Domination Over Pastures, Water Resources and the Lineage Organization of Central Asian Pastoralists

Yıl 2022, Sayı: 36, 75 - 96, 15.06.2022

Ozan Giray Şahin Ali Murat Özdemir

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1008814

Öz

Since the means of production in social formations operating in a nomadic mode of production are animated, their reproduction and utilization is a priority issue. Moreover, as the reproduction of livestock is seminal, it becomes central in the social organization of nomadic societies. Thus, the domination over pastures and water resources and lineage organization developed together in a dialectical manner. Nomads living in constant and regular movement in pursuit of pastures and water resources to keep their means of production alive, developed kinship relations between productive units which would share the same pasture and water resources either simultaneously or in different times. Hence communities, linked together by kinship relations, achieved a collective dominance over pastures and water resources.

Anahtar Kelimeler

Pastoral Nomads, Pastoralism, Land Ownership, Kinship Organization, Moveable Means of Production.

ORTA ASYA GÖÇERLERİNDE OTLAK VE SU KAYNAKLARI ÜZERİNDEKİ HAKİMİYET VE SOY BAĞI ÖRGÜTLENMESİ

Öz

Göçer üretim tarzı altında yaşayan toplumsal formasyonlarda temel üretim aracı olan hayvanlar canlı oldukları için üretim aracının yeniden üretimi hem üretim aracından yararlanmanın ön şartıdır hem de öncelikli bir sorundur. Sorunun belirleyici etkileri, göçer toplumları üretim aracının yeniden üretiminin merkezinde olduğu bir formda örgütlenmeye zorlar. Otlak ve su kaynakları üzerindeki hâkimiyet ile soy bağı örgütlenmesi de anılan etkinin bir sonucu olarak diyalektik bir ilişki içerisinde, birlikte gelişmişlerdir. Göçerler üretim araçlarını hayatta tutabilmek için otlak ve su kaynakları peşinde sürekli ve düzenli bir hareketlilik içinde yaşadıkları için aynı veya farklı zamanlarda aynı otlak ve su kaynaklarını paylaşmak zorunda kalacak olan üretici birimler arasında soy bağı ilişkileri gelişmiştir. Soy bağı ilişkileri ile birbirlerine bağlanan söz konusu topluluklar ise toprak ve su kaynakları üzerinde kolektif bir hâkimiyet geliştirmişlerdir.
Anahtar kelimeler: Göçebe çobanlar, hayvancılık, toprak mülkiyeti, soy bağı örgütlenmesi, hareketli üretim aracı.

Anahtar Kelimeler

Göçebe çobanlar, hayvancılık, toprak mülkiyeti, soy bağı örgütlenmesi, hareketli üretim aracı.

Kaynakça

• Agacanov, S. G. (2003). Oğuzlar (E. N. Necef ve A. Annaberdiyev, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Ahincanov, S. M. (2014). Türk Halklarının Katalizör Boyu Kıpçaklar (K. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Anonim. (2020). Hudûdü’l Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib (A. Duman ve M. Ağarı, Çev.). İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2020.
• Anthony, D. W. (2009). The Sintastha Genesis: The Roles of Climate Change, Warfare, and Long Distance Trade. B. K. Hanks ve K. M. Linduff (Ed.), Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals and Mobility içinde (ss. 47-73). New York: Cambridge University Press.
• Atabekov, A. ve Yusupov, H. (1996). Ancient Iranian Nomads in Western Central Asia. J. Harmatta, N. Puri ve G. F. Etemadi (Ed.), History of Civilisations of Central Asia Volume II: The Development of Sedentary and Nomadic Civilisations 700 B.C. to A.D. 250 içinde (ss. 23-33). Dijon: Unesco Publishing.
• Avcıoğlu, D. (1983). Türklerin Tarihi İkinci Kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1985). Türklerin Tarihi Birinci Kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aynakulova, G. (2006). Kırgızlarda Evlilik ve Evlenme Törenleri. Milli Folklor, 18(72), 95-106.
• Beattie, J. (2005). Other Cultures: Aims, Methods and Achievements in Social Anthropology. Routledge.
• Bell-Fialkoff, A. A. (2000). Nomadic Migrations Nomads and Their Origins. A. Bell-Fialkoff (Ed.), The Role of Migration in the History of the Eurasian Steppe içinde (ss. 181-187). London: Macmillan.
• Benjamin, C. (2018). Empires of Ancient Eurasia: The First Silk Roads Era, 100 BCE-250 CE. Cambridge: Cambridge University Press.
• Biran, M. (2007). Chinggis Khan. Oxford: Oneworld.
• Bogolyubskiy (Боголюбский), S. N. (C. H.) (1959). Proiskhozhdeniye i Preobrazovaniye Domashnikh Zhivotnykh (Происхождение И Преобразование Домашних Животных). Moskova: Sovyetskaya Nauka (Советская наука).
• Czeglédi, C. (1982). Contributions to the Microtoponymy of the Chuvash Republic. A. Róna-Tas (Ed.), Asiatische Forschungen Band 79: Chuvash Studies içinde (ss. 19-43). Wiesbaden: Otto Harasowitz.
• Di Cosmo, N. (1999). State Formation and Periodization in Inner Asian History. Journal of World History, 10(1), 1-40.
• Di Cosmo, N. (2005). Mongols and the Merchants on the Black Sea Frontier (Thirteenth to Fourteenth Century): Convergences and Conflicts. R. Amitai ve M. Biran (Ed.), Turco-Mongol Nomads and Sedentary Societies içinde (ss. 391-424). Leiden: Brill.
• Di Cosmo, N. (2010). Ancient Inner Asian Nomads: Their Economic Basis and Its Significance in Chinese History. D. Sneath ve C. Kaplonski (Ed.), The History of Mongolia Volume I: The Pre-Chingissid Era, Chinggis Khan and the Mongol Empire içinde (ss. 10-42). Kent: Global Oriental.
• Divitçioğlu, S. (1992). Nasıl Bir Tarih? (Kök Türkler, Karahanlılar). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2004). Ortaçağ Türk Toplumları Hakkında. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2005a). Orta-Asya Türk İmparatorluğu. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2005b). Oğuz’dan Selçuklu’ya: Boy, Konat ve Devlet. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Divitçioğlu, S. (2015). Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Eberhard, W. (1943). Eski Çin Kültürü ve Türkler (İ. Berk, Çev.). Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1(4), 19-29.
• Eberhard, W. (1945). Eski Türk Devletlerinin Ekonomisi Hakkında İncelemeler 1: Toba’ların Hayvancılığı. Belleten, IX(36), 485-496.
• Eberhard, W. (1996). Çin’in Şimal Komşuları (N. Uluğtuğ, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Frachetti, M. D. (2009). Differentiated Landscapes and Non-Uniform Complexity Among Bronze Age Societies of the Eurasian Steppe. B. K. Hanks ve K. M. Linduff (Ed.), Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals and Mobility içinde (ss. 19-46). New York: Cambridge University Press.
• Galaty, J. G. (2005). Pastoralists. A. Barnard ve J. Spencer (Ed.), Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology içinde (ss. 624-627). London & New York: Routledge.
• Gumilev, L. N. (2003). Hunlar (D. Ahsen Batur, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Hassan, Ü. (2011). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Hassan, Ü. (2017). Osmanlı Örgüt-İnanç-Davranış’tan Hukuk-İdeolojiye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hodder, I. ve Scott, H. (2010). Geçmişi Okumak: Arkeolojiyi Yorumlamada Güncel Yaklaşımlar (B. Toprak ve E. Rona, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Honeychurch, W. ve Amartuvshin, C. (2007). Hinterlands, Urban Centers, and Mobile Settings: The "New" Old World Archaeology from the Eurasian Steppe. Asian Perspectives, 46(1), 36-64.
• Irons, W. (1979). Political Stratification Among Pastoral Nomads. L’equipe Écologie et Anthropologie des Sociétés Pastorales (Ed.), Pastoral Production and Society – Production Pastorale et Société içinde (ss. 361-374). Cambridge: Cambridge University Press.
• İnan, A. (1948). Göçebe Türk Boylarında Evlatlık Müesseseleri ile İlgili Gelenekler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, VI(3), 127-137.
• Kafalı, M. (2005). Çağatay Hanlığı (1227-1345). Ankara: Berikan.
• Khazanov, A. M. (1981). The Early State among the Eurasian Nomads. H. J. M. Claessen ve P. Skalnik (Ed.), The Study of State içinde (ss. 155-175). The Hauge; Mouton Publishers.
• Khazanov, A. M. (2015). Göçebe ve Dış Dünya: Geçmiş, Gelecek ve Şimdiki Hali Üzerine Mukayese (Ö. Suveren, Çev.). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Klyaştornıy, S. G. (2018). Kadim Avrasya’nın Bozkır İmparatorlukları (S. Acar, A. Temizkan, M. Duranlı, A. Havuşi ve E. Aktaş, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Konagaya, Y. ve Maekawa, A. (2013). Chapter 2- Characteristics and Transformation of the Pastoral System in Mongolia. N. Yamamura, N. Fujita ve A. Maekawa (Ed.), The Mongolian Ecosystem Network: Environmental Issues Under Climate and Social Changes içinde (ss. 9-21). Kyoto: Springer.
• Kradin, N. K. (2008). Early State Theory and the Evolution of Pastoral Nomads. Social Evolution & History, 7(1), 107-130.
• Kradin, N. K. (2015). Nomadic Empires in Inner Asia. J. Bemmann ve M. Schmauder (Ed.), Complexity of Interaction Along the Eurasian Steppe Zone in the First Millennium CE Bonn Contributions to Asian Archaeology, Vol. 5 içinde (ss. 11-48). Bonn: Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn.
• Lefébure, C. (1979). Introduction: the Specificity of Nomadic Pastoral Societies. L’equipe écologie et anthropologie des sociétés pastorales (Ed.), Pastoral Production and Society – Production Pastorale et Société içinde (ss. 1-14). Cambridge: Cambridge University Press.
• Markov, G. E. (2010). Koçevniki Azii: Struktura Khozyaystva i Obshchestvennoy Organizatsii (Кочевники Азии: Структура Хозяйства И Общественной Организации). Moskova: URSS.
• Mau-Tsai, L. (2019). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri (E. Kayaoğlu ve D. Banoğlu, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Nachinshonhor, U. G. (2013). Chapter 12- Use of Steppe Vegetation by Nomadic Pastoralists in Mongolia. N. Yamamura, N. Fujita ve A. Maekawa (Ed.), The Mongolian Ecosystem Network: Environmental Issues Under Climate and Social Changes içinde (ss. 145-156). Kyoto: Springer.
• Neupert, R. F. (1999). Population, Nomadic Pastoralism and the Environment in the Mongolian Plateau. Population and Environment, 20(5), 413-441.
• Özdemir, A. M. (2008). Sözün Mülkiyeti: Hukukun Ekonomi Politiği. Ankara: Dipnot Yayınevi.
• Peacock, A. C. S. (2015). The Great Seljuk Empire. Croydon: Edinburgh University Press.
• Peacock, A. C. S. (2016). Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu Yeni Bir Yorum (Z. Rona, Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Popova, L. M. S. (2009). Blurring the Boundaries Foragers and Pastoralists in the Volga-Urals Region. B. K. Hanks ve K. M. Linduff (Ed.), Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals and Mobility içinde (ss. 296-320). New York: Cambridge University Press.
• Seroşevsky, V. L. (2019). Saka Yakutlar (A. Acaloğlu, Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Sima Qian (2010). The Account of The Xiongnu. D. Sneath ve C. Kaplonski (Ed.), The History of Mongolia Volume I: The Pre-Chingissid Era, Chinggis Khan and the Mongol Empire içinde (ss. 43-66). Kent: Global Oriental.
• Thompson, E. A. (2004). The Huns. Oxford: Blackwell Publishing.
• Togan, A. Z. V. (2019). Umumi Türk Tarihine Giriş: En Eski Devirlerden 16. Asra Kadar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Vladimiritsov, B. Y. (1987). Moğolların İçtimaî Teşkilâtı-Moğol Göçebe Feodalizmi (A. İnan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Wolf, E. R. (2019). Avrupa ve Tarihsiz Halklar (H. Çalışkan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yakubovskiy, A. Y. (1955). Altın Ordu ve İnhitatı (H. Eren, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.