XIX. Yüzyıl Divan Edebiyatı Hakkında Bazı Tespitler

Yıl 2017, Sayı: 26, 253 - 280, 21.06.2017

Özge Öztekin

Öz

XIX. yüzyıl Türk edebiyatı, altı yüz yıldır süregelen klasik gelenekle birlikte yeni edebî adımların da atıldığı bir dönemdir. Hem eski edebiyat tarihinin hem de yeni edebiyat tarihinin kaynakları, ‘eski’ ile ‘yeni’nin bir arada olduğu bu ortak devir için gayet ayrıntılı bilgi verirler. Bu makalede amacımız; o kaynakların bir tekrarını yapmak değil, ulaşabildiğimiz divanlardan yaptığımız derlemelerle eser üzerinden döneme bakmak ve şiirin ne söylediğini göstermektir. XIX. yüzyılda yazılmış divanlarda geçen bazı gazeller ve/veya musammatlar (özellikle tahmisler) üzerinden yenidenyazma ile gerçekleşen nazire geleneği, tarih manzumeleri ve müşterek gazeller, biçim-tür ayrımını yeniden sorgulamamıza neden olan kaside-mesnevi bağıntıları, basılan eserler için yazılan takrizler, hamilik geleneği, şairlerin birbirleri ve/veya eserleri hakkında söyledikleri ifadeler bu bağlamda dikkati çeken unsurlardır. Makale, tespit edilen bu konular/sorunlar üzerinden XIX. yüzyıl klasik Türk edebiyatıyla (özellikle tarihlerle) ilgili tespitleri içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik edebiyat, XIX. yüzyıl, Divanlar, şiir, tarihler

Kaynakça

• Açıl, B. (2005). Sırrî Râhile Hanım ve Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Akkuş, Y. (2010). Benderli Cesari’nin Divanı ve Divançesi (İnceleme-Tenkitli Metin). Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Akyol, İ. (2005). Hanyalı Kâmî Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Alpaydın, B. (2007). Refî-i Kâlâyî Divanı (İnceleme-Metin). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Arslan, M. (2002). Şeref Hanım Divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Arslan, M. (2003). Leylâ Hanım Divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Arslan, M. (2004). Aynî Divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Arslan, M. (2005). Bursalı İffet Divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Arslan, M. (2009). Zîver Paşa Dîvân ve Münşe’ât. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Aydın, A. (2009). Hanyalı Nuri Osman ve Divan’ı. Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aydoğan, Ş. (2008). Selanikli Âkif Efendi’nin Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Divan’ı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Batğı, Ö. (2012). Nu’man Mâhir Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çağlayan, B. (2006). Baharzâde Ferîde Hanım. Ankara: Çağhan Ofset.
• Çapan, P. (2012). Şefik Divanı Örnekleminde Manzum Tarih Düşürme Geleneği. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-21 Ekim 2011) Bildirileri içinde (ss. 69-85). Adana.
• Çetin, K. (2006). Râşid (1310? - 1892) ve Divan’ı İnceleme – Tenkitli Metin. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Duman, M. A. (2005). Fâzıl Divanı (Transkripsiyonlu Metin – İnceleme). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Duman, M. (2010). Trabzonlu Emin Hilmi Hayatı-Eserleri-Edebi Kişiliği ve Divanının Metni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Elaldı, M. (2005). Nazîf Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Divan’ının Tenkitli Metni. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Elmacı, B. (2016). İstanbullu Eşref Divanı (Metin-İnceleme). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Erdoğan, M. (2007). Fatîn Divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Gülen, F. N. (2011). Âbid Efendi’nin Divançesi (İnceleme-Metin-Sözlük). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Gürel, R. (t.y) Enderunlu Vâsıf Divanı. İstanbul: Kitabevi.
• Karakoyun, E. (2007). Zaik Divanı (Metin: 1b-65a). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Koçver, A. (2008). Mahmud Celaleddin Paşa Divanı (İnceleme-Metin). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Okyay, E. (2005). Senîh-i Mevlevî Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Önal, S. (2010). Hâtif Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı (İnceleme – Karşılaştırmalı Metin. Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Özgül, M. K. (2016). Osman Nevres Efendi. İstanbul: Kitabevi.
• Söylemez, A. (2016). Reşîd Paşa Divan. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, H. A. (1994). Hersekli Ârif Hikmet Bey Divanı (İnceleme-Metin). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Şahin, E. S. (2004). Keçecizade İzzet Molla’nın Divanları: Bahar-ı Efkar ve Hazan-ı Asar. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Şentürk, D. (2010). 19. Yüzyıl Şairlerinden Hatice Nakiyye Hanım’ın Divan’ının Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Tanrıbuyurdu, G. (2008). Eşref Paşa Divanı (İnceleme, Transkripsiyonlu Metin, Nesre Çeviri). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Taşdelen, İ. (2014). Şevkî Hasan Tahsin İstanbulî Divanı (Transkripsiyonlu Metin ve Sadeleştirme). Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Taşkın, G. (2003). İzmirli Rûmî Efendi Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Turan, L. (1998). Yenişehirli Avnî Bey Divanı’nın Tahlili (Tenkitli Metin) Encümen-i Şuarâ ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş. Basılmamış Doktora Tezi], Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Uslu, A. (2007). Sürûrî-i Müverrih’in Manzum Tarihleri (İnceleme - Transkripsiyonlu Metin s. 151-250). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Yıldıran, M. (1994). Ahmed Cevdet Paşa Hayatı Eserleri ve Dîvânçe-i Cevdet. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Enderunlu Fâzıl Divanı. (1258). TTK Kütüphanesi. 6 Mart 2017 tarihinde kutuphane.ttk.gov.tr/opac/resource?id=243988 adresinden erişildi.
• Pertev Paşa Divanı. (1256). TBMM Kütüphanesi. 6 Mart 2017 tarihinde acikerisim.tbmm.gov.tr:8080/xmlui/handle/11543/1/browse?value=Pertev+Pa%C5%9Fa&type=author adresinden erişildi.
• Şeyhülislam Ârif Hikmet Divanı. (1283). TBMM Kütüphanesi. 6 Mart 2017 tarihinde acikerisim.tbmm.gov.tr:8080/xmlui/handle/11543/1147 adresinden erişildi.