A Short Tract of Al-Fârâbî on Poetry and Rhythm

Yıl 2020, Sayı: 33, 317 - 320, 18.11.2020

Aydın Sayılı Çevirmen: Dursun Ayan

https://doi.org/10.20427/turkiyat.772165

Öz

FÂRÂBÎ’NİN ŞİİR VE RİTİM HAKKINDA KISA BİR MAKALESİ

Öz

Not: Yazar özgün makalede özet vermemiştir. Özet çeviren tarafından yayın kurallarına uygun olmak amacıyla kaleme alanmıştır. Bu çalışması şimdiye kadar Fârâbî'nin bilinmeyen bir eserinin, görünüşte benzeri olmayan bir 13. yüzyıl elyazması üzerine kısa bir değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu elyazması Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi’nde IS.I-4650 numarada kayıtlıdır.
Metnin başta gelen bölümlerinde Fârâbî şiir şekillerinin tarihine değinir. O, insanları etkilemek ya da ikna etmek için politikacıların ihtiyaçları ile nazım türlerinin kökenini ilişkilendirir. Fârâbi’nin çeşitli şiir sınıflarının doğmasıyla ilgilenirken konuyu Yunan kökenlerine kadar geriye doğdu takip ettiği anlaşılmaktadır. Metnin daha dikkatli incelenmesi şunu gösterir ki, Fârâbî’nin müzik ile şiir ilişkisinde ritim bunların buluştukları ve birbirleriyle birleştikleri ortak bir zemin olarak tasavvur edilmiştir. Fârâbî, böylece, müzik ve şiirin birbiriyle örtüşen bu özelliği temelinde prozedinin yeni bir analizini yapmış gibi görünür. Bu çalışmasında Fârâbî der ki “… Bir sonuç olarak, [bu konu üzerinde] eskiden çalışanlar seslerin birbirine mütekabiliyetinin bu kombinasyonu için temelde on iki çeşit ölçüye sahip çıktılar. ... Bu eski araştırmacılar bu kategorilerden her biri üzerinde uyum (harmoni) ve orantı çeşitlerini çalıştılar ki bunlara verilen amaca uygun bir şekilde kategoriler yansır.

Fârâbi, sonra ekler: “Kim ki bu işi iyice kavrayıp takip etmek ister onların çalışmaları öncelikle matematikte ve ikinci olarak da doğa felsefesinde ustalıklı olmalıdır, böylece o kimse insan temel yasasındaki düzen ile bu düzenin istediği ölçü arasındaki mütekabiliyeti anlayabilir duruma gelebilir."

Anahtar Kelimeler

Fârâbi, şiir, ritm, prozedi, aritmetik, müzik

Kaynakça

• Yazar 1974'de yayınlanan çalışmasında bugünkü anlamda bir referans listesi vermemekle beraber, yazısının ilgili kısımlarına metin içine gelecek şekilde aşağıdaki eserleri belirtmektedir.
• Referans1 Guyard. S., “Théorie Nouvelle de la Métrique Arabe”, Journal Asiatique, series 7, vol. 7, 1876, pp. 413-579.
• Referans2 Hölscher, “Arabische Met¬rik", Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, vol. 74. 1920, pp. 359- 416.
• Referans3 Weil. G., “Das Metrische Systemdes Al- alîlund der Iktus in der Altarabischen Versen“, Orients, vol. 7, 1954, pp. 304-321.
• Referans4 Al-Fârâbî, Kitâbu'l-musiqi al-Kâbir, French tr. R. D'Erlanger, vol. 1, vol. 2.
• Referans5 Al-Fârâbî, Deux Ouvrages Inédits sur la Rétorique, Beirut 1971.
• Referans6 İbn Sînâ, Kitâbu'sh-Shifa (D'Erlanger, vol. 2.).
• Referans7 Meredith-Owens, G., art. “àruḍ” Encyclopaedia of Islam, Engl. ed.,vol. 1, 1960, p. 669.