One of the Latest Rings of the Series of Mahzen’ül-Esrâr: Genc-i Edeb

Yıl 2020, Sayı: 32, 137 - 157, 20.03.2020

Mutlu Melis Özgeriş

https://doi.org/10.20427/turkiyat.579579

Cited By: 1

Öz

Abstract: Nizâmî’s works and poems have influenced many writers in Turkish literature and produced copy (nazire) works and poems for centuries. Among them in particular, Mahzenü’l-Esrâr, the first poem he wrote in mesnevi style in the tradition of hamse, he initiated, holds an important position. The subject of our study is Ismail Nâkâm's Genc-i Edeb mesnevi, which is a nazire written upon the Mahzenü’l-Esrâr of Nizâmî.
Ismail Nâkâm was a 19th century poet who lived in the Azerbaijan and stayed in Istanbul for a period, he produced his work in line with the tradition of classical poetry. The poet produced many works. Genc-i Edeb mesnevi, reflects on the perspective of human beings, life and religion towards the last years of one’s life, and advises people that the eternal happiness can be reached by living by the religion. This work is important both because it is one of the last nazire written to Mahzenü’l-Esrâr mesnevi and as it reflects the poet's understanding of poetry.
This study that introduces the life and works of Ismail Nâkâm; discusses the shape and content of Genc-i Edeb and compares it to the work of Nizâmî.
Keywords: Nâkâm, Nizâmî, mesnevi, nazire, poem.

Anahtar Kelimeler

Nâkâm, Nizâmî, mesnevi, nazire, poem

MAHZEN’ÜL-ESRÂR SİLSİLESİNİN SON HALKALARINDAN BİRİ: GENC-İ EDEB

Öz

Öz: Nizâmî, eserleriyle Türk edebiyatında birçok ismi etkilemiştir ve yüzyıllar boyunca şairin eserlerine nazireler yazılmıştır. Bunlar arasında özellikle başlattığı hamse geleneği içerisindeki ilk mesnevisi olan Mahzenü’l-Esrâr, önemli bir konumdadır. Çalışmamızın konusu olan İsmail Nâkâm’ın Genc-i Edeb mesnevisi de Nizâmî’nin Mahzenü’l-Esrâr’ına yazılmış bir naziredir.
İsmail Nâkâm, 19. yüzyılda Azerbaycan bölgesinde yaşamış, bir dönem İstanbul’a gelmiş ve klasik şiir geleneği doğrultusunda eserlerini vücuda getirmiş bir şairdir. Şairin birçok eseri bulunmaktadır. Ömrünün son yıllarında insana, hayata ve dine bakış açısını yansıttığı ve ebedî mutluluğa dini doğru yaşamakla ulaşılacağına dair nasihatlerde bulunduğu Genc-i Edeb mesnevisi, hem Mahzenü’l-Esrâr’a yazılan son nazirelerden biri olması hem de devrinde pek tanınmayan şairin şiir anlayışını yansıtması bakımından önemlidir.
Hazırladığımız bu çalışmada önce İsmail Nâkâm’ın hayatından ve eserlerinden bahsedilmiş, sonrasında Genc-i Edeb mesnevisinin şekil ve muhteva özelliklerine değinilerek Nizâmî’nin eseriyle mukayesesi yapılmıştır. Bu vesileyle Nâkâm’ın kendisi ve eseri tanıtılmaya çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Nâkâm, Nizâmî, mesnevi, nazire, şiir.

Anahtar Kelimeler

Nâkâm, Nizâmî, mesnevi, edep, şiir

Kaynakça

• Kaynaklar
• Abdullayeva, Ş. D. (2016). “Nâkâm'ın Tevellüd ve Vefat Tarihindeki Yanlışlıklara Cevap”. İlmi Eserler. Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Fuzuli Adına Elyazmalar Enstitüsü, 2(3), 62-66.
• Abdü’l-mabud Behçet (1924). “Nakam”. Bilgi, I, 11-16.
• Adışirinov, K. (2006). İsmayıl Bey Nâkâm (Hayatı ve Bedii Yaradıcılığı). Bakü: Nurlan Yay.
• Ahmedov, N. (1985). 19. Asır Azerbaycan Mektebi. Bakü: Maarif.
• Ahundov, B. (1965). Nakam. Azerbaycan: Lenin Bayrağı.
• Akpınar, Y. (1994). Azerî Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergah Yay.
• Aksoyak, İ.H. (1996). “Mahzenü’l Esrar Geleneğine Bağlı Mesnevilerdeki Ortak Hikayeler”. Bilig, 3, 182-189.
• Alper, K. (2018). “Nâkâm ve Ferhâd u Şîrîn Mesnevisi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(82), 462-521.
• Ali Nazim (1928). “Nakam”. İnkılab ve Medeniyet Mecmuası, X, 45-51.
• Bağırov, A. (2006). “Nizamî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, 11, 639-640.
• Cabbarov, F. (2011). H.Z.A. Tagıyev’in Kız Mektebinin Tarihinden. Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademiyası.
• Çağrıcı, M. (1994). “Edep”. TDVİA, 10, 412-414.
• Çınarcı, M. N. (2017). “Bakü El Yazmaları Enstitüsündeki Türkçe El Yazmaları”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 58, 15-53.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ece, S. (2015). Klasik Türk Edebiyatı Araştırma Yöntemleri (I-II). Erzurum: Eser Basım Yay.
• Efendiyev, S. (1962). “Nakam’ın Poemaları”. Lenin adına API’nın ilmi eserleri, 12.
• ..........., (1962). “Nakam ve Onun Lirikası”. Lenin adına API’nın ilmi eserleri, 12.
• ..........., (1963). “İ. Nakam’ın “Dastan Ferhad ve Şirin” Eseri Hakkında”. Lenin adına API’nın ilmi eserleri, 16.
• Gençosman, M. N. (2014). Nizamî Mahzenü’l-Esrar. İstanbul: Ataç Yay.
• İpekten, H. vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• İpekten, H. (2005). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergah Yay.
• İsen, M. (Ed.) (2009). Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yay.
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (1946). Türk İlmi Transkripsiyon Kılavuzu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kanar, M. (2010). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yay.
• Kartal, A., Şentürk, A.A. (2010). Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Kartal, A. (2014). Doğunun Uzun Hikayesi Türk Edebiyatında Mesnevi. İstanbul: Doğu Yay.
• Kavakçı, Y. Z. (1991). İslam Araştırmalarında Usul. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
• Köçerli, F. (1981). Azerbaycan Edebiyatı. Bakü.
• Kuluzade, M. (1965). Fuzuli’nin Lirikası. Bakü.
• Levend, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leyla ve Mecnun Hikayesi. Ankara: İş Bankası Yay.
• ..........., (2016). Eski Türk Edebiyatı (I-II). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Mert, A. (2012). Nakam Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Mütercim Asım Efendi (2009). Burhân-ı Katı. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yay.
• Müznib, Aliabbas (1928). Nakam Seçme Parçalar. Bakü: Azerneşr.
• Nebiyev B.A ve Karayev Y.V. (2004). “Azerî (Doğu Oğuz) Sahası 19.yy”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, 6.
• Özgeriş, M. M. (2018). İsmail Nâkâm’ın Genc-i Edeb Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme). Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Piriyev, Y. (1969). İsmail Bey Nakam. Ulduz.
• ..........., (1988).19. Asır Azerbaycan Edebiyatında Poema. Yazıçı.
• ..........., (2007). İsmail Bey Nâkâm: Mecnun u Leyli. Bakü: Nurlan Yay.
• ..........., (2008). İsmail Bey Nâkâm: Ferhad u Şirin. Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi.
• Refioğlu, S. R. (1941). Azerbaycan Edebiyatı Seçilmiş Mısralar. Bursa: Ankara Kitabevi.
• Resulzade, M. E. (1934). “Şair Nâkâm”. Azerbaycan Yurt Bilgisi, 28, 154-159.
• ..........., (1951). Nizamî. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Sağlam, N. (2010). Nâkâm Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Şehitoğlu, İ. (2012). İsmail Nâkâm Divanı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Şemseddin Sami (2007). Kamus-ı Türki. İstanbul: Çağrı Yay.
• Tahirzade, A. (2011). “Şekililer Osmanlı Sarayında ve Türk Ordusunda”. Türk Yurdu, 31(287), 77-92.
• Tavukçu, O. K. (2000). Ahmed Rıdvan Hüsrev ü Şirin. Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Naili. Ankara: Bizim Büro Yay.
• Türkoğlu, S. (2018). Nâkâm’ın Mecnun u Leyli Mesnevisi. İstanbul: Kesit Yay.
• Ünver, İ. (2008). “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Turkish Studies, 3(6).
• Üzgör, T. (1990). Türkçe Divan Dibaceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Yıldırım, A. (2006). Divan Şiirinde Mahlas ve Mahlas-nameler. Ankara: Akçağ Yay.
• http://kuran.diyanet.gov.tr, Erişim Tarihi: 14.11.2017.
• http://www.kuranvehadis.com/hadislerle/dilin-buyuk-tehlikesi-sukut-fuzuli-konusmak.html, Erişim Tarihi: 20.12.2017.
• http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2015/fevral/423356.htm, Erişim Tarihi: 20.09.2017.
• http://sheki-bl.az/index.php?option=com_content&view=article&id=32&Itemid=499, Erişim Tarihi: 20.09.2017.
• http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=70008&pno=2, Erişim Tarihi: 21.09.2017.
• http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=25861&pno=4, Erişim Tarihi: 21.09.2017.