AHMET MİTHAT EFENDİ ROMANLARINDA MEMURİYET VE YÖNETİM ALGISI

Yıl 2022, Sayı: 36, 225 - 242, 15.06.2022

Nahide İrem Azizoğlu

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1075868

Öz

Eserleri aracılığıyla dönemin sosyal, kültürel ve idari yapısını ele alan Ahmet Mithat Efendi, döneminin en fazla eser veren yazarlarındandır. Halkın eğitimine odaklanan yazar; Batılılaşma, toplumsal hayat, eğitim, kadın eğitimi, evlilik, batıl inançlar, kölelik, azınlıklar gibi farklı konularda eserler vermiş ve karakterleri aracılığıyla ders verme amacını gütmüştür. Toplumsal ve siyasi yapıya yer verilmesinden dolayı Ahmet Mithat Efendi hikâyeleri ve romanları, dönemin toplumuna ilişkin bilgilerin edinilebileceği birer kaynak niteliğindedirler.
Araştırmada Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında yönetime ve memuriyet sistemine bakış açısı incelenerek yapılan olumlu ve olumsuz değerlendirmeler neticesinde dönemin toplumsal ve siyasi yapısına dair hususiyetler, ortaya konulacaktır. Araştırma konusu ile doğrudan ilgili olan Felâtun Bey ile Rakım Efendi, Paris'te Bir Türk, Esrâr-ı Cinâyat, Müşahedat, Jön Türk adlı romanları esas alınmıştır. Sonuç olarak Tanzimat döneminde memuriyetin saygın bir meslek olarak görüldüğü ancak bu mesleğe uygun olmayan ve çalışma disiplininden uzak kişiler nedeniyle mesleğin yozlaştığı belirlenmiştir. Ahmet Mithat Efendi'nin eserlerinde yönetime ilişkin değerlendirmeler yaptığı ancak bu değerlendirmelerin hiçbirinde padişaha yönelik olumsuz ifadelerin kullanılmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, memuriyet, Tanzimat dönemi romanları, yönetim

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

YOK

The Perception of Civil Service and Administration in the Novels of Ahmet Mithat Efendi

Öz

Ahmet Mithat Efendi, who discussed the social, cultural and administrative structure of the period through his works, was one of the most prolific writers of his time. Focusing on public education, Ahmet Mithat Efendi wrote about different subjects such as Westernization, social life, education, women’s education, marriage, superstitions, slavery, minorities and he aimed to be didactic through his characters. The stories and novels penned by Ahmet Mithat Efendi addressing the social and political structure, serve thus as a source of information on the society of his time.
This paper seeks to analyze the perspective on the administration and civil service system in the novels of Ahmet Mithat Efendi as well as the positive and negative criticisms in these novels; and to provide insights into the social and political structure of the period. To that end, it examines the following works of Ahmet Mithat Efendi that are relevant for the research subject: Felâtun Bey ve Rakım Efendi, Paris'te Bir Türk, Esrâr-ı Cinâyat, Müşahedat and Jön Türk. This paper concludes that civil service was as a respectable profession in the Tanzimat period, that degenerated due to the unsuitability of people in this profession and lack of professional discipline. While Ahmet Mithat Efendi made some criticisms in his works on administration, he nevertheless never extended criticisms to the sultan to include any negative expression on his person.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, civil service, Tanzimat period novels, administration.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. (2000a). Felâtun Bey ile Rakım Efendi. Ankara: TDK.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000b). Müşahedat. Ankara: TDK.
• Ahmet Mithat Efendi. (2000c). Paris'te Bir Türk. Ankara: TDK.
• Ahmet Mithat Efendi. (2003). Jön Türk. Ankara: TDK.
• Ahmet Mithat Efendi. (2020). Esrâr-ı Cinâyat. İstanbul: İş Bankası Kültür Yay.
• Asiltürk, B. (1995). Ahmet Midhat Efendi Müsteşrikler Kongresi’nde. Türk Dili, (Ahmet Midhat Efendi Özel Bölümü), (521), 570-576.
• Biricik, İ. (2015). Hiciv Kavramı Açısından Ahmet Midhat Efendi’nin Felâtun Bey ile Rakım Efendi Romanında Yanlış Batılılaşma. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 305-322. doi:10.18026/cbusos.36055.
• Çetin, N. (2002). Tanzimat Döneminde Türk Romanı (1860-1878). Hece Dergisi, (Türk Romanı Özel Sayısı), 65-67.
• Çonoğlu, S. (2016). Bir Roman Kahramanı Olarak Ahmet Mithat Efendi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 235-251.
• Davulcu, M. (2019). Ahmet Mithat Efendi’nin Tarih Anlayışı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kocaeli.
• De Rosay, C. P. (2006). Ahmet Mithat Efendi’nin Eserlerinde Batılılaşma (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Doğan, C. (2013). Doğu ile Batı Arasında Bir Türk Filozofu: Ahmed Midhat Efendi’nin Hayatı ve Bilimsel/Felsefî Düşünceleri Üzerine. EKEV Akademi Dergisi, 17(56), 191-216.
• Esen, N. (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Findley, C. (1999). Ahmed Midhat Efendi Avrupa'da. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Galiç Muratoğlu, M. (2018). Ahmet Mithat Efendi’nin ‘Müşahedat’ Romanının Tematik Açıdan İncelenmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Gemili, V. (2019). Roman Reel Hayatın Kılavuzu Olabilir mi? Ve Ahmed Midhat. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 1(1), 25-43.
• İnci, H. (2012). Bir Muharrir-i Osmaninin Keşfi. K. Yetiş (Haz.), Ölümünün 100. Yılında Ahmet Mithat Efendi Sempozyumu içinde (ss. 59-70). İstanbul.
• Kaplan, M. (1991). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Mardin, Ş. (1992). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Miyasoğlu, E. (2017). Doğumundan Ölümüne Ahmet Midhat Efendi. M. Miyasoğlu (Haz.), Ahmet Midhat Efendi Armağanı içinde (ss. 19-34). İstanbul.
• Moran, B. (2018). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1: Ahmet Mithat’tan Ahmet Hamdi Tanpınar’a. İstanbul: İletişim.
• Okay, O. (1989). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi. İstanbul: Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
• Okay, O. (2014). Edebiyat ve Edebi Eser Üzerine. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Özdemir, M. ve Göçen, G. (2014). Ahmet Midhat Efendi ve “Felâtun Bey ile Rakım Efendi” Romanında Değerler Eğitimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 215-240.
• Patacı, B. (2012). Ahmed Midhat Efendi’nin Müdâfaa Adlı Eserinin Mukaddimesi. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 9(1), 179-187.
• Polat, A. (2016). Batı-Dışı Düşünce Tarihi Yazıcılığımıza Anti- Oryantalist Bir Katkı: Ahmed Midhat Efendi ve Nizâ-ı İlm ü Dîn. Turkish Studies, 11(21), 851-859. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11157.
• Rado, Ş. (1986). Ahmet Mithat Efendi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şaşmaz, H. (2019). Tanzimat Dönemi’nden 1960’lara Türk Tiyatrosunda Politik Öğeler. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 4(7), 443-461.
• Şeref, İ. (2014). Tanzimat Dönemi’nde Bir Aydın Olarak Ahmet Mithat Efendi ve Düşünce. Journal of International Social Research, 7(31), 279-288.
• Tanpınar, A. H. (2012). 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Turinay, N. (2017). Tanzimat Döneminin Büyük Romanı: Müşahedat. M. Miyasoğlu (Haz.), Ahmet Midhat Efendi Armağanı içinde (ss. 227-238). İstanbul.
• Uçman, A. (2002). Türk Romanında İlk Alafranga Tip: Felâtun Bey. Kitaplık, 54, 140-147.
• Uçman, A. (2012). Ahmet Midhat Efendi ve Alafrangalık. K. Yetiş (Haz.), Ölümünün 100. Yılında Ahmet Mithat Efendi Sempozyumu içinde (ss. 93-100). İstanbul.
• Uğurcan, S. (2012). II. Meşrutiyet'in Başlangıcında Ahmet Midhat Efendi. K. Yetiş (Haz.), Ölümünün 100. Yılında Ahmet Mithat Efendi Sempozyumu içinde (ss. 37-44). İstanbul.
• Uğurcan, S. (2017). Ahmet Midhat Efendi'nin Hatıratı ile Romanları Arasındaki Münasebet. M. Miyasoğlu (Haz.), Ahmet Midhat Efendi Armağanı içinde (ss. 193-205). İstanbul.
• Yılmaz, M. (2021). Ahmet Mithat Efendi Jön Türk Romanını Neden Yazdı?. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 13(26), 123-148. http://dx.doi.org/10.26517/ytea.488.