MEHMET ALİ PAŞA İSYANI’NDA GENERAL MURAVYOV’UN FAALİYETLERİ (1832-1833)

Yıl 2022, Sayı: 36, 273 - 301, 15.06.2022

Mustafa Tanrıverdi

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1103647

Öz

1831 yılında Mehmet Ali Paşa’nın merkezi otoriteye itirazı ve bir süre sonra oğlu İbrahim’in Anadolu sınırlarına girerek Osmanlı başkentine doğru gitme niyetinde olması, Rusya’yı ciddi şekilde endişelendirdi. Gerçekleştirdiği reformlarla güçlü bir ordu kuran ve Fransa’nın desteğini alan Mehmet Ali Paşa’nın Osmanlı hanedanının yerine geçme ihtimali, Rusya’nın Osmanlı aleyhine elde ettiği kazanımlarını kaybetme riski doğurabilirdi. Bu nedenle Çar, Osmanlı Sultan’ının tahtında kalmasını sağlamayı amaçladı. Bu amaca yönelik olarak Mehmet Ali Paşa’yla görüşmesi için General N. N. Muravyov’u görevlendirdi. İstanbul’a gelerek saray çevresiyle görüşmelerde bulunan ve buradan İskenderiye’ye giderek Mehmet Ali Paşa’yla görüşen Muravyov, isyanın sonlandırılması için çabaladı. Bu arada Türk bürokrasisi, askerî gelişmeler, II. Mahmud ve Mehmet Ali Paşa hakkında edindiği izlenimlerini ayrıntılı olarak kaleme aldı. Notlarından anlaşıldığı üzere, onun Osmanlı başkentine geliş amaçlarından birisi de askerî istihbarat toplamaktı. Başta Boğazlar olmak üzere Osmanlı bürokrasisine, ordusuna ve coğrafyasına yönelik stratejik bilgileri, yanında getirdiği kartografların da desteğiyle not etti. Bu çalışmada Muravyov’un notlarından hareketle Mısır Meselesi, Rusya’nın meseleye müdahil olma durumu ve Osmanlı bürokrasisinin tepkisi ele alındı. Rusya’nın Osmanlı’ya yardım eli uzatmasının esas amacının kendi endişelerinden kaynaklandığı bilgisi ve gelecekte askerî olarak avantajlı duruma geçmeye yönelik yaptığı planlar, dönemin en önemli tanıklarından Muravyov’un notları ışığında değerlendirilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Muravyov, II. Mahmud, Mehmet Ali Paşa, Hüsrev Paşa, Mısır Meselesi.

General Muravyov’s Mission During the Revolt of Mehmet Ali Pasha (1832-1833)

Öz

In 1831, Mehmet Ali Pasha's opposition to the central authority and later his son Ibrahim's intention to enter the Anatolian borders and move towards the Ottoman capital, was a seriously threat for Russia. As Mehmet Ali Pasha established with his reforms a strong army and received the support of France, the possibility of him replacing the Ottoman dynasty, would threaten Russia’s position in the Ottoman Empire. Thus, the Tsar aimed at ensuring the remaining of the Ottoman Sultan on his throne. For this purpose, he appointed General N. N. Muravyov with the mission to meet with Mehmet Ali Pasha. Muravyov, arrived in Istanbul to discuss the issue with the palace, and then went to Alexandria to meet with Mehmet Ali Pasha and try to stop the rebellion. Meanwhile, Muratov recorded in detail his impressions about the Ottoman bureaucracy, military developments, Mahmud II and Mehmet Ali Pasha. As seen from his notes, one of the purposes of his trip to the Ottoman capital was to obtain military intelligence. He collected strategic information about the Ottoman bureaucracy, the army, and geography, especially about the Straits, with the support of the cartographers who accompanied him. This paper, based Muravyov's notes discusses primarily the Egyptian Question, Russia's involvement in the issue and the respond of the Ottoman bureaucracy to the events. On a second level, Muravyov’s notes, one of the most important witnesses of the period reveal that the main reason for Russia's proposal to aid the Ottomans stems from her own concerns and strategies to gain a military advantage in the future.

Anahtar Kelimeler

Muravyov, Mahmud II, Mehmed Ali Pasha, Hüsrev Pasha, Egyptian Question.

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, HAT, 365/20176. BOA, HAT, 366/20244. BOA, HAT, 366/20249. BOA, HAT, 370/20369. BOA, HAT. 909/39800.
• Altundağ, Ş. (1988). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831-1841. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aydın, M. (2005). Mısır Meselesinde İlk Rus Hamlesi: Muravyev ve Raporu. Türk Kültürü İnelemeleri Dergisi, 12, 51-76.
• Aydın, M. (2008). Rus Filosu İstanbul'da (20 Şubat-10 Temmuz 1833). Osmanlı Araştırmaları, XXXII, 323-344.
• Ayrapetov, O. (2017a). İstoriya Vneşney Politiki Rosskiyskoy İmperii 1801-1914 Vneşnyaya Politika İmperatora Nikolaya I 1825-1855. Moskva: Kuçkovo Pole.
• Ayrapetov, O. (2017b). General-Adutant Obruçev (1830-1904). Moskva.
• Bazili, K. (1875). Siriya i Palestina pod Turetskim Pravitelstvom v İstoriçeskom i politiçeskom otnoşeniyah, Çast I. S-Petersburg.
• Çapraz, H. (2019). Birinci Dünya Savaşı’nda Rusya’nın Boğazları Ele Geçirme Planları. Çarlık Rusyası ve Boğazlar Harp Tarihi Çalıştayı Bildiriler içinde (ss. 191-226). İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Çaycıoğlu, S. O. (2022). 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Müstakil Kafkasya Kolordu Komutanlığı'nın Boğazlara Yönelik Askerî Harekât Planları. Çarlık Rusyası ve Boğazlar Harp Tarihi Çalıştayı Bildirileri 12 Haziran 2019 içinde (ss. 23-33). İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, Y. (2013). Şeyhü’l-Vüzerâ Koca Hüsrev Paşa – II. Mahmud Devri’nin Perde Arkası. Ankara. Ertuğrul, S. (1993). Çırağan Sahilsarayı. DİA içinde (C. 8, ss. 304-306). İstanbul.
• Goryainov, S. (1907). Bosfor i Dardanellı. S-Peterburg.
• Grebenşikova, G. A. (2018). Bosforskaya Voenno-Morskaya Operatsiya 1833 god. Voenno-İstoriçeskiy Jurnal, (7), 44-51.
• Kapıcı, Ö. (2022). İkinci Osmanlı-Rus Yakınlaşması ve Boğazlar'da Rus Nüfuzunun Oluşumu Üzerine Bir Değerlendirme (1833-1841). Çarlık Rusyası ve Boğazlar Harp Tarihi Çalıştayı Bildirileri 12 Haziran 2019 içinde (ss. 65-87). İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Keklik, E. (2021). Akif Paşa’nın Yargılanması: Tanzimat’ın Uygulanması mı, Siyasî Bir Hesaplaşma mı?, DTCF Dergisi, 61(2), 747-773.
• Kızıltoprak, S. (2010). Mısır’da Osmanlı’nın Son Yüzyılı: Mehmet Ali Paşa’dan II. Abbas Hilmi Paşa’ya. İstanbul.
• Kocaoğlu, M. (1997). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı (1831-1841) ve Sonuçları. Bilig, (4/Kış 97), 61-69.
• Krıvopalov, A. A. (2022). 1853-1856 Kırım Savaşı Arifesinde Rus Savaş Stratejisi ve İstanbul Boğazı Çıkarma Harekâtı. Çarlık Rusyası ve Boğazlar Harp Tarihi Çalıştayı Bildirileri 12 Haziran 2019 içinde (ss. 93-107). İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Kutluoğlu, M. (1998). The Egyptian Question (1831-1841). İstanbul.
• M.T.B. (1891). Muravyov. Entsiklopediya Veonnıh i Morskih Nauk içinde (Tom V, 257. S-Peterburg.
• Muravyov, N. N. (1869a). Turtsiya i Egipet v 1832 godah Diplomatiçeskiya Snoşeniya Tom III. Moskva.
• Muravyov, N. N. (1869b). Turtsiya i Egipet iz Zapisok N. N. Muravyova (Karsskago) 1832 i 1833 godov – Russkiye na Bosfore Tom IV. Moskva: Tipografya A. İ Mamontova.
• Rıjenkov, M. R. (2021). Russkiye Ofitserı Generalnogo Ştaba v Aziatskoy Turtsii v 1830-x godah. Vostoçnıy Arhiv, 1(43), 5-16.
• Rostunov, İ. (1977). Russko-Turetskaya Voyna 1877-1878. Moskva.
• Tanrıverdi, M. (2017). Karadeniz Donanması Komutanı Kolçak’ın İstanbul ve Boğazları İşgal Hazırlığı (1916-1917). VII. Uluslararası Karadeniz Sempozyumu Türk-Rus İlişkileri Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (ss. 534-543). Giresun.
• Tanrıverdi, M. (2022). Mihail Kutuzov’un İstanbul Büyükelçiliği ve Askeri İstihbarat Faaliyetleri (1793-1794). Çarlık Rusyası ve Boğazlar Harp Tarihi Çalıştayı Bildirileri 12 Haziran 2019 içinde (ss. 1-22). İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Teplov, V. (1891). Russkiye Predstaviteli v Tsargrade 1496-1891. S-Peterburg.
• Ünal, F. (2013). Ruslar Tarafından 1833’de Beykoz/Selvi Burnu’nda Dikilen Kaya Anıtı. “Moskof Taşı”. Türkiyat Mecmuası, 23(2), 187-206.