyete geçirilmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli liman şehirlerinden biri olan Teke Sancağı’nın merkez kazası Antalya’ya 1868 yılında kurulan ilk telgraf hattının ardından, önemli bir ticaret ve redif tabur merkezi, aynı zamanda sancağın büyük kazalarından biri olan Elmalı’ya bir telgraf hattının uzatılması, merkez kazadan 16 yıl sonra gerçekleşmiştir. Kendisine bağlı olan Finike Limanı vasıtasıyla deniz yolundan da önemli bir ticaret hacmine sahip olan Elmalı Kazası, Teke Sancağı’nın batısında, ilk telgraf hattının çekildiği idari birim olması sebebiyle önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Telgraf, Elmalı, Finike, Mekri (Fethiye), İstanos (Korkuteli), telgraf hattı, telgrafhane.

Kaynakça

• A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA.)
• Bab-ı Asafi Mektûbi Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM.), 416/73, 433/18.
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.), Dosya/Gömlek No: 1845/138318, 1990/149203, 2018/151318, 2899/217368.
• Dâhiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT.), Dosya/Gömlek No: 2529/69, 2381/61, 2420/54, 2495/85, 2519/4, 670/8, 2499/60, 2462/45, 2479/46, 1106/28.
• Dâhiliye Nezâreti İrade (DH.İD.), 119-2/5, 119/36, 145/57.
• Dâhiliye Nezâreti İrade-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM.EK.), Dosya/Gömlek No: 50/115.
• Dâhiliye Nezâreti Şifre Kalemi (DH.ŞFR.), Dosya/Gömlek No: 631/103.
• Harita (HRT.h.), Gömlek No: 364, 366.
• İrade Şûra-yı Devlet (İ.ŞD.), 9/445.
• Şûra-yı Devlet (ŞD.), Dosya/Gömlek No: 2465/24, 2476/31, 2657/7, 1757/9, 1756/25.
• B. Konya Vilâyeti Sâlnâmesi (KVS.)
• KVS., 1296, Def‘a 12; KVS., 1303, Def‘a 19; KVS., 1304, Def‘a 20; KVS., 1305, Def‘a 21; KVS., 1306, Def‘a 22; KVS., 1307, Def‘a 23; KVS., 1312, Def‘a 26; KVS., 1314, Def‘a 27; KVS., 1317, Def‘a 28.
• C. Araştırma ve İncelemeler
• Akbulut, U. (2010). Suriye’ye İlk Telgraf Hatlarının Çekilmesi. History Studies, Orta Doğu Özel Sayısı, 1-11.
• Briggs, A. ve Burke, P. (2004). Medyanın Toplumsal Tarihi (İ.Şener, Çev.). Ankara: İzdüşüm Yaynları.
• Çadırcı, M. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara: TTK.
• Çakılcı, D. (2013). Osmanlı-Avrupa Telgraf Hatlarında Sırbistan Emareti’nin Rolü. OTAM, 34, 59-81.
• Davison, R.H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu’na Elektrikli Telgrafın Girişi (D. M. Burak, Çev.). OTAM, 14, 347-386.
• Demir, T. (2005). Türkiye’de Posta Telgraf ve Telefon Teşkilatının Tarihsel Gelişimi (1840-1920). Ankara: PTT Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Gül, A. (2011). Osmanlı Döneminde Erzincan Kazasında Ulaşım ve Haberleşme. History Studies, 3(1), 113-129.
• Hacısalihoğlu, N.E. (2007). Kırım Savaşı’nda Haberleşme: Varna Telgraf Hattı Şebekesi. Savaştan Barışa: 150. Yıldönümünde Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması (1853-1856) içinde (ss. 119-130). İstanbul: İÜEF Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Kaçar, M. (1995). Osmanlı Telgraf İşletmesi. (E.İhsanoğlu ve M.Kaçar, Ed.), Çağını Yakalayan Osmanlı içinde (ss. 45-140). IRCICA, İstanbul.
• Keskin, Ö. ve Sönmez, A. (2009). Telgrafın Osmanlı İmparatorluğu’nda Yayılması: Çanakkale Telgraf Hattı Örneği. OTAM, 25, 67-81.
• Koloğlu, O. (1995). Yeni Haberleşme ve Ulaşım Tekniklerinin Osmanlı Toplumunu Etkileyişi. (E.İhsanoğlu-M.Kaçar, Ed.), Çağını Yakalayan Osmanlı içinde (ss. 597-608). IRCICA, İstanbul.
• Mercan, M. (2009). Giresun Telgraf İdaresi ve Telgrafhane Binası (1869-1904). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(7), 159-174.
• Özilgen, M. (2009). Endüstrileşme Sürecinde Bilgi Birikiminin Öyküsü. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü. Ankara: TTK.
• Türedi, Y. vd. (2007). Geçmişten Günümüze Posta. Ankara: PTT Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yazıcı, N. (1992). Tanzimat’ta Haberleşme ve Kara Taşımacılığı. OTAM, 3, 333-377.