POLONYA ARŞİVLERİNDEN ARCHIWUM GŁÓWNE AKT DAWNYCH (AGAD) VE OSMANLI TARİHİNE DAİR BELGE KOLEKSİYONLARI

Yıl 2012, Sayı: 16, 215 - 222, 05.06.2012

Hacer Topaktaş

Öz

Osmanlı Devleti’nin XV. yüzyıldan itibaren komşusu ve savaş hâllerinde hasmı olan Polonya (Lehistan) günümüzde Osmanlı tarihi araştırmaları için önemli arşivleri barındırmaktadır. Polonya ile gerek diplomatik gerek ticari olarak yürütülen tarihî ilişkilerin yoğunluğu her iki tarafın arşivlerine de yansımış durumdadır. Ancak şimdiye kadar Polonya arşivleri ile ilgili Türkiye’de yapılmış çalışmalar pek yoktur. Bu bağlamda Polonya arşivlerinin en önde gelenlerinden olan Varşova’da bulunan Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD) yani Eski Belgeler Merkez Arşivi, Osmanlı tarihi araştırmaları için kıymet taşıyan belgeler içermektedir. Fatih Sultan Mehmed döneminden XIX. yüzyıla kadar ulaşan vesika koleksiyonlarının Türkiye’deki araştırmacılar tarafından tanınması, gerek Osmanlı tarihi gerekse Avrupa tarihi çalışmaları açısından mühimdir. Türk tarihi ile ilgili Osmanlı Türkçesi, Lehçe, Fransızca, İtalyanca, Latince ve nadiren Almanca ve Rusça olarak karşımıza çıkabilecek bu vesikaların bu çalışma bağlamında özellikle Osmanlı Türkçesi olanlarına öncelik verilmiştir. Zira Avrupa arşivlerindeki Osmanlı Türkçesi arşiv malzemelerinin tarih araştırmaları çerçevesinde bilinip bilimsel çalışmalarda değerlendirilmesi elzemdir. Aynı zamanda Türkiye’deki arşivlerde bulunmayan birçok vesikanın bu arşivlerde bulunuyor olması, AGAD arşivi nevinde hazine-i evrak dairelerinin kıymetini daha da artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Polonya, Lehistan, Varşova, Osmanlı belgeleri, Archiwum Główne Akt Dawnych, AGAD

A Polish Archive, Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD) and Its Collections of the Ottoman History

Öz

Poland (Lehistan) that was a neighbor of the Ottoman Empire from the XVth century and sometimes an hostile on the wars has very important archives for studies on the Ottoman history. Intensity of the diplomatic and commercial relations with Poland is reflected in the archives of both countries. So far, studies related to the Polish archives in Turkey is almost nonexistent. In this context, one of the most prominent archives of Poland Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD) namely The Central Archives of Historical Records in Warsaw includes very valuable documents for the studies of Ottoman history. The awareness of this document collection that are from the time of Sultan Mehmed II up to the XIXth century is very important not only for the studies on the Ottoman history but European history. In the context of this study especially the Ottoman Turkish ones are given priority amoung the documents related to the Turkish history which are in Ottoman Turkish, Polish, French, Italian, Latin and rarely Russian and German. Because, it is essential that the use of the Ottoman Turkish archival materials in the European archives for scientific studies within the framework of researches on history. At the same time a lot of documents which are in this archives but not in the Turkish archives increases even more value of this kind of document treasures like AGAD.

Anahtar Kelimeler

Poland, Lehistan, Warsaw, Ottoman documents, Archiwum Główne Akt Dawnych, AGAD

Kaynakça

• Abrahamowicz, Z. (1954). Dokumenty Tatarskie i Tureckie w Zbiorach Polskich. Przegląd Orientalistyczny. 1954, 2 (10), 142-148.
• Abrahamowicz, Z. (1959a). Katalog Dokumentów Tureckich: Dokumenty do Dziejów Polski i Krajów Osmańskich. Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Abrahamowicz, Z. (1959b). Antoni Łukasz Krutta. Polski Słownik Biograficzny (PSB), VIII, 59-60.
• AGAD. Archiwum Koronn e Warszawskie, Dokumenty Pergaminowe, 5628.
• Avcıoğlu, N. (2003). A Palace of One's Own: StanislasI's Kiosksand the Idea of Self-Representation. The Art Bulletin, V. 85, 4, 662-684.
• Bardach, J. (ed), (1997). Dzieje Sejmu Polskiego. Warszawa: Wydaw. Sejmowe.
• Karwasiński, J. (red). (1975). Archiwum Koronne Warszawskie (Archivum Regni Secretius Varsaviense) [w:] “Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie”. Przewodnikpozespołach, 1, Archiwadawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych.
• Kołodziejczyk, D. (2000). Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th–18th Century): An Annotated Edition of ‘Ahdnames and Other Documents. Leiden: Brill.
• Konopczyński, W. (1936). Polska a Turcja 1683-1792, Warszawa: nakł. Instytutu Wschodniego w Warszawie.
• Królikowska, N. (2010). Law and Division of Power in the Crimean Khanate. A Study on the Reign of Murad Giray (1678-1683), PhD thesis, superviser D. Kołodziejczyk, University of Warsaw, Institute of History, Warsaw.
• Lewandowska, D. (red). (2008). Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.Informator o zasobie archiwalnym. Warszawa: NaczelnaDyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych.
• Michalski, J. (ed). (1984). Historia Sejmu Polskiego, I-II, Warszawa:Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ramatowski, F. (red). (1988). Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik pozasobie. II. Epokaporozbiorowa, Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych.
• Reychman, J. (1938). Piotr Krutta Emisariusz Kościuszki do Stambułu.Wschód-Orient, R. IX, 2, 3-12.
• Reychman, J. (1950). Znajomość i Nauczanie Języków Orientalnych w Polsce XVIII Wieku. Wrocław: Nakł. WrocławskiegoTowarzystwaNaukowego.
• Reychman, J. (1959). Życie Polskie w Stambule w XVIII Wieku.Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Reychman, J. (1964a). Polonya ile Türkiye Arasında Diplomatik Münasebetlerin 550. Yıldönümü. Ankara: [y.y]
• Reychman, J. (1964b). XVIII. Yüzyılda Lehistan Uygarlığında Görülen Türk Etkileri. Belleten, XXVIII, 757-767.
• Smoleński, W. (1901). Polska Szkoła Orientalna w Stambule1766-1795,Kraków: [y.y]
• Topaktaş, H. (2005), Osmanlı Sefaretnameleri Işığında 1730-1763 Yıllarında Osmanlı Devleti ile Lehistan/Polonya Arasında Diplomatik İlişkiler. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Unat, F. R. (1992).Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri. 3. Bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Wajs, A. (opr.), (1999). Archiwum Skarbu Koronnego Rachunki Poselstw, Sumariusz. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych Archiwum Główne Akt Dawnych.
• Zielińska, T. (red), (1992). Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: informator o zasobie,Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Archiwum Główne Akt Dawnych.