AYAŞ’IN XIX.YÜZYIL ORTALARINDA SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI ÜZERİNE TESPİTLER VE SONUÇLAR

Yıl 2008, Sayı: 9, 505 - 541, 01.12.2008

Sennur Senel , Ali Fuat Karaman

Öz

Bu çalışmada Ankara iline bağlı Ayaş kazasının 19. yüzyıl ortalarındaki

sosyal ve ekonomik yapısı, döneme ait temettuat defterleri kullanılarak ortaya

konulmaya çalışılmaktadır.

Çalışmanın metodunu oluşturan ana unsur, Türk Tarih Kurumu çatısı

altında 1995–2000 yılları arasında yapılan Tüsoktar projesi kapsamında yer alan

çalışmada oluşturulmuş veri tabanı sistemidir. Bu sistem kullanılarak Ayaş’a ait

temettuat defterlerindeki veriler, söz konusu veri tabanına girilmiş ve daha sonra

sorgulanmıştır. Sonuçta elde edilen rakamlar, gerek temettuat verileriyle ilgilenen

araştırmacılar, gerekse genel itibariyle Osmanlı sosyal ve ekonomi tarihi ile

ilgilenen akademisyenlerin bilgilerine sunulmaktadır. Bu çerçevede başlıklar

altında incelediğimiz konular şu şekildedir: Kazanın 19.yüzyıl ikinci yarısındaki

idari yapısı ve yerleşim düzeni, aynı dönemde kazanın nüfusuna ait tespitler,

çalışma hayatı ve buna bağlı olarak gelir dağılımı ile taşınır ve taşınmaz

mülklerin nüfusa göre dağılımları, kazada yapılan hayvancılık. Nihai olarak da

bütün bu gelir kalemlerine bağlı olarak kazanın Osmanlı vergi düzenindeki yeri

tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ayaş (Ankara), Osmanlı sosyal ve ekonomik hayatı(19. yüzyıl), temettuat defterleri

Kaynakça

• B.O.A. ML. VRD. TMT, No. 206 numaralı defter
• “16.Yüzyıl Öncesi Ankara’sı Üzerine Bilinenler”, Tarih İçinde Ankara, Ankara 2000, s.3–48.
• AKDAĞ, Mustafa, (1955). “Osmanlı Müesseseleri Hakkında Notlar”, Ankara: DTCFD, c.XIII, s.1–2,
• AKGÜNDÜZ, Ahmet - S. Öztürk, (2002). Darende Temettuat Defterleri, İstanbul: Osmanlı Araştırma Vakfı yayınları.
• ATALAY, Besim, (1941). Divan-ı Lügat-it-Türk Tercümesi, C:I-II-III, Ankara: Alaaddin Kıral Basımevi.
• BARKAN, Ömer Lütfü, (1940). “Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274/1858 Tarihli Arazi Kanunnamesi”, Tanzimat, İstanbul: İstanbul Maarif Vekâleti Maarif Matbaası.
• BARKAN, Ömer Lütfü, (1953). “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, c.X, İstanbul.
• ÇADIRCI, Musa, (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: TTK Yayınları.
• ÇAKIR, Coşkun, (2002). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Küre yayınları.
• DARKOT, Besim, (1997). “Ankara”, İslâm Ansiklopedisi, C.I. (Eskişehir), M.E.B.Yayınları.
• DEMİR, İsmet, (1998). Kayseri Temettuat Defterleri, c.II, Kayseri: Kayseri Ticaret Odası.
• DEMİR, İsmet, (1999). “Temettu Defterlerinin Önemi ve Hazırlanış Sebepleri”, Osmanlı (İdari teşkilat) , c. VI. , Ankara.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügt, (Ankara: Aydın Kitap evi.
• ERGENÇ, Özer (1984). “Osmanlı Şehrinde Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, S.IV, İstanbul.
• ERGENÇ, Özer, (1988). “Şehir Tarihi Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, LII/203.
• EVLİYA ÇELEBİ, (2005). 1314 Seyahatnameden Seçmeler, Der. Yalçın Toker, c.II, İstanbul: Toker yayınları.
• FAROQHİ, Suraiya, (2006). “Krizler ve Değişim 1590-1699”, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.2, (Editörler.Halil İnalcık- Donald Quataert), İstanbul.
• GİRAY, Filiz, (2001). Maliye Tarihi, Bursa.
• GÜNGÖRDÜ, Nedret, (1988). “Tanzimat ve Meşrutiyet (I-II) dönemlerinde Osmanlı Mülki İdareleri”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• GÜRAN, Tevfik, (2000). “19.Yüzyıl Temettuat Tahrirleri”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Ankara: DİE yayını.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, (1991). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara: Türk Tarih Kurumu yay.
• İNALCIK, Halil, (1988). “Tanzimatın Uygulanması ve Sosyal Tepkiler”, Belleten, c. XXVII. Ankara: TTK Yayını.
• İNALCIK, Halil, (1993). “İslam Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osmanlı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi”, Osmanlı imparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul.
• İNALCIK, Halil, (1996). Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul.
• İNALCIK, Halil, (2000). Osmanlı İmparatorluğunun Sosyal ve Ekonomik Tarihi I, İstanbul.
• KARAL, E. Ziya, (1983). Osmanlı Tarihi, C. V-VI. , Ankara.
• KARAMAN, Ali Fuat, (2006). “XIX.yüzyıl ortalarında Ankara Vilayetine Bağlı Ayaş Kazasının Sosyal ve İktisadi Durumu”, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Yrd.Doç. Dr. Şennur Şenel), Ankara.
• KARAMÜRSAL, Ziya, (1989). Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları.
• KIRAY, Emine, (1993). Osmanlıda Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul: İletişim Yay.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, (1995). “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Kaynaklarından Temettu Defterleri”, Belleten, c.LIX, s.225, Ankara: TTK Yayını.
• ORHONLU, Cengiz, (1984). Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar,( Der. Salih Özbaran), İzmir.
• ORTAYLI, İlber, (2002). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: İletişim yayınları.
• ÖZDEMİR, Rifat, (1998). XIX.Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara.
• ÖZTÜRK, Said, (2000). “Temettuat Tahrirleri”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S.4-5, İstanbul.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, (1971). Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, c.III.
• SUDİ, Süleyman (1996). 1307 Osmanlı Vergi Düzeni: (Defter-i Muktesid), Yayına Haz. Mehmet Ali Ünal, Isparta.
• SÜMER, Faruk (1972). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı- Destanları, Ankara: A.Ü. DTCF Yayını.
• ŞENEL, Şennur, (2002). “XIX.Yüzyıl Ortalarında Ankara Eyalet Merkezinin Sosyal ve İktisadi Durumu” Basılmamış Doktora Tezi (Danışman: Prof.Dr.Bahaeddin Yediyıldız), Ankara.
• ŞENEL, Şennur, (2004). “Cumhuriyet Başkenti Ankara’nın İmarı ve Yankıları”, Cumhuriyetin 80.Yılında Her Yönüyle Ankara, Ankara, s.304-310.
• ŞENER, Abdüllatif (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul.
• TEKİNALP, V. Macit, (2006). “15-19.Yüzyıllarda Ayaş (Ankara) İlçesi Fiziksel Yapısı Üzerine Düşünceler”, Sanatta Anadolu-Asya İlişkileri-Prof.Dr.Beyhan Karamağaralı’ya Armağan, Ankara, s.445-455.
• UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, (1983). Osmanlı Tarihi, C.I, Ankara.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, (1982). “Bizans Tarihi”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, C: III, 503, İstanbul: Görsel yayınları,
• ZAİM, Sabahattin, (1999). “Yükselme Devrinde Osmanlı Devletinin İktisadi Durumu”, Osmanlı (İktisat),C.III, Ankara.