Katalog Drevnetyurkskix Runiçeskix Pamyatnikov Gornogo Altaya

Yıl 2012, Sayı: 16, 259 - 268, 05.06.2012

Mikail Cengiz

Öz

Orhon Yazıtlarının (Köl Tėgin, Bilge Kagan) Nikolay Mihayloviç Yadrintsev tarafından 1889 yılında bulunuşunun üzerinden yaklaşık 120 yıllık bir zaman geçti. Esasen Türk runik yazısının varlığı 13. yüzyılda Târîh-i Cihangüşâ'yı yazan İlhanlı tarihçisi Alâeddin Ata Melik Cüveynî tarafından adı geçen eserinde belirtilmişti (Ercilasun, 2004, s. 150). “Bir Uygur efsanesine göre, onların dünya yüzüne çıktıkları ilk yer Orhon nehrinin kıyısıdır. Bu nehir, Karakorum denilen bir dağdan çıkar ... Bunlardan başka bir nehrin kenarında eskiden Ordu-Balık, bugün ise Mavu-Balık denilen bir şehir vardır. Bu şehrin yakınında bulunan kayalara yazılar yazılmıştı. Ben onları gördüm.” (Öztürk, 1988, s. 116). Ercilasun’a göre Cüveynî’nin gördüğü yazıt büyük bir ihtimalle Karabalgasun Yazıtlarıdır (2004, s. 150).
Ünlü tarihçi İbn Arabşah da 15. yüzyılın ilk yarısında yazdığı “Acâibü'l-Makdûr fi Nevâib-i Teymur” adlı eserinde Türk runik yazısını gördüğünü ve bu yazıya “dulbercin” adı verildiğini belirtmiştir. Ona göre bu yazı sisteminde 41 harfin oluşu ön ve art sesleri ayırmak amacıyladır (Ercilasun, 2004, s. 150).

Anahtar Kelimeler

Orhon Yazıtları, Nikolay Mihayloviç Yadrintsev, Türk runik yazısı, Târîh-i Cihangüşâ, Cüveynî

Kaynakça

• Alyılmaz, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu. Ankara: Kurmay.
• Alyılmaz, C. (2007). (Kök) Türk Harfli Yazıtların İzinde. Ankara: KaraM.
• Aydın, E. (2010a). Türk Runik Bibliyografyası (Genişletilmiş 2. baskı). İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi:
• Aydın, E. (2010b). Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Bir Bakış. I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri. (C. Alyılmaz, Ö. Ay, M. Yılmaz, Ed.). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları. 25-34.
• Aydın, E. (2011). Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Genel Sorunlar Üzerine Notlar. Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl konulu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (Ü. Çelik Şavk, Ed.). Ankara. 89-95.
• Babayar, G. (2007). Köktürk Kağanlığı Sikkeleri Kataloğu. Ankara: TİKA.
• Constantin, Gh. I. (1985). Yenisey Eski Kırgız Yazıtlarının İlk Zikri: Çin'e Giden Romen Seyyahı Nicolaie Milesco (Spathary)'nin Günlüğü-1675. TDAY-B 1985, 1-7. Ankara.
• Cumagulov, Ç. (2011). Kırgızistan’daki Eski Türk Yazıtlarının Bulunması ve İncelenmesi Tarihinden. Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl konulu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (Ü. Çelik Şavk, Ed.). Ankara. 239-242.
• Donner, O. (2005). Fin Atlası Orhun Yazıtlarının İlk Çözümü (M. Sirman, Y.Ş. Dalbaşar, Çev.). İstanbul: TÖRE.
• Ercilasun, A.B: (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdal, M. (2012). Güney Sibirya’da Bulunan Eski Türk Yazıtları. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Seminerler Programı. http://youtu.be/gp9eWggXj7g (15.04.2012 tarihinde erişildi).
• Gül, B. (2012). Orhon Yazıtlarının Bulunuşu ve Yapılan Çalışmalar. http://www.orhondan21yuzyila.hacettepe.edu.tr/orhon_yazitlari.php, 14.04.2012 tarihinde erişildi.
• Kormuşin, İ.V. (2008). Tyurskiye Yeniseyskiye Epitafii, Grammatika, Tektologiya. Moskova: Nauka.
• Kızlasov, İ.L. (2002). Pamyatniki Runiçeskoy Pis’mennosti Gornogo Altaya. Gorno-Altaysk: RAN.
• Malov, S.E. (1952). Yeniseyskaya Pis’mennost’ Tyurkov, Tekstı i Perevodı. Moskva-Leningrad.
• Mert, O. (2009). Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes Tariat Şine Us. Ankara.
• Öztürk, M. (Çev.) (1988). Alaaddin Ata Melik Cüveyni Tarih-i Cihangüşa, KB Yayınları, Ankara.
• Radloff, W. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. St-Petersburg.
• Sertkaya, O.F. (2001). Göktürk Anıtları ve Yazıtları Üzerindeki Çalışmalar. Moğolistan’daki Türk Anıtları Albümü. Ankara: TİKA.
• Somuncuoğlu, S. (2007). Sibirya’dan Anadolu’ya Taştaki Türkler. İstanbul: A-Z Yapı.
• TİKA, (2001). Moğolistan’daki Türk Anıtları Albümü. Ankara.
• Vasilyev, D.D. (1983a). Korpus Tyurskix Runiçeskix Pamyatnikov Basseyna Yeniseya. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
• Vasilyev, D.D. (1983b). Grafiçeskiy Fond Pamyatnikov Tyurskoy Runiçeskoy Pis’mennosti Aziatskogo Areala. Moskova.