The Organisation and Rules in Ottoman Range Archery

Yıl 2022, Sayı: 36, 133 - 153, 15.06.2022

Mustafa Boran

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1050480

Öz

Archery was a very important aspect in Turkish history. Examined from a broad perspective archery influenced almost every field from literature to art and from sport to politics. The main axis of the paper is archery and activities in arrow fields.
Albeit being an important sport especially in the Ottoman classical period, range archery in terms of composition it was a significant subject influential in different social areas such as crafts and literature. The paper in-depth examines the officers serving in range shooting, distance unit, range opening rules, shooting areas, shooting times, participation conditions, categories, competition rules and range competitions.

Anahtar Kelimeler

Archer, range archery, Turkish archery, tirendaz, pişrev, arrow, traditional archery, bow, thumb ring

OSMANLI DEVLETİ’NDE MENZİL ATIŞLARINDA GENEL DÜZEN VE KURALLAR

Öz

Okçuluk, Türk tarihi boyunca hayatın birçok alanında etkili olmuş önemli bir mefhumdur. Geniş kapsamda incelendiğinde okçuluk; edebiyattan sanata, spordan siyasete hemen her alanda etkisini göstermiştir. Çalışmamızın ana eksenini, okçuluk ve ok meydanlarındaki faaliyetler oluşturmaktadır.
Menzil okçuluğu özellikle Osmanlı klasik döneminde önemli bir spor olmasının yanı sıra muhtevası itibariyle zanaat, edebiyat gibi farklı sosyal alanlarda etkili olmuş dikkate değer bir konudur. Çalışmamızda, menzil atışlarında hizmet eden görevliler, mesafe birimi, menzil açma kuralları, atış alanları, atış vakitleri, katılım şartları, kategorileri, müsabaka kuralları ve menzil koşuları ele alındı. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan son dönemlerine kadar muhtelif dönemlerden seçilen kaynakların arşiv belgeleriyle desteklenerek ele alınması, menzil atıcılığının tarihsel dönüşümünü kavramamızı mümkün kılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kemankeş, menzil okçuluğu, Türk okçuluğu, tirendaz, pişrev, ok, geleneksel okçuluk, yay, zihgir

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları A.DVNS.MHM.d, 103/139. A.DVNSMHM.d, 108/545. A.DVNSMHM.d, 108/545. A.E. SABH.I, 100/6811. AE.SMST.III, 42/2968. EV.HMH.d 09348. HAT 1471/48. HAT 628/31038. İ..DH.. / 352 – 23251. İ..DH../773-62946. İ.DH, 321/20854. İ.DH, 315/20268. TSMA.e, 765/40. TSMA.e, 1298/9_1,2. TSMA.e, 1289/9. TS.MA.e.698/53. TSMA.e.513/9. TSMA.e 408/57. TSMA.e, 511/7. TSMA.e, 255/49.
• Diğer Kaynaklar ve İncelemeler Abdullah el Katip. (2013). Kavaidü’r Remy (İ. Uçar, Çev.). Ankara: Mucize Yayınları.
• Abdullah Efendi. (1944). Tezkiretü'r-Rumat (K. E. Ünsel, Çev.). İstanbul: Tarih Vesikaları.
• Acar, Ş. ve Ateş Z. M. (2009). Gez Uzunluğu Ne Kadardı?. Yapı 330. İstanbul.
• Acar, Ş. (2013). Osmanlı'da Sportif Atıcılık ve Nişan Taşları. İstanbul: Yem Yayınları.
• Aksoy, H. (2002). Kavsname. TDVİA. Ankara: TDV Yayınları.
• Arbak, P. (1957). Fatih Devrinde Okmeydanı’nın Kuruluşu ve İlk Atışlar. Bilgi, X I(122), 31-32.
• Ayanoğlu, İ. F. (1974). Ok Meydanı ve Okçuluk Tarihi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bahtiyarzade Hacı Hasan Çelebi. (2015). Risale-i Bahtiyarzade Hasan Çelebi Osmanlının Yükseliş Çağında İslambol Okçuları (A. Ergin, ve A. Çetin, Çev.). Ankara: Astana Yayınları.
• Bakırcan, İ. (2016). Okçuluk Sicil Defteri. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayını.
• Bayrakal, S. (2018). İstanbul Okmeydanı Menzil Taşları. İstanbul: Okçular Vakfı Yayınları.
• Bir, A., Kaçar, M. ve Acar, Ş. (2006). Türk Menzil Okçuluğu, Yay ve Okları. Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, 8(1), 39-67.
• Bozkurt, N. (2007). Ok. TDVİA. Ankara: TDV Yayınları.
• Çelebi, İ. (2013). Zayirçe. TDVİA. Ankara: TDV Yayınları.
• Çetin, A. (2011). Memlük Devleti’nde Okçuluk. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırma Dergisi, (9).
• Ebi Sare Muhammed İbni Şeyh Mustafa. (2016). Umdetü’l Mütenasilin. İstanbul: Palet Yayınları.
• Güven, Ö. (1995). Türk Kültüründe Kaybolan Miraslarımızdan İstanbul Okmeydanı ve Spor Alanı. Toplumsal Tarih, 3(14).
• Hüseyin bin Ahmet el Erzurumi. (2018). Kitabü’n fi İlmi’n-Nüşşab Okçuluk İlminin Kitabı (Z. Karakuş. Haz.). Konya: Medyator Yayıncılık.
• Ibn Ruşen. (2020). Feza’il-i Remy. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• İrtem, S. K. (1939). Türk Kemankeşleri. İstanbul: Ülkü Basımevi.
• Kallek, C. (2013). Batman. TDVİA. Ankara: TDV Yayınları.
• Karpowicz, A. (2018). Osmanlı Türk Yayları. İstanbul: Okçular Vakfı Yayınları.
• Katip Abdullah Efendi. (2020). Tezkire-i Rumat: Okçular Tezkiresi (Ş. S. Anık, Yay. Haz.). İstanbul: Okçular Vakfı Yayınları.
• Kemankeş Mustafa Efendi. (2010). Kavsnâme (H. Ural ve Y. M. Aksoy, Çev.). Tokat: Taşhan Kitap Yayınları.
• Klopsteg, P. (2019). Türk Okçuluğu. İstanbul: Okçular Vakfı Yayınları.
• Kunter, H. B. (1938). Eski Türk Sporları Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Kunter, H. B. (1942a). Atıcılar Kanunnamesi. Tarih Vesikaları Dergisi, II(10).
• Kunter, H. B. (1942b). Fatih’in İstanbul’da İlk Eseri. Ülkü, III(25).
• Muhammed bin Yunus ed-Dervazi. (2020). Kavsname. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Mustafa Kâni. (2010). Okçuluk Kitabı Telhis-i Resailat-ı Rumat. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Mustafa Âlî. (2009). Künhü’l-Ahbâr. Ankara: TTK Yayınları.
• Şahintürk, H., Karaca, Y., Özkılınç, A., Kırca, E., Temel, M. S. ve Gurulkan, K. (2019). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Türk Okçuluğu. İstanbul: Okçular Vakfı Yayınları.
• Şahintürk, H. (2019). Nişangah-ı İstanbul. İstanbul: Gürsoy Grup Kültür Yayınları.
• Yücel, Ü. (2015). Türk Okçuluğu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.