SELÇUK BARAN’IN HİKÂYELERİNDE TEATRALLİK VE OYUN

Yıl 2022, Sayı: 36, 177 - 192, 15.06.2022

Esra Dicle

https://doi.org/10.20427/turkiyat.983988

Öz

Teatrallik; siyasetten sosyolojiye, resimden felsefeye, edebiyattan sinemaya kadar geniş bir yelpazede kullanılan bir kavramdır. Kavram, tiyatro sanatından doğmuş olsa da modern kültürde kendi sınırlarını aşarak tiyatro dışı alanlarda da çeşitli anlamlar yüklenir. 20. yüzyılda teatrallik kavramı; modern insanı, onun koşullarını, deneyimlerini, sanatını anlamaya yönelen psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi sosyal bilimlerin pek çok alanına yayılır. Selçuk Baran’ın hikâyelerinde karakterlerin toplumla ve toplumsal rolleriyle yaşadıkları uyumsuzluk, bunun getirdiği yabancılaşma ve yalnızlaşma; karakterin gündelik hayatı, yaşamın doğasını teatral bir gösteri, düzenlenmiş, kurgulanmış bir performans olarak görmesine yol açar. Özel alan da kamusal alan da bir tiyatro sahnesine, ikinci bir kişiyle veya bir grup önünde gerçekleşen tüm iletişim ve davranış biçimleri de bir performansa dönüşür. Bu yazıda, Selçuk Baran’ın hikâyelerinde toplumsal rollerini sürdürmekte ve toplumsal bir aradalığın parçası olmakta zorlanan gözlemci-anlatıcı ve anlatıcı-karakterlerin gündelik yaşamı teatralleştiren bilinci incelenecek. Hikâyelerin, iç ve dış mekânları nasıl birer gösterim alanı olarak kavradığı; bu mekânlarda karşı karşıya gelen oyuncu ve seyircilerin özelliklerinin, birbirleriyle ilişkilerinin nasıl tartışıldığı; böylece Selçuk Baran’ın gündelik hayatın teatral niteliğini sergilerken kavrama nasıl bir anlam yüklediği ele alınacak.

Anahtar Kelimeler

Selçuk Baran, hikâye, teatrallik, oyun, yabancılaşma.

Theatricality and Play in the Stories of Selçuk Baran

Öz

Theatricality is a concept used in a wide range from politics to sociology, from painting to philosophy, from literature to cinema. Even the concept was born from the art of theater, it goes beyond the borders in modern culture and has various meanings in non-theatre areas. The concept of theatricality in the 20th century spreads to many areas of social sciences such as psychology, sociology, anthropology, which tend to understand modern individuals, their conditions and experiences. In Selçuk Baran's stories, because of the incompatibility of the characters with the society and their social roles, the alienation and isolation brought about by this; the characters’ everyday life leads them to see the nature of life as a theatrical spectacle, an edited, fictionalized performance. Both the private and the public space turn into a theatrical stage, and all forms of communication and behavior that take place with a second person or in front of a group turn into a performance. This article will examine the consciousness of the observer-narrator and narrator-characters, which theatricalize daily life, in the stories of Selçuk Baran, who have difficulties in maintaining their social roles and being a part of social coexistence. Thus, it will examined how Selçuk Baran gives meaning to the concept while displaying the theatrical quality of daily life.

Anahtar Kelimeler

Selçuk Baran, story, theatricality, play, alienation.

Kaynakça

• Baran, S. (2008). Ceviz Ağacına Kar Yağdı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baran, S. (2020a). Anaların Hakkı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baran, S. (2020b). Haziran. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baran, S. (2020c). Kış Yolculuğu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baran, S. (2020d). Türkân Hanım’ın Ölümü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Canatak, A. M. (2011). Bir Solgun Resim, Selçuk Baran’ın Öyküleri. Ankara: Birleşik Yayınları.
• Feral, J. (1982). Performance and Theatricality: The Subject Demystified. Modern Drama, 25.
• Feral, J. (2002). Tehe Specificity of Theatrical Language. SubStance, 31(2&3).
• Goffman, E. (2020). Günlük Hayatta Benliğin Sunumu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Huizinga, J. (2010). Homo Ludens. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lekesiz, Ö. (2001). Yeni Türk Edebiyatında Öykü. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Özata Dirlikyapan, J. (2010). Kabuğunu Kıran Hikâye, Türk Öykücülüğünde 19501 Kuşağı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sennett, R. (2020) Kamusal İnsanın Çöküşü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Solak, Ö. (2014). Selçuk Baran Öykücülüğü. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Tronstad, R. (2002). Could the World Become a Stage? Theatricality and Metaphorical Structures. SubStance, 31(2&3).