SEBEN GELENEKSEL KONUT MİMARİSİ ÜZERİNE BAZI GÖZLEMLER

Yıl 2016, Sayı: 24, 45 - 70, 12.08.2016

Azize Aktaş Yasa

Öz

Bu makalede, Bolu ilinin İç Anadolu Bölgesi ile sınır teşkil eden Seben ilçesindeki geleneksel konut mimarisi örnekleri plan, malzeme-teknik ve bezeme özellikleri açısından ele alınacaktır. Çalışma kapsamında sayıları giderek azalan 50-150 yıllık konutların incelenmesi ve kayıt altına alınması amaçlanmıştır.
Seben konut mimarisi Osmanlı konut mimarisinin genel özelliklerini taşımakla birlikte yerel çizgiler, arazi koşulları, tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlayan ilçe halkının ihtiyaçları ve ailelerin ekonomik durumları planların oluşmasında belirleyici olmuştur. Avlu ya da bahçe, evlerin sokakla bağlantısını sağlamış, buralarda tandır, kuyu, çeşme, ocak gibi öğeler yer almıştır. Seben evleri genellikle zemin kat üzerine bir veya iki katlı olarak inşa edilmiş, alt katta çoğunlukla ahır, samanlık, ambar gibi hizmet ve üretim mekânları, üst katta ise yaşam alanları bulunmaktadır.
Evlerin planlarında sofalar belirleyici olmuş, sofanın odalar arasındaki konumuna, biçimine ve diğer birimlerle ilişkisine göre iç mekân düzenlenmiştir. Evler gösterişten uzak, insani boyutlarda ve işlevseldir. Genellikle kare veya dikdörtgen planlı olan odalar, ihtiyaçlara en uygun şekilde, sedir, yüklük, ocak, gusülhane gibi elemanlarla donatılmıştır.
Evler yüksek taş temeller üzerine ahşap karkas tekniği ile inşa edilmiş, iç mekân duvarları samanla karıştırılmış çamur ile sıvanmış, kireçle badanalanmıştır. Ahşap, Seben geleneksel konut mimarisinde ana malzeme olarak konstrüksiyonun yanı sıra kapı, pencere, taban ve tavan döşemesi ile tırabzanlarda ve bazı mimari öğelerde kullanılmıştır. Seben evlerinde bezemeye fazla yer verilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Seben, Türk evi, geleneksel konut mimarisi.

An Analysis of the Seben Conventional Architecture

Öz

In this article, traditional house architecture of the samples of Seben, a town of Bolu which is located at the border of Central Anatolia Region, are evaluated within the concepts of planning, technical and ornamental properties. In the scope of this study, 50-150 years old traditional houses which are decreased in number are investigated.
House architecture of Seben is not only complied with the general rules of the Ottoman House Architecture but also, regional properties, field conditions, necessity of the town community along with of agriculture and stockbreeding and economic status of the families are significant effect on planning. Seben houses are generally one or two floor houses over the ground floor, which is generally horse barn or hayloft and upstairs are the living spaces. There will be an interstage in some houses depending on the lands location.
Sofas are significant in the house planning, indoor order is constituted according to location and style of the sofa and connection with other units. House are low-key, humanistic and functional. Generally, rooms are in the shape of square or rectangle, and have diwan, large closet for bedding, furnace and bathing cubicle like wares which are most proper to the needs.
Houses are built on high stone foundations with timber frames and the interior walls are puddled with mud which is stirred with hay. The houses then are whitewashed with lime. In terms of the architectural aspect, the traditional residential architecture in Seben is wooden which therefore, is often used as a main construction material and is used to construct the doors, windows, floors, banisters and for the ceiling tiles while it is also used for some architectural elements. However, it is not used in ornamentation for the Seben houses.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Seben, Turkish house, traditional house architecture

Kaynakça

• Bolu Livâsı 1921-1925 Senesi Sâlnâmesi (Giriş-Metin-Tıpkıbasım-Dizin). (2008). N. Kılıç ve diğerleri (Haz.). Bolu: Abant izzet Baysal Üniversitesi, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Bolu Vilayeti Salnamesi, Rûmî 1341 Miladî 1925. (2008). H. Birgören (Haz.). Bolu: Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi.
• Davulcu, M. (2009). Sakarya Yöresi Kırsal Yerleşmelerinde Konut Mimarisi ve Ustalık Geleneği Üzerine Bir İnceleme. Kastamonu Eğitim Dergisi/Kastamonu Education Journal, 17(2), 687-706.
• Demirel, R. (2013). Seben Köy Evleri. Bolu Olay. 24 Nisan 2013 tarihinde http://www.boluolay.com/seben-koy-evleri adresinden erişildi.
• Eldem, S. H. (1968). Türk Evi Plan Tipleri (2. bsk.). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Keten, A. (2013). Bolu Orman Bölge Müdürlüğü Seben Orman İşletme Müdürlüğü Ormanlarının Yaban Hayatı. 25 Eylül 2014 tarihinde boluobm.ogm.gov.tr adresinden erişildi.
• Ok, K. vd. (t.y.) Seben Fosil Ormanı’nın Doğal ve Kültürel Değerlerinin Saptanması ve Uygun Yönetim Planının Geliştirilmesi, (Odc: 627.2), Teknik Bülten No: 20. T.C. Orman Ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. 25.12.2015 tarihinde http://batikaradeniz.ogm.gov.tr adresinden erişildi.
• Peker, S.Z. ve Akıncıtürk, N. (2011). Geleneksel Cumalıkızık Evlerinde Ahşap Konut Sistemi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(1), 41-51.
• Seben. 20 Ağustos 2015 tarihinde http://www.seben.bel.tr/icerik/1754/17/cografi-durumu adresinden erişildi.
• Seben /Bolu (2000). Seben Tanıtım Rehberi. K. Yaman (Haz.), Bolu: Seben Şoförler Esnaf ve Sanatkarlar Odası Eğitim Yayınları.
• Yazar, T., Aktaş Yasa, A. ve Doğan, P. (2011). Dörtdivan Geleneksel Konut Mimarlığı Üzerine Bazı Gözlemler. 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları, Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri (17-18 Ekim 2009, Bolu, Dörtdivan) içinde (ss. 690-728), (A. Yaman ve diğerleri, Ed.). Bolu: Abant izzet Baysal Üniversitesi,Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.