The Propaganda Activities of the Ottoman Empire during the First World War: The Case of Harp Mecmuası

Yıl 2018, Sayı: 29, 185 - 216, 29.12.2018

Mehmet Işık , Şakir Eşitti

https://doi.org/10.20427/turkiyat.505852

Cited By: 3

Öz

The War Journal (Harp Mecmuası), which first issue was published on November 1915,
was one of the main propaganda tools of the Ottoman Empire during the World War
I. The War Journal, considered as one of the most successful publication of the
Empire in terms of its visual propaganda, was closed in June 1918, after
publishing 27 issues. This study concentrates especially on the analysis of the
Journal’s presentation of the news
about the battles on the Hedjaz, Sinai and Palestine frontlines, where the
Ottoman Empire lost the most of its territories. The analysis of those news
shows, that instead of showing its enemy as a ‘monster’, the dominant discourse
chosen by the Journal is mainly about
the heroism and the virtues of the Ottoman soldiers.

Anahtar Kelimeler

Harp Mecmuası (War Journal), Sinai Front, Hedjaz Front, Palestine Front, military magazine, propaganda

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDAKİ PROPAGANDA FAALİYETLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: HARP MECMUASI ÖRNEĞİ

Öz

İlk
sayısı Kasım 1915’te yayımlanan Harp
Mecmuası, I. Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı propagandasının başlıca
araçlarından birisi olmuştur. Osmanlı Devleti’nin görsel propaganda bakımından
en başarılı yayını kabul edilen Mecmua, toplam 27 sayı yayımlandıktan sonra
Haziran 1918’de kapanmıştır. Bu çalışmada özellikle Osmanlı Devleti’nin en
büyük toprak kayıplarını verdiği Sina ve Filistin cephelerinde yaşanan
muharebelerle ilgili haberlerin Harp
Mecmuası’nda nasıl sunulduğu tematik içerik analizi kullanılarak ortaya
konulmuştur. Yapılan analizler neticesinde, Osmanlı Devleti’nin, Harp Mecmuası’nda düşmanını ötekileştiren,
onu “canavarmışçasına” gösteren bir söylem yerine Osmanlı askerlerinin
kahramanlıklarını ve olumlu yönlerini yücelten bir söylem kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harp Mecmuası, Sina Cephesi, Hicaz Cephesi, Filistin Cephesi, askerî dergi, propaganda

Kaynakça

• Ağaoğlu Ahmed. (1331). Türkiye’nin ve İslam Aleminin Kurtuluşu. Harp Mecmuası, 1, 7-9. Ağaoğlu Ahmed. (1331). İngiliz Oyunları. Harp Mecmuası, 2, 5-7. Ahmet Refik. (1331). Kahire Yollarında I. Harp Mecmuası, 4, 9-10. Ahmet Refik. (1331). Kahire Yollarında II. Harp Mecmuası, 5, 5-9. Ahmet Refik. (1332). Galiçya’daki Şanlı Osmanlı Askerlerine. Harp Mecmuası, 13, 3-6. Ahmet Refik. (1333). Şehid Kara Mehmed. Harp Mecmuası, 24, 6-9. Ahmet Refik. (1333). Harb Edebiyatı ve Eski Şairlerimiz. Harp Mecmuası, 21, 6-8. Akarcalı, S. (2003). İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda. Ankara: İmaj Yayınevi. Akşin vd. (1989). Türkiye Tarihi-4: Çağdaş Türkiye 1908-1980. İstanbul: Cem Yayınevi. Atabek, N. (2003). Propaganda ve Toplumsal Kontrol. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4 (2), 4-12. Atay, F. R. (2008). Ateş ve Güneş. İstanbul: Pozitif Yayınları. Avşar, S. (2003). Birinci Dünya Savaşı'nda Rus Propaganda Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, 14, 65-127. Avşar, S. (2004). Birinci Dünya Savaşında İngiliz Propagandası. Ankara: Kim. Banoğlu, N. A. (1982). Türk Basınında Çanakkale Günleri. İstanbul: Türk Basın Birliği Yayını. Beşikçi, M. (2010). Birinci Dünya Savaşı’nda Devlet İktidarı ve İç Güvenlik: Asker Kaçakları Sorunu ve Jandarmanın Yeniden Yapılandırılması. İ. Akça ve E. B. Paker (Ed.), Türkiye’de Ordu, Devlet ve Güvenlik Siyaseti içinde (ss. 147-172). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Bilgin, M. (2017). Teşkilat-ı Mahsusa'nın Kafkasya Misyonu ve Operasyonları. İstanbul: Ötüken. Bilkan, A. F. ve Çakır, Ö. (2006). Harp Mecmuası. İstanbul: Kaynak Kitaplığı Yayınları. Budak, A. (2012). The French Revolution's Gift to the Ottomans: The Newspaper, The Emergence of Turkish Media. International Journal of Humanities and Social Science, 2, No. 19, 157-169. Bruntz, G. G. (1938). Allied Propaganda and the Collapse of the German Empire in 1918, California: Stanford University Press. Cull, N. J., Culbert, D. ve Welch, D. (2003). Propaganda and Mass Persuasion: A Historical Encyclopedia, 1500 to the Present. California: ABC-CLIO. Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik Analizinin Parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174), 33-38. Çeliktemel-Thomen, Ö. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sinema ve Propaganda (1908-1922). Online International Journal of Communication Studies, 2, 1-17. Dönmez-Colin, G. (2015). The Routledge Dictionary of Turkish Cinema. New York: Routledge. Dursun, Ç. (2001). TV Haberlerinde İdeoloji. Ankara: İmge Kitabevi. Erdoğan, İ. ve Alemdar, K. (2010). Öteki Kuram: Kitle İletişim Kuram ve Araştırmalarının Tarihsel ve Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Ankara: Erk Yayınları. Erickson, E. J. (2014). Ottoman Army Effectiveness in World War I. New York: Routledge. Esenkaya, A. (2003). Askeri Propaganda Açısından Harp Mecmuası ve Bu Mecmuanın Çanakkale Muharebesi’ni Tasvirdeki Rolü. Communiques: The Joint Turkish-Israeli Military History Conference II, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 59-66. Evren, B. (1995). Türkiye'ye Sinemayı Getiren Adam, Sigmund Weinberg. İstanbul: Milliyet Yayınları. F. R. (Falih Rıfkı). (1332). Çöldeki Muharebeler ve Muharibler. Harp Mecmuası, 11, 4-8. F.R. (Falih Rıfkı). (1332). Sina Muharebelerinde. Harp Mecmuası, 14, 9-11. Fatıma Nurunnisa. (1333). Fazıl Ferid’in Gazası. Harp Mecmuası, 18, 9-11. Fırat, N. S. (2008). Savaş Fotoğraflarının Kullanımı Bağlamında Propaganda ve Manipülasyon. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. Gök, N. (2008). Donanma Cemiyeti’nin Anadolu’da Örgütlenmesine İlişkin Gözlemler. Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 43, (27), 77-93. Görgülü, İ. (1983). Türk Harp Tarihi Derslerinde Adı Geçen Komutanlar. İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları. Görgülü, İ. (2008). Çanakkale İlk Günde Biterdi: Mustafa Kemal'in Planı Uygulansaydı. Ankara: Bilgi Yayınevi. Gözler, K. (2007). Türk Anayasa Hukuku Dersleri. Bursa: EkinYayınları. Gürcan, M. (2016). Talking to Hearts and Minds Influencing Strategies in the Gallipoli Campaign. M. Gürcan ve R. Johnson, (Eds), The Gallipoli Campaign: The Turkish Perspective içinde (ss. 125-162). New York: Routledge. Harp Mecmuası. (1331). Harp Mecmuası Niçin Çıkıyor. Harp Mecmuası, 1, 2-4. Harp Mecmuası. (1331). Tayyareler ile İstikşaf. Harp Mecmuası, 3, 4-9. Harp Mecmuası. (1331). Makale-i Mahsusa I. Harp Mecmuası, 6, 1-6. Harp Mecmuası. (1332). Makale-i Mahsusa II. Harp Mecmuası, 7, 1-2. Harp Mecmuası. (1332). Büyük Goltz Paşa. Harp Mecmuası, 9, 12-12. Harp Mecmuası. (1332). Harbde Demiryolunun Ehemmiyeti. Harp Mecmuası, 9, 5-6. Harp Mecmuası. (1332). Prusya’nın Nasıl Teşekkül Etti?. Harp Mecmuası, 10, 1-4. Harp Mecmuası. (1332). Trablusgarb’a Dair. Harp Mecmuası, 11, 9-10. Harp Mecmuası. (1332). Prusya’nın Nasıl Teşekkül Etti? II. Harp Mecmuası, 12, 11-12. Harp Mecmuası. (1332). Büyük Friedrich. Harp Mecmuası, 14, 6-7. Harp Mecmuası. (1332). Süveyş ve Havalisinde Tayyarelerimizin Faaliyeti ve Tayyarelerimizden Alınan Fotoğraflar. Harp Mecmuası, 14, 12-14. Harp Mecmuası. (1333). Türk Anası Ne Düşünüyor. Harp Mecmuası, 17, 8-10. Harp Mecmuası. (1333). Prusya’nın İtilası. Harp Mecmuası, 17, 3-8. Harp Mecmuası. (1333). Osmanlı Miğferleri ve Harbi Hazır. Harp Mecmuası, 18, 5-6. Harp Mecmuası. (1333). Osmanlılarda Esliha ve Mühimmat İmali. Harp Mecmuası, 19, 5-8. Harp Mecmuası. (1333). Tank-Zırhlı Otomobil. Harp Mecmuası, 19, 2-2. Harp Mecmuası. (1333). Gazze Muharebesi I. Harp Mecmuası, 19, 1-4. Harp Mecmuası. (1333). Gazze Muharebesi II. Harp Mecmuası, 19, 1-4. Harp Mecmuası. (1333). Tayyarecilerimiz. Harp Mecmuası, 20, 10-11. Harp Mecmuası. (1333). Eski Osmanlılarda Harb ve Hissiyat-ı Umumiye. Harp Mecmuası, 20, 4-7. Harp Mecmuası. (1333). Eski Osmanlılarda Harb Fikri. Harp Mecmuası, 21, 10-12. Harp Mecmuası. (1333). Osmanlılarda Zafere İtimad Hissi. Harp Mecmuası, 22, 2-6. Harp Mecmuası. (1333). Sancak Muhabbeti. Harp Mecmuası, 23, 9-12. Harp Mecmuası. (1333). Fransız Siyaseti ve Osmanlılar. Harp Mecmuası, 23, 6-8. Harp Mecmuası. (1334). İmhoff Paşa’nın Vefatı. Harp Mecmuası, 25-26, 24-26. Harp Mecmuası. (1334). Kafkasya’da Osmanlı Ordusu. Harp Mecmuası, 25-26, 6-12. Harp Mecmuası. (1334). Irak’da Tayyarecilik Hayatı. Harp Mecmuası, 25-26, 18-21. Harp Mecmuası. (1334). Topkapı Sarayı’nda Cülus-ı Hümayun. Harp Mecmuası, 27, 1-2. Işık, M. ve Eşitti, Ş. (2015). I. Dünya Savaşı Propaganda Afişlerinde Kadın Temsillerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Göstergebilimsel İncelenmesi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70 (3), 655-682. James, P. (Yay. Haz.). (2009). Picture This: World War I Posters and Visual Culture. London: University of Nebraska Press. Jowett, G.S. ve O’Donnell, V. (2012). Propaganda and Persuasion. California: Sage Publication. Kaşıyuğun, A. ve Çolak, M. (2014). Savaş ve Propaganda: Birinci Dünya Savaşı’nda Alman Propagandası. Journal of History Studies, 5 (6), 157-176. Keskin, F. (1997). II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Alman Propagandası: Türkische Post. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları. Köroğlu, E. (2007). Ottoman Propaganda and Turkish Identity: Literature in Turkey during World War I. London: IB Tauris. Köroğlu, E. (2010). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) Propagandadan Milli Kimlik İnşasına, İstanbul: İletişim Yayınları. Köroğlu, E. (2016). Propaganda or Culture War: Jihad, Islam, and Nationalism in Turkish Literature during World War I. Erik Jan Zürcher (Ed.), Jihad and Islam in World War I: Studies on the Ottoman Jihad on the Centennary of Snouck Hurgronje's “Holy War Made in Germany” içinde (ss. 135-152). Leiden: Leiden University Press. Köroğlu, E. (2018). From Propaganda to National Identity Construction. Nico Wouters,& Laurance Van Ypersele (Ed.). Nations, Identities and the First World War: Shifting Loyalties to the Fatherland içinde (ss. 39-56). London: Bloomsbury Publishing. Kunt, K. F., Faroqhi, S.N. ve Kasaba, R. (2006). The Cambridge History of Turkey. Cambridge: Cambridge University Press. Kushner, D. (2010). The Musavver Çöl: An Ottoman Journal in Beersheba at the end of World War I. N. Moacanin, V. Kursar ve E. Causevic (Ed.). Perspectives on Ottoman Studies: Papers from the 18th Symposium of the International Committee of Pre-Ottoman and Ottoman Studies (CIEPO) içinde (167-171). Berlin: LIT Verlag. Lippmann, W. (1998). Public Opinion. New Brunswick (U.S.A.) and London (U.K.): Transaction Publishers. Makal, O. (1991). Türk Sineması Tarihi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası. Odabaş, B. (2012). Türk Sinemasının Kuruluşunda Ordunun Rolü, Belge(Sel) Film ve Kurtuluş Savaşı Filmleri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0 (24), 205-212. Önal, F. vd. (2013). Harp Mecmuası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Özçelik, M. (2009). Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devleti'nin Tarafsızlığı. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD)/Selçuk University Journal of Faculty of Letters, (21), 213-232. Özön, N. (1970). İlk Türk Sinemacısı Fuat Uzkınay. İstanbul: Türk Sinematek Derneği. Pegum, J. (2007). British Army Trench Journals and a Geography of Identity. M. Hammond, ve S. Towheed (Ed.). Publishing in the First World War: Essays in Book History içinde (128-147). Hampshire: Palgrave Macmillan. Pehlivanlı, H. (1991). Çanakkale Muharebeleri sırasında Müttefiklerin Propagandası ve Karşı Propaganda. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 21 (VII). Pim, J. E. (2013). Pro-German Press and Literature in North-Western Spanish Cultures during the World War I (1914-1918). A. Fatu-Tutoveanu ve R. Jarazo (Ed.) Press, Propaganda and Politics: Cultural Periodicals in Francoist Spain and Communist Romania İçinde (ss. 96-105). Newcastle: Cambridge Scholars Publishing. Polat, G. (2012). Savaş, Propaganda ve Kartpostallar. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 2 (1), 243-268. Polat, G. (2014). I. Dünya Savaşında İngiliz ve Türk Propaganda Gazetelerinin Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme (el-Hakika ve Musavver Çöl). OTAM Dergisi, 36, 141-155. Qualter, T. H. (1980). Propaganda Teorisi ve Propagandanın Gelişimi (Ünsal Oskay, Çev.). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1(35), 255-307. Raymond, J. (2013). News Networks in Seventeenth Century Britain and Europe. New York: Routledge. Sayılır, B. (2005). Çanakkale Savaşları’nda Yer Alan İtilâf Askerlerinin Dini-Etnik Yapısı ve Sahip Oldukları Türk İmajı. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi) Dergisi, 18, 319-331. Selçuk, M. (2012). Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Harbiye Nezareti’nin Çanakkale Kahramanlığını Yaşatma Amaçlı Faaliyetleri. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), 2 (1), 195-242. Sorgun, T. (1997). Halil Paşa: İttihat ve Terakki'den Cumhuriyet'e Bitmeyen Savaş. İstanbul: Kamer Yayınları. Süleyman Nazif. (1331). İstanbul Bizim Ebedi Payitahtımız. Harp Mecmuası, 4, 1-2. Süleyman Nazif. (1333). Rus İhtilali ve Biz. Harp Mecmuası, 20, 2-4. Sönmez, C. (1998). Atatürk'te Edebiyat Sevgisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları Tamer, A. (2010). Birinci Dünya Savaşı'nda İngiltere ve ABD'nin Osmanlı Devleti'ne Karşı Yürüttüğü Propaganda Faaliyetlerinin Amerikan ve İngiliz Basını Bağlamında İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Taylor, P. M. (2003). Munitions of the Mind: A History of Propaganda. Manchester: Manchester University Press. Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Tunaya, T. Z. (2001). Türkiye'de Siyasal Gelişmeler (1876-1938). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Ulu, C. (2012). Çanakkale Muharebeleri Sırasında Basının Propaganda Aracı Olarak Kullanılması: Harp Mecmuası Örneği. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 10 (12), 61-83. Uyar, M. (2018). Birinci Dünya Savaşı’nda Hicaz Cephesi ve Medine Savunması. Toplumsal Tarih, 294, 42-51. Uyar, M. ve Erickson, J. (2014). Osmanlı Askerî Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Ülker, M. B. (2008). Hafiz Hakki Pasa Hayati ve Eserleri. Müteferrika Dergisi, 33, 233-242. Yiğit, B. (2007). Birinci Dünya Savaşında İngiltere ve Osmanlı İmparatorluğunun Propaganda Faaliyetleri: Kurmaca Dışı Metinler Üzerine Bir İnceleme. Khazar Journal of Humanities and Social Sciences (Journal of Azerbaijani Studies), 12, 293-311. Wilkinson, N. (2009). Secrecy and the Media: The Official History of the United Kingdom's D-notice System. New York: Routledge.