Yaşlı Hastalarına Bakım Veren Kadınların Deneyimleri Işığında “Evde Bakım Hizmetinin” Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Sayı: 26, 157 - 186, 21.06.2017

Mine Gozubuyuk Tamer

Öz

Evde bakım hizmeti son yıllarda öne çıkan ve giderek yaygınlaşan bir uygulamadır. Bu uygulamada, aileler ve toplum, yaşlı bireyleri koruma, bakım, destek ve tedavisinde anahtar rol oynamaktadır. Bu çalışma ile yaşlılara evde bakım hizmeti veren aile üyelerinin (kadınların) deneyimleri ışığında bakıma muhtaç olduğu tespit edilen 65 yaş ve üzeri kişilere sunulan evde bakım hizmetinin Trabzon özelinde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Öncelikle, yapılandırılmış bir görüşme formuyla bakım veren kadınların ve bu hizmeti alan yaşlıların sosyo-demografik görünümleri ortaya konmuş; ardından yarı yapılandırılmış bir görüşme formu ile evde bakım hizmeti veren kadınlarla mülakat yapılmıştır. Mülakat neticesinde elde edilen verilerin analiziyle, evde bakım hizmetinin kapsamı, sunumu, yaşlı ve bakım veren kişi açısından olumlu ve olumsuz yönleri, bakım verenlerin beklenti/talepleri vb. ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, yaşlılık, engelli, evde bakım, bakım veren

Kaynakça

• Adak, N. (2003). Yaşlıların Gayri Resmî Bakıcıları Kadınlar. Aile ve Toplum, 81-87.
• Akdemir, N. (2001). Evde Bakım Hizmeti Gerekliliği. I. Ulusal Aile Hizmetleri Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 32-35). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Akdemir, N., Çınar İ.F. ve Görgülü, Ü. (2007). Yaşlılığın Algılanması ve Yaşlı Ayrımcılığı. Turkish Journal of Geriatrics, 10(4), 215-222.
• Akdemir, N., Bostanoğlu, H., Yurtsever, S., Kutlutürkan, S. ve Sun Kapucu, S. (2011). Yatağa Bağımlı Hastaların Evde Yaşadıkları Sağlık Sorunlarına Yönelik Evde Bakım Hizmet Gereksinimleri. Dicle Tıp Dergisi, 38(1), 57-65.
• Aközer, M., Baran, A.H., Kalaycıoğlu, S., Özler, G., Nuhrat R.C. ve diğerleri. (2011). Türkiye’de Yaşlılık Dönemine İlişkin Beklentiler. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Aksayan, S. ve Cimete, G. (1998). Kronik Hastalıklı Bireylerin Evde Bakım Gereksinimleri, Olanakları ve Tercihleri. I. Ulusal Evde Bakım Kongresi Kitabı. İstanbul: MÜ Döner Sermaye İşletmesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Birimi.
• Altun, İ. (1998). Hasta Yakınlarının Bakım Verme Rolünde Zorlanma Durumları. I. Ulusal Evde Bakım Kongresi Özet Kitabı içinde (ss. 71-78). İstanbul.
• Arpacı, F. ve Ersoy, A. F. (2001). Aile Ortamında Yaşlı Bakımında Gelin Yaşlı İlişkileri. I. Ulusal Yaşlılık Kongresi Bildirileri içinde (ss. 354-364). Ankara.
• Aslan, G. (2004). Değişen Toplumsal Konum Örneği: Yaşlılık. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Atagün, M. İ., Balaban, Ö.D., Atagün, Z., Elagöz, M. ve Özpolat, A.Y. (2011). Kronik Hastalıklarda Bakım Veren Yükü (Caregiver Burden in Chronic Diseases). Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 3(3), 513-552.
• Atalay, B. (1992/2013). Türk Aile Yapısı Araştırması. Ankara: DPT.
• Bahar, G., Bahar, A. ve Savaş, A.H. (2009). Yaşlılık ve Yaşlılara Sunulan Sosyal Hizmetler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(12), 85-98.
• Balcıoğlu, İ. (2006). Yaşlılarla İletişim ve Yaşlılara Karşı Görevlerimiz: Yaşlılık Dönemi ve Problemleri. Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Baltayan, O.A. (2012). Yaşlı Hastalara Bakım Veren Kadınların Bakım Yüklerinin ve Yaşam Kalitelerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı.
• Baran, A.G. (2000). Yaşlılıkta Sosyal Uyum Sorunu. Antropoloji ve Yaşlılık, Prof. Dr. Vedia Emiroğlu’na Armağan. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayınları.
• Baran, A.G., Kalınkara, V., Aral, N., Baran, G., Akın, G., Özkan, Y. (2005). Yaşlı ve Aile İlişkileri: Ankara Örneği. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Baysan, N.P. (2008). Yaşlıların Yaşlılık Algısı ve Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Manisa.
• Bekaroğlu, M. (1990). Çekirdek Aile Gerçeği ve Yaşlılık. I. Aile Şûrası Bildirileri içinde (ss. 279-284). Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Bell, L. (2008). Evde Bakım Sistemi Ülke Örnekleri (Home Care Country Models, Home Care England). 2. Ulusal Evde Bakım Kongresi Kitabı. İstanbul.
• Bilgili, N. (2000). Yaşlı Bireye Bakım Veren Ailelerin Yaşadıkları Sorunların Belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, HÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bilir, N. (1996). Yaşlılıkta Sağlık ve Yaşam Kalitesi. Yaşlılık ve Yaşam Kalitesi Sempozyumu. (V. Kalınkara, F. Ersoy Ed.). Yaşlıları Koruma Derneği Yayını, Ankara.
• Bilir, N. (2004). Yaşlanan Toplum, Sağlıklı ve Başarılı Yaşlanma. GEBAM Yayınları, Ankara.
• Bloom, D.E., Jimenez, E. and Rosenberg, L. (2011). Social Protection of Older People. PGDA Working Paper No. 83. 12.05.2015 tarihinde http://www.hsph.harvard.edu/pgda/working.htm adresinden erişildi.
• Boyle, J. and Morriss, J. E. (1987). Chapter 10 of The Mirror of Time: Images of Aging and Dying in (pp. 212-220). (J. Boyle and J. E. Morriss Eds.). Greenwood Press, Inc., Westport, Connecticut.
• Büyükcoşkun, A. (1990). Yaşlı Bireyin Sorunları ve Bakım Gereksinimlerinin Saptanması.Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çiftçi, A. (2008). Ailedeki Yaşlı Bireyler. V. Aile Şûrası Aile Destek Hizmetleri Bildirileri içinde (ss. 222-232). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çohaz, A. (2009). Almanya ve Türkiye’de Yaşlı Hizmet Zinciri. Almanya ve Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlılık Politikaları. Konrad Adenauer Stiftung Yayını, Ankara.
• Çohaz, A. (2010). Türkiye’de Yaşlı ve Yaşlılara Sunulan Bakım Hizmetleri. Ülkemizde Yaşlılık Politikaları. Akademik Geriatri Sempozyumu, Gazimağusa, KKTC.
• Devlet Planlama Teşkilatı-DPT. (2007). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Dinç, L. (2010). Bakım Kavramı ve Ahlaki Boyutu. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi,74-82
• Dramalı, A., Demir, F. ve Yavuz, M. (1998). Evde Kronik Hastaya Bakım Veren Hasta Yakınlarının Karşılaştıkları Sorunlar. I. Ulusal Evde Bakım Kongresi Özet Kitabı, 24-26 Eylül, İstanbul.
• Durgun, B. ve Tümerdem, Y. (1999). Kentleşme ve Yaşlılara Sunulan Hizmetler. Geriatri, 2(3),115-120.
• Emiroğlu, V. (1995). Yaşlılık ve Yaşlının Sosyal Uyumu. Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Fabbre, V.D., Buffıngton A.S., Altfeld S.J.; Shıer G.E. and Golden, R. (2011). Social Work and Transitions of Care: Observations from an Intervention for Older Adults. Journal of Gerontological Social Work, 54(6), 615-26.
• Gantzer, P.P. (2009). Almanya’da ve Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlılara Bakış-Güncel Durum, Sosyal ve Felsefi Tanımlar. Almanya ve Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlılık Politikaları içinde (ss. 56-60). Ankara: Konrad Adenauer Stiftung Yayını.
• Genç, Y. ve Barış, İ. (2015). Yaşlı Bakım Hizmetlerinde Çağdaş Yaklaşım: Kurumsal Bakım Yerine Evde Bakım Hizmetlerinin Güçlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 36-57.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji (C. Güzel, Çev.). Ankara: Kırmızı Yayınları.
• Güven, S. (2006). Türkiye’de Yaşlı ve Aile. Geriatri ve Gerontoloji. International Institute on Aging (INIA) and Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi (GEBAM) Yayını, Ankara.
• Güven, S. ve Şener, A. (2010). Family Relations in Aging. International Journal of Business and Social Science, 1(3), 47-52.
• Güven, S., Şener A. ve Gürsoy, N. (2012). Women’s Views on Old Age. The International Journal of The Humanities, 9(5), 88-92.
• Home Care in Europe. (2008). (R. Tarricone and A.D. Tsouros, Eds.). Italy: Universita Commerciale Luigi Cocconi.
• Hotar, N. (2009). Türkiye’de İleri Yaş, Sosyal Hizmetler ve Politikaları. Almanya ve Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlılık Politikaları içinde (ss. 20-25). Ankara: Konrad Adenauer Stiftung Yayını.
• Kaçar, G. Ş. (2000). Yaşlıların Farklı Kentsel Koşullarda Yaşam Uyumları, Eğilimleri, Tutum ve Davranışları: Sosyal Antropolojik Açıdan Değerlendirme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Antropoloji ve Etnoloji (Sosyal Antropoloji) Ana Bilim Dalı.
• Kalaycıoğlu, S., Tol, U.U., Küçükural, Ö. ve Cengiz, K. (2003). Yaşlılar ve Yaşlı Yakınları Açısından Yaşam Biçimi Tercihleri. TÜBA Raporları, 5. Ankara: TÜBİTAK Matbaası.
• Kalınkara, V. ve Çekal, N. (2003). Evde Yaşayan Yaşlıların Günlük Yaşam Aktiviteleri Üzerine Bir Araştırma. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 3(2), 82-95.
• Khorshid, L., Eşer, İ., Zaybak, A., Yapucu, Ü., Arslan, G.G. ve Çınar, Ş. (2004). Huzurevinde Kalan Yaşlıların Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 7(1): 45-50.
• Kim, E.Y. and Yeom, E. (2016). Influence of Home Care Services on Caregivers’ Burden and Satisfaction. Journal of Clinical Nursing, 25, 11-12.
• Macionis, J.J. (2012). Sosyoloji (V. Alkan, Çeviri Editörü, 13. Basımdan Çeviri.). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Navaie, M., Feldman, P.H., Gould, D.A., Levine, C., Kuerbis, A.N. and Donelan, K. (2002). When the Caregiver Needs Care: the Plight of Vulnerable Caregivers. Am J Public Health, 92(3), 409-413.
• NOVA Report. (2001-2011). Lowenstein, A., Katz, R., Prilutzky, D. and Millhousen-Hasson, D. Methodological Issues in Cross-National: The Oasis Project. Gerontology (Special Issue: Methodological Topics in the Study of Aging in Israel), 28,3-4.
• Oğlak, S. (2007). Uzun Süreli Evde Bakım Hizmetleri ve Bakım Sigortası. Türk Geriatri Dergisi, 10(2),100-108.
• Onat, Ü. (2000). Sosyal Politikalar Açısından Yaşlılık. (Y. Gökçe-Kutsal, Ed.). Geriatri 2002 Sempozyum Bildirileri içinde (ss. 266-276). Ankara: Hacettepe Üniversitesi GEBAM Yayını.
• Onat, Ü. (2004). Yaşlanma ve Sosyal Hizmet. Yaşlılık Gerçeği. Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi. Ankara: H.Ü. Hastaneleri Basımevi.
• Özmete, E., Hablemitoğlu, Ş. ve Yıldırım, F. (2012). Ankara’da Yaşlı Yoksulluğu: Ekonomik, Sosyal, Kültürel İhtiyaçların Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Öztop, H., Şener, A. ve Güven, S. (2008). Evde Bakımın Yaşlı ve Aile Açısından Olumlu ve Olumsuz Yönleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 39-49.
• Proietti, M. G., Compagnone T. and Liotta G. (2014). Addressing Healthcare Needs in Older People After Discharge. Advances in Aging Research, 3, 257-264.
• Rand, A. B. (2013). Society is Aging: What are We Going to do about it?. Delivered at the UCLA Luskin School of Public Affairs, Los Angeles.
• Sinigoj, G. (2009). Avrupa-Asya Yaşlanma Karşılaştırılması. Almanya ve Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlılık Politikaları içinde (ss. 72-78). Ankara: Konrad Adenauer Stiftung Yayını.
• Sitar, M. E., Yanar, K., Aydın, S. and Çakatay, U. (2013). Current Aspects of Ageing Theories and Classification According to Mechanisms. Turkish Journal of Geriatrics, 16(3), 339-346.
• Stoltz, P., Udén, G. and Willman, A. (2004). Support for Family Carers Who Care for an Elderly Person At Home. A Systematic Literature Review, 18(2), 111-119.
• Subaşı, N. (2001). Ankara İli Çankaya İlçesinde Evde Bakım Durumu Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara.
• Şahin, M. ve Yalçın, M. (2003). Huzurevinde veya Kendi Evlerinde Yaşayan Yaşlılarda Depresyon Sıklıklarının Karşılaştırılması. Turkish Journal of Geriatrics, 6(1),10-13.
• Tamer, M. G. (2014). Kuşaklararası Dayanışma ve İş Birliği Çerçevesinde Gençlerin Yaşlı ve Yaşlılık Algısının Değerlendirilmesi. Toplum Bilimleri Dergisi, 8(3), 15-35.
• Taşdelen, P. ve Ateş, M. (2012). Evde Bakım Gerektiren Hastaların Bakım Gereksinimleri ile Bakım Verenlerin Yükünün Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 22-29.
• Taşkesen, C.G. (2012). Türkiye’de Yaşlılık ve Evde Yaşlı Bakımı: Resmî Karar ve Uygulamaların Yerinde Tespiti (Isparta İli Araştırması). Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Tufan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanmak: Yaşlanmanın Sosyolojisi. İstanbul: Özenler Matbaası.
• TÜİK- Türkiye İstatistik Kurumu İstatistiklerle Yaşlılar. (2012).
• TÜİK- Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus Verileri. (2015).
• UN United Nations -World Population Ageing. (2015). United Nations Department of Economic and Social Affairs. Population Division New York.
• Vatandaş, C. (2008). Trabzon’da Ailenin Yapısı ve Problemleri. KTÜ, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, KTÜ Matbaası, Trabzon.
• Verulava, T., Adeishvili, A. and Tamar, M. (2016). Home Care Services For Elderly People in Georgia. Home Health Care Management & Practice, 28(3), 170-177.
• World Health Organization-WHO. (2002). Ethical Choices in Long-Term Care: What Does Justice Require? Geneva, World Health Organization.
• Yaşar, E.K. (2005). Yaşlıya Evde Bakım Veren Aile Bireylerinin Bakım Yükü ve Etkileyen Faktörler. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, YL Tezi. İzmir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Yıldız, M. (2012). Bağlanma Kuramı Açısından Yaşlılık Dönemine Genel bir Bakış. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), 2-30.
• Zuckerman, C., Dubles, N.N. and Callopy, B. (1990). Home Health Care Options–A Guide for Older Persons and Concerned Families. New York: Insight Books Pub.