Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Siyasetinde Bölgesel ve Ruhani Güçler: Şeyh Halid, Gürcü Necip Paşa ve Nakşibendi-Halidiyye

Yıl 2008, Sayı: 9, 227 - 244, 01.12.2008

Sean Foley

Öz

Bu çalışmada Ondokuzuncu yüzyılın önde gelen mutasavvıf bilginlerinden

Nakşibendi Şeyhi Halid Hazretleri’nin (1776-1827) Mehmed Ali ve Osmanlı

Devleti’ne sadık diğer siyasal aktörlerle olan 1820’lerde soru işareti uyandıran

ilişkilerini incelemektedir. Bturus Abu-Manneh, Hamid Algar ve diğer

araştırmalacıların Halid hakkında ileri sürdükleri bakış açısını eleştirmektedir.

Bu araştırmacılara gore Halid’in kendisi ve kendi sufi tarikati Nakşibendi-

Halidiyye başlı başına Osmanlı Devleti ve Ortodoks sünni İslam ile ittifak

kurmuştur. Bu anlayışın yerine çalışmamızda, Halid’in mektupları, mahkeme

kayıtları ve diğer Osmanlı kaynaklarını kullanarak şu tartışılmaktadır: Şeyh halid

olabildiğince geniş bir takipçiler topluluğu oluşturmaya çalıştı ve bu bağlamda

Nakşibendi-Halidiye tarikatını ilke olarak bir Osmanlı ya da sünni bir kurum

olarak düşünmedi. Çalışmamızda sünni müslümanlarla Osmanlı hükümetinin

üyeleri arasında ilişkiye dair kanıt bulunsa da, bu tarikatin Osmanlı hükümeti ile

sürekli mücadele eden Suriyeli ve Iraklı Araplar da İranlı Şii Müslümanlar da bu

tarikatla ilişki içindeydidler.

Anahtar Kelimeler

Nakşibendi-Halidiyye, Şeyh Halid, Tasavvuf, Osmanlı Devleti, 19. yüzyıl Siyasi Tarihi, Mehmet Ali Paşa.

Kaynakça

• Imad Ra’uf, al-Iraq fi Watha’iq Muhammad Ali (Baghdad: Bayt al-Hikma, 1999), 68 (#46 and #211).
• Awamir Sultaniyya, 24 Dhu’l-Qa‘da 1243, 2/232 (June 7, 1828).