19. Yüzyıl Yunan Harfli Türkçe (Karamanlıca) Gazete ve Süreli Yayınlarda Dil Tartışmaları

Yıl 2019, Sayı: 31, 29 - 56, 28.12.2019

Şehnaz Şişmanoğlu Şimşek

https://doi.org/10.20427/turkiyat.546202

Cited By: 1

Öz

19. yüzyılın
ikinci yarısından itibaren din dışı yayıncılığın yaygınlaşmaya başladığı Yunan
harfli Türkçede (Karamanlıca), özellikle gazete ve süreli yayınlarda; editöryel
açıklamalar, okur mektupları, tefrika mukaddimeleri gibi yazılarda dil
meselesinin gündemde olduğu görülmektedir. Bu meselenin çoğunlukla dilde
sadeleşme meselesi, Türkçenin Anadolulu Ortodokslara örgün olarak öğretilmesi,
lisan-ı Osmanî’nin devlet kademelerinde yer bulmak üzere gerekliliği, kimi
zaman lisan-ı millî ya da lisan-ı maderî olarak tanımlanan Yunancanın
Anadolululara kazandırılması gibi başlıklar etrafında tartışıldığı
söylenebilir. Bu makalede bütün bu meselelerin söz konusu yayınlarda nasıl ele
alındığı üzerinde durulacak ve bu meselelerin Anadolulu Ortodoksların kendi kimlik
tanımlarıyla nasıl ilişkili olduğu tartışılacaktır.

Anahtar kelimeler: Yunan harfli Türkçe (Karamanlıca),
Anadolulu Ortodoks Hristiyanlar (Karamanlılar), Anatoli gazetesi, lisan-ı maderî, lisan-ı Osmanî, Türkçe, Yunanca.

Anahtar Kelimeler

Yunan harfli Türkçe (Karamanlıca), Anadolulu Ortodoks Hristiyanlar (Karamanlılar), Anatoli gazetesi, lisan-ı Osmanî, lisan-ı maderî, Türkçe, Yunanca

Nineteenth Century Linguistic Discussions in Newspapers and Periodicals in Turkish written in Greek Script (Karamanlidika)

Öz

Non-religious publications in Turkish written in Greek script (Karamanlidika) began to flourish from the second half of the 19th century. In these publications, the language issue was on the agenda of editorial notes, reader letters, forewords of the feuilletons especially in newspapers and periodicals. In the aforementioned publications, the language issue was mainly discussed in terms of simplification of the language; the formal teaching of the Turkish language to the Anatolian Orthodox community; the necessity of the knowledge of Ottoman Turkish as an official language to be included in the state apparatus and the acquisition of Greek by the Anatolians described sometimes as national or as mother language. This article will analyse these issues and how they are related to the identity formation of the Anatolian Orthodox community.

Keywords: Turkish in Greek script (Karamanlidika), Anatolian Orthodox Christians (Karamanlılar), Anatoli newspaper, mother language, Ottoman Turkish, Turkish, Greek.

Anahtar Kelimeler

urkish in Greek script (Karamanlidika), Anatolian Orthodox Christians (Karamanlılar), Anatoli newspaper, mother language, Ottoman Turkish, Turkish, Greek

Kaynakça

• Alpan, A. S. (2013). Μουκαδδερατημηζά χακίμ ολαλήμ: Reading ‘Refugee Politics’ Through the Pages of Μουχατζήρ Σεδασί. III. International Workshop of Karamanlidika Studies atölye çalışmasında sunulan bildiri, Nevşehir.
• Anagnostopoulou, S. (2010). "Greek Diplomatic Authorities in Anatolia." Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008), (E.Balta ve M. Kappler, Ed.) içinde (ss. 63-78). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Balta, E. (2014b). “Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz...” Vatan, Din ve Dille Bölünmüş Bir Kimliğin Serüvenleri. Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, (Emre Yalçın, Ed.) içinde (ss. 117-140). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Balta, E. (2014e). Giriş: Karamanlıca Kitapların Çığlıklarıyla Fısıltıları. Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, (Emre Yalçın, Ed.) içinde (ss. 325-363). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Balta, E. (2014d). İ Areti [Fazilet]: 1912’de Yayımlanan On Beş Günlük Resimli Dergi. Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, (Emre Yalçın, Ed.) içinde (ss. 325-363). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Balta, E. (2014c). Karamanlı Basını Kataloğu. Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, (Emre Yalçın, Ed.) içinde (ss. 259-276). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Balta, E. (2014a). Karamanlıca Kitapların Konu ve Döneme Göre Tasnifi. Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, (Emre Yalçın, Ed.) içinde (ss. 163-192). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Balta, E. (1987b). Karamanlidika XXe siécle. Athens: Centre d’Etudes d’Asie Mineure.
• Balta, E. (1987a). Karamanlidika Additions (1584-1900). Athens: Centre d’Etudes d’Asie Mineure.
• Balta, E. (1997). Karamanlidika Nouvelles Additions et Compléements. Athens: Centre d’Etudes d’Asie Mineure.
• Bellingeri, G. (2010). Some Venetian Sources on Cultural Landscapes of ‘Caramania’. Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008), (E. Balta ve M. Kappler, Ed.) içinde (ss. 79-91). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Benlisoy, S. (2010). Education in the Turcophone Orthodox Communities of Anatolia During the Nineteenth Century. Basılmamış Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Benlisoy, S. (2006) Karamanlıca Haftalık Anatol Ahteri Dergisi “Anatolda İlmin Terakkisi Kabil mi Değil mi?”, Toplumsal Tarih, 154, 56-60.
• Benlisoy F. ve S. (2016). Hıristiyan Türkler ve Papa Eftim. İstanbul: İstos Yayın.
• Benlisoy F. ve S. (2010a). Reading the Identity of Karamanli through the pages of Anatoli. Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008), (Evangelia Balta ve Matthias Kappler, Ed.) içinde (ss. 93-108). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Benlisoy F. ve S. (2010b). Türkdilli Anadolu Ortodoksların Kimlik Algısı. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 11 (251), 7-22.
• Bülent B. (1986). 133 Yıl Önce Yunan Harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) bir Robinson Crusoe Çevirisi. Sosyoloji Konferansları 25 içinde (ss. 135-158). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Clogg, R. (1999). A Millet Within a Millet: The Karamanlides. Ottoman Greeks in the Age of Nationalism içinde (D. Gondicas ve C. Issawi, Ed.) içinde (ss. 115-142). Princeton, New Jersey: Darwin Press.
• Clogg, R. (1996). Anadolu Hıristiyan Karındaşlarımız: The Turkish-Speaking Greeks of Asia Minor. Anatolica Studies in the Greek East in the 18th and 19th Centuries içinde (ss.65-91). Britain: Variorum.
• Eckmann, J. (1950a). Anadolu Karamanlı Ağızlarına Ait Araştırmalar. I. Phonetica. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 8, 165–200.
• Eckmann J. 1958. Einige gerundiale Konstruktionen im Karamanischen. In: J. Eckmann (ed.), Jean Deny Armağanı (J. Eckmann, Ed.) içinde (ss. 77–83). Ankara.
• Eckmann, J. (1950b). Yunan Harfli Karamanlı İmlâsı Hakkında. Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar I (H. Eren ve T. Halasi Kun, Ed.) içinde (ss. 27–31). Ankara.
• Eksertzoglou, H. (1999b). Osmanlı’da Cemiyetler ve Rum Cemaati Dersaadet Rum Cemiyet-i Edebiyesi. Çev. Foti ve Stefo Benlisoy. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Eksertzoglou, H. (1999a). Shifting Boundaries: Language, Community and the ‘non-Greek-speaking Greeks. Historein, 1, 75-92.
• Gavriel, E. (2010). Transcription Problems of Karamanlidika Texts. Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008), (E. Balta ve M. Kappler, Ed.) içinde (ss. 255-266). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Günergun, F. İstanbul'da Fransızca - Türkçe Yayınlanan Bir Tıp Dergisi Gazette des Hopitaux (Ceride-i Emakin üs-Sıhha, 1887). Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 3 (2011), 13-54.
• Irakleous, S. (2017). Karamanlidika Is Ottoman; Viewing the Pages of Anatoli. Press and Mass Communication in the Middle East (Börte Sagaster, Theoharis Stavrides ve Birgitt Hoffmann, Ed.) içinde (ss. 65-88). Bamberg: University of Bamberg Press.
• Irakleous, S. (2013). On the Development of Karamanlidika Writing Systems Based on Sources of the Period 1764–1895. Mediterranean Language Review 20 (2013), (M. Kappler, W. Arnold ve Till Stellino, Ed.), 57-95.
• Kahya, H. (2015). Angeliaforos Çocukları İçün (1872) Giriş–İnceleme–Metin–Dizin. Istanbul: Ofis.
• Kappler, M. (2006). Toward a linguistic approach to ‘Karamanli’ texts”. Advances in Turkish Linguistics Proceedings of the 12th International Conference on Turkish Linguistics (11– 13 August, 2004, (S. Yağcıoglu ve A. C. Değer, Ed.) içinde (ss. 655-667). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Kappler, M. (2016). “Transcribtion text, regraphization, variety?-Reflections on Karamanlidika.” Spoken Ottoman in Mediator Texts (E. A. Csato, A. Menz ve F. Turan, Ed.) içinde (ss. 119- 127). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Kechriotis, V. K. (2011). On the Margins of National Historiography: The Greek İttihatçı Emmanouil Emmanouilidis- Opportunist or Ottoman Patriot. Untold Histories of the Middle East (A. Singer, C. K. Neumann ve S. A. Somel, Ed.) içinde (ss. 124-142). London and New York: Routledge.
• Kechriotis, V. K. (2005). The Greeks of Izmir at the end of the Empire. Basılmamış Doktora Tezi, Leiden Üniversitesi, Leiden.
• Kitromilidis, P. M. (1989). ‘Imagined Communities’ and the Origins of the National Question in the Balkans. European History Quarterly, 19, ss. 149-192.
• Kourtidis, A. (1909). Küçük Asyalıların Dili ve Öğrenme Tutkusu. Ιμερολόγιον Αδελφότητος Ορθοδοξίας Μερσίνης (Mersin Ortodoks Kardeşliği Takvimi) içinde (ss. 205-215) [Çev. A. Çokona, Toplumsal Tarih 188 (2009), 31-33)]
• Levend, A. S. (1972). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Limnidis, I. I (1917). Απ’ολα, 7 (330), 188. [Çev. A. Çokona, Toplumsal Tarih 188 (2009), 31]
• Mackridge, P. (2010). Language and National Identity in Greece 1766-1976. New York: Oxford University Press.
• Misailidis, E. (1988). Seyreyle Dünyayı (Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş). Haz. Robert Anhegger ve Vedat Günyol. İstanbul: Cem Yayınları.
• Sévérien S. ve E. Dalleggio. (1958). Karamanlidika Bibliographie Analytique des Ouvrages en Langue Turque Imprimés en Caractére Grecs I. Athenes: Institut Français d’Athènes.
• Sévérien S. ve E. Dalleggio. (1966). Karamanlidika Bibliographie Analytique des Ouvrages en Langue Turque Imprimés en Caractére Grecs II. Athenes: Institut Français d’Athènes.
• Sévérien S. ve E. Dalleggio. (1974). Karamanlidika Bibliographie Analytique des Ouvrages en Langue Turque Imprimés en Caractére Grecs III. Athenes: Institut Français d’Athènes.
• Spataris, H. (2004). Biz İstanbullular Böyleyiz! (1906-1922). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Strauss, J. (2010). Is Karamanli Literature part of a ‘Christian-Turkish (Turco-Christian) Literature’? Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008),(Evangelia Balta ve Matthias Kappler, Ed.) içinde (ss. 153-200). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Şimşek, M. (2018). Osmanlı Devleti'nde Türkçe'nin Gayrimüslim Okullarında Mecburi Hale Getirilmesi ve Uygulanması. OTAM 43, 199-227.
• Şişmanoğlu Şimşek, Ş. (2017). Osmanlı Tefrika Çalışmalarında Göz Ardı Edilen Bir Kaynak: Karamanlıca Anatoli Gazetesi. Kebikeç, 44, 145-187.
• Şişmanoğlu Şimşek, Ş. (2011). The Yeniçeriler of Ioannis Gavriilidis: A Palimpsest in Karamanlidika. Turkish Speaking Christians, Jews and Greek Speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire, (E. Balta ve M. Ölmez, Ed.) içinde (ss. 245-275). İstanbul: Eren Yayınları.