Milas Kazası Erkek Rüştiye Mektebi

Yıl 2016, Sayı: 25, 41 - 64, 16.12.2016

Biray Çakmak Buket Gökçeoğlu

Öz

Bu çalışmada, Milas kazası Erkek Rüştiye Mektebi ele alınmıştır. Mektebin kuruluşu, personeli, öğrenci mevcudu, bina durumu ve ders araç gereçleri üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur. Bu çerçevede Milas kazasındaki diğer eğitim kurumlarından medreseler ve sıbyan/iptidai mektepleri ile Rum ve Musevi cemaatlerine ait eğitim kurumları da ele alınmıştır. Milas kazası Erkek Rüştiye Mektebi’nin kuruluş tarihi 1874’tür. Mektep, 1874-1908 yılları arasında kesintisiz hizmet vermiş ve talebe temini ile sair hususlarda ciddi bir sorunla karşılaşmamıştır. Milas kazası Erkek Rüştiye Mektebi’ni vilayet ve maarif salnameleri ile arşiv belgelerine dayalı olarak ele alan bu çalışmada, yerel ölçekte de olsa II. Abdülhamit döneminde gerçekleştirilen eğitim reformlarının taşradaki yansımaları ve bu reformların toplumsal sonuçları üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Maarif, Milas kazası, rüştiye mektebi, II. Abdülhamit

Kaynakça

• Sadâret Mektûbî Kalemi Mühimme Evrâkı A. MKT. MHM. 462/75, 1 Eylül 1873/8 B 1290.
• Bâb-ı Âlî Evrâk Odası Belgeleri BEO. 19497, 24 Ağustos 1893/11 S 1311.
• İrade. AZN. 13, 27 Temmuz 1893/13 M 1311.
• MF. MKT. 136/48, 2 Mart 1892/2 Ş 1309; MF. MKT. 183/23, 3 Ekim 1893/22 Ra 1311; MF. MKT. 183/42, 3 Ekim 1893/22 Ra 1311; MF. MKT. 196/88, 22 Şubat 1894/16 Ş 1311; MF. MKT. 21/16, 17 Kasım 1874/7 L 1291; MF. MKT. 245/12, 14 Ocak 1895/17 B 1312; MF. MKT. 308/23, 31 Mart 1896/16 L 1313; MF. MKT. 310/27, 10 Nisan 1896/26 L 1313; MF. MKT. 335/5, 24 Eylül 1896/16 R 1314; MF. MKT. 36/112, 19 Mayıs 1876/24 R 1293; MF. MKT. 41/22, 6 Ağustos 1876/15 B 1293; MF. MKT. 420/23, 31 Ekim 1898/15 C 1316; MF. MKT. 442/2, 4 Nisan 1899/23 Za 1316; MF. MKT. 47/31, 8 Nisan 1877/24 Ra 1294; MF. MKT. 48/20, 3 Mayıs 1877/19 R 1294; MF. MKT. 51/29, 29 Ağustos 1877/19 Ş 1294; MF. MKT. 53/84, 14 Şubat 1878/11 S 1295; MF. MKT. 596/30, 1 Ocak 1902/21 N 1319; MF. MKT. 61/119, 27 Nisan 1879/5 Ca 1296; MF. MKT. 62/140, 22 Mayıs 1879/30 Ca 1296; MF. MKT. 720/19, 23 Temmuz 1903/27 R 1321; MF. MKT. 877/72, 27 Ağustos 1905/25 C 1323; MF. MKT. 888/23, 14 Ekim 1905/14 Ş 1323.
• ŞD. MRF. 1375/47, 3 Nisan 1869/20 Z 1285.
• 1882-1883/1300 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 7, Sene-i mezbure muteberdir, Vilayet Matbaası.
• 1882-1883/H.1300 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 5, Vilayet Matbaası.
• 1883-1884/H.1301 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 6, Sene-i mezbure muteberdir, Vilayet Matbaası
• 1884-1885/1300 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 6, Sene-i mezbure muteberdir, Vilayet Matbaası.
• 1886-1887/1302 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 8, Sene-i mezbure muteberdir, Vilayet Matbaası.
• 1887-1888/1303 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 9, Sene-i mezbure Martı’ndan muteberdir, Vilayet Matbaası
• 1888-1889/1304 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 10, Sene-i maliye Martı’ndan muteberdir, Vilayet Matbaası.
• 1889-1890/1305 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 11, Sene-i maliye Martı’ndan muteberdir, Vilayet Matbaası.
• 1890-1891/H.1308 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 13, Cilt 1, Vilayet Matbaası.
• 1895-1896/H.1313 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 16, Vilayet Matbaası.
• 1896-1897/H.1314 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 17, Vilayet Matbaası.
• 1897-1898/H.1315 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 18, Vilayet Matbaası.
• 1898-1899/H.1316 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 19, Vilayet Matbaası.
• 1899-1900/H.1317 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 20, Vilayet Matbaası.
• 1901-1902/H.1319 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 21, Vilayet Matbaası.
• 1902-1903/H.1320 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 22, Vilayet Matbaası.
• 1903-1904/H.1321 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 23, Vilayet Matbaası.
• 1905-1906/H.1323 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 24, Vilayet Matbaası.
• 1908-1909/H.1326 Salname-i Vilayet-i Aydın, Defa 25, Vilayet Matbaası.
• 1898-1899/H.1316 Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, Matbaa-ı Amire, Dârü’l-Hilâfetü’l-A1iyye, 1316.
• 1899-1900/H.1317 Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, Matbaa-ı Amire, Dârü’l-Hilâfetü’l-A1iyye, 1317.
• 1900-1901/H.1318 Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, Matbaa-ı Amire, Dârü’l-Hilâfetü’l-A1iyye, 1318.
• 1901-1902/H.1319 Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, Matbaa-ı Amire, Dârü’l-Hilâfetü’l-A1iyye, 1319.
• 1903-1904/H.1321 Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, Matbaa-ı Amire, Dârü’l-Hilâfetü’l-A1iyye, 1321.
• 4 Temmuz 1869/24 Cemâzî’e’l-evvel 1286 Tarihli Ma’ârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi, Düstur, I. Tertib, 2. Cilt, Matbaa-ı Âmire, Dersaadet 1289, ss. 184-219.
• Adıyeke, N. (1994). XIX. Yüzyılda Milas’ın Sosyal, Demografik, Ekonomik ve Kültürel Gelişimi. Doktora Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Altınova, A. (2010). Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ata, B. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Bir Ders Araç ve Gereçleri Lojistik Merkezi: Maarif Kütüphanesi (1872-1895). Tarihin Peşinde -Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi-, 1, 27-36.
• Başaran, B. (2001). American Schools and The Development of Ottoman Education Policies During the Hamidian Period: An Reinterpretation. International Congress on Learning and Education in the Ottoman World, Istanbul, 12-15 April 1999, Proceedings içinde (ss. 185-205), (A. Çaksu, Ed.). İstanbul: Research Centre for Islamic History, Art and Culture IRCICA.
• Çakmak, B. (2011). Modernleşen Osmanlı Taşrasında Maarif: Uşak Kasabasında Açılan Özel Okullar. Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), 7(14), 40-64.
• Çolak, M. (2003). Milas Yahudileri ve Eğitim: Talmud Tora’dan Alliance İsraelit Universelle’ye. Kebikeç, 16, 283-300.
• Çolak, M. (2004). Milas Yahudileri ve Eğitim: Talmud Tora’dan Alliance Israelite Universelle’e (1851-1934). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 231-247.
• Doğanay, F. K. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Rüşdiye Mektepleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gökmen, E. (2006). Aydın Vilayeti’nde Sıbyan Mekteplerinin İbtidâi Mekteplere Dönüştürülmesi. OTAM, 20, 149-173.
• Güçtekin, N. (2013). İstanbul’daki Müslim Özel Mektepleri (1873-1922). İstanbul.
• Haydaroğlu, İ. P. (1993). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar. Ankara: Ocak Yayınları.
• İnalcık, H. (1983). Introduction to Ottoman Metrology. Turcica, 15, 311-347.
• Kodaman, B. (1980). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Kadar Sanayi Mektepleri. I. Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri içinde (ss. 287-296), Ankara.
• Kodaman, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kurt, B. (2013). Modernleşen Sanayiye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri. History Studies, 5(3), 151-173.
• Mutlu, Ş. (2005). Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları. İstanbul: Gökkubbe.
• Öztürk, C. (1995). Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Doğuşu I: Islahhâneler. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı içinde (ss. 427-442), İstanbul.
• Öztürk, C. (2000). İdadi. TDVİA, 21, 464-466.
• Öztürk, C. (2008). Rüşdiye. TDVİA, XXXV, 300-303.
• Somel, S. A. (2010). II. Abdülhamid İstanbul’unda Müslüman Özel Okulları/Private Muslim Schools in Istanbul During the Reign of Abdülhamid II. II. Abdülhamid Modernleşme Sürecinde İstanbul/Istanbul During the Modernization Process içinde (ss. 320-334), (C. Yılmaz, Ed.). İstanbul.
• Somel, S. A. (2010a). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908) İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şimşek, M. (2013). 20. Yüzyılın Başlarında Aydın ve Menteşe Sancaklarında Gayr-i Müslimlerin Demografik ve Sosyo-Ekonomik Durumu. Doktora Tezi, T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şimşek, H. (2014). Osmanlı Devletinde Özel Okullar ve İlk Türk Özel Okulunun Tarihçesine Dair Yeni Bilgiler. Bilig, 68, 209-230.
• Taşkıran, B. (2003). Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yönüyle Milas (1923-1960). Yüksek Lisans Tezi, T.C. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Tutsak, S. (2002). İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850 – 1950). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tutsak, S. (2001). Osmanlı Devrinden Cumhuriyet Türkiyesine Miras Kalan Ortaöğretim Kurumunun Gelişimi. Türk Dünyası Araştırmaları, 135, 49-65.
• Ünal, U. (2008). Meclis-i Kebîr-i Maârif 1869-1922. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ünal, U. (2008a). II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Yıldırım, M. A. (2010). Tanzimat Döneminde Meslek Okulları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yorulmaz, Ş. (2000). Osmanlı-Fransız İlişkileri Çerçevesinde Osmanlı Topraklarında Açılan Fransız Kültür Kurumları ve Bunların Meşruiyet Kazanmaları (19.-20. Yüzyıl Başları). OTAM, 11, 697-768.