Osmanlı arazi hukuku hakkındaki çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan bu makalede, gelirlerin bir bölümünün mâlikâne hissesi olarak özel şahıslara veya vakıflara, diğer bölümünün ise divânî hissesi olarak devlete ait sayıldığı mâlikâne-divânî sistemi, Niksar kazası üzerinden incelenecektir. Yörede mâlikâne-divânî sisteminin timar sistemi ile iç içe geçen yapısı, konunun timar sistemi ile birlikte ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. Bu sebeple askerî ve idarî düzen açısından olduğu kadar toprak idaresi bakımından da önemli görevler yüklenen timar sisteminin durumu da ele alınacaktır. İncelenen kayıtlar, XIX. yüzyılda mâlikâne-divânî sisteminin aldığı vaziyet yanında, timar sisteminin işleyişi ve durumu hakkında da önemli bilgiler vermektedir. Bu amaca yönelik olarak ilgili belgeler incelenerek konu ile ilgili tespitlerde bulunulmuştur.
Acun, F. (2002). Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Timar Sistemi ve
Uygulaması. Türkler içinde (C. IX, ss. 899-908). Ankara: Yeni Türkiye
Yayınları.
Açıkel, A. (2004). XV-XVI. Yüzyıllarda Artukabad Kazasının Sosyal Yapısı. Atatürk
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12(25), 181-220.
Açıkel, A. M. (2002). M. Niksar Kazasının İdarî Durumu ve Nüfus Yapısının Dinî ve
Etnik Açıdan Analizi (1880-1916). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Dergisi, 19(2), 235-257.
Adıyeke, N. (2000). Temettüat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname
Örnekleri. OTAM, 11, 769-823.
Akdağ, M. (1945). Timar Rejiminin Bozuluşu. AÜDTCF Dergisi, III(4), 419-431.
Aydın, V. (2001). Timar Sisteminin Kaldırılması Süreci ve Bazı Değerlendirmeler.
OTAM, 12, 65-104.
Barkan, Ö. L. (1979). Timar. İA, 12(I), 237-335.
Barkan, Ö. L. (1939). Türk-İslam Toprak Hukuku Tatbikatının Osmanlı
İmparatorluğu’nda Aldığı Şekiller: Mâlikâne-Divânî Sistemi. Türk Hukuk ve
İktisat Tarihi Mecmuası, 2, 119-184.
Barkan, Ö. L. (1942). Türk-İslam Toprak Hukuku Tatbikatının Osmanlı
İmparatorluğu’nda Aldığı Şekiller: İmparatorluk Devrinde Toprak Mülk ve
Vakıflarının Hususiyeti I. İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, 3, 906-942.
Beldiceanu, N. (1985). XIV. Yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devletinde Timar (A.
Kılıçbay, Çev.). Ankara: Teori Yayınları.
Bilgili, A. S. (2009). Sivas Alibaba Zaviyesi Vakfı Belgeleri. Türk Kültürü ve Hacı
Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 51, 1-34.
Bostan, M. H. (2007). Niksar. DİA, 33, 119-122.
Bostan, M. H. (2002). XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Yönetiminde Niksar Şehri
(1455-1574). XIII. Türk Tarih Kongresi 4-8 Ekim 1999, Kongreye Sunulan
Bildiriler içinde (C. 3, ss. 1-26). Ankara: TTK.
Cezar, M. (1965). Osmanlı Tarihinde Levendler. İstanbul: İstanbul Güzel Sanatlar
Akademisi Yayınları.
Cin, H. (1985). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. İstanbul: Boğaziçi
Yayınları.
Çiftçi, C. (2004). Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri. Bursa: Gaye Kitabevi.
Darkot, B. (1962). Niksar. İA, IX, 273-275.
Eken, G. (2006). 19. Yüzyıl Mardin Vakıfları Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Dergisi, 20, 233-253.
Genç, M. (2003). Mâlikâne-Divânî. DİA, 27, 518-519.
Güran, T. (2000). 19.yüzyıl Temettüat Tahrirleri. Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik
içinde (ss. 74-94), Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü
Yayınları.
İnalcık, H. (2012). Timar. DİA, 41, 168-173.
İnalcık, H. (1999). Timar. Encyclopedia of Islam in (V. IX, pp. 502-509). Leiden: Brill.
Karal, E. Z. (1988). Selim III’ün Hattı Hümayunları (Nizam-ı Cedid) 1789-1807.
Ankara: TTK.
Kucur, S. S. (1993). Sivas, Tokat ve Amasya’da Selçuklu ve Beylikler Devri Vakıfları. Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Kuran, A. (1968). Tokat ve Niksar’da Yağıbasan Medreseleri. VD., VII, 39-43.
Kuzucu, K. (1996). XIX. Yüzyıl Ortalarında İlbeyli Kazasının Sosyal ve İktisadî
Durumu. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Erzurum.
Kütükoğlu, M. (1995). Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü
Defterleri. Belleten, LIX(225), 395-412.
Muhasebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rum Defteri (937/1530). (1997). A. Özkılınç ve
diğerleri (Haz.). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
Musa Ç. (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik
Yapıları. Ankara: TTK.
Ocak, A. Y. (1978). Zaviyeler. VD., XII, 247-269.
Öz, M. (1994). Tahrir Defterlerine Göre Vezirköprü Yöresinde Mâlikâne-Divânî
Sistemi. VD, XXIII, 229-241.
Öz, M. (1997). XVI. Yüzyılda Lâdik Kazasında Mâlikâne-Divânî Sistemi. VD, XXVI,
65-73.
Özkaya, Y. (1979). XVIII. yüzyılın Sonlarında Timar ve Zeamet Düzeni Konusunda
Alınan Tedbirler ve Sonuçları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih
Dergisi, 32, 219-254.
Öztürk, N. (1991). Vakıflar Arşiv Kayıtlarına Göre Niksar Vakıfları. VD, XXII, 45-68.
Pamuk, Ş. (1988). 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul:
Gerçek Yayınları.
Sahillioğlu, H. (1973). Ramazanoğullarından Davud Bey Oğlu Mahmud Bey
Vakfiyesiyle Fağfur Paşa Oğlu Ali Bey Vakfiyesi. VD., 10, 136-161.
Savaş, S. (1992). Bir Tekkenin Dinî ve Sosyal Tarihi Sivas Ali Baba Zaviyesi. İstanbul:
Dergah Yayınları.
Sertoğlu, M. (1967). Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Toprak Dirliklerinin Çeşitli
Şekilleri. IV. Türk Tarih Kongresi (Ankara 20-26 Ekim 1961), Kongreye
Sunulan Bildiriler içinde (ss. 281-291), Ankara: TTK.
Şahin, İ. (1979). Timar Sistemi Hakkında Bir Risâle. İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Tarih Dergisi, 32, 905-935.
Tanzimat Sonrası Arazi ve Tapu (35 Numaralı Kanun-ı Kalemiye Defteri-40 Numaralı
Kanunnâme-i Arazi Defteri) (Transkiripsiyon Tıpkıbasım). (2014). A. Sivridağ
ve diğerleri (Haz.), İstanbul: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
Taş, H. (1998). XVI. Yüzyılda Rum Eyaletinde Mirî Toprakların Mülk ve Vakfa
Dönüştürülmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Toraman, Ö. (2010). Tanzimat’ın Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklarda
Uygulanması (1839-1864). Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Üçok, C. (1944). Osmanlı Devleti Teşkilatından Timarlar Mali Bakımdan Timarlar.
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, II(1), 73-92.
Üçok, C. (1944). Osmanlı Devleti Teşkilatından Timarlar Giriş. Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, I(4), 525-551.
Venzke, M. L. (1986). Aleppo’s Mâlikâne-Divânî System. Journal of American
Oriental Society, 106(3), 451-468.
Yediyıldız, B. (1987). Niksarlı Ahi Pehlivan’ın Dar’üs-sülehâsı. Türk Tarihinde ve
Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), S.H. Bolay ve diğerleri,
(Haz.) içinde (ss. 281-290). Ankara: Gelişim Matbaası.
Bay, A. (2016). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Niksar Kazasında Mâlikâne-Divânî Sistemi Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(25), 23-40.