SON ASIR TÜRK ŞAİRLERİ’NDE SÜRGÜN ANLATILARI

Yıl 2022, Sayı: 37, 337 - 350, 27.12.2022

Emine Tuğcu

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1106502

Öz

İbnülemin Mahmud Kemal İnal tarafından Kemâlü’ş Şuarâ adıyla yazılan ve basımı sırasında Son Asır Türk Şairleri adıyla yayımlanan eser, Türk edebiyat tarihinde tezkire geleneğinin son, modern biyografinin ilk örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığınca beş cilt ve yaklaşık 2800 sayfa olarak yayımlanan biyografik eserde, 566 şairin biyografisine yer verilir. Eserde şairlerin biyografileri yazılırken aynı zamanda Osmanlı’nın son dönem kültür tarihine ışık tutacak önemli bilgilere de yer verilir. Osmanlı kültür tarihi çerçevesinde ele alınabilecek konulardan biri, sürgün kavramının Osmanlı toplumunda nasıl karşılık bulduğudur. Eserde, biyografileri yazılan şairlerin hangi sebeplerle sürgünle cezalandırıldığına ve bu cezaların nasıl uygulandığına dair önemli bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca dönemin ruhunu temsil eden yazarlardan biri olan İnal’ın sürgün konusuna yaklaşımı da tartışılması gereken bir konudur. Bu yazıda Son Asır Türk Şairleri eserinden hareketle XIX. yüzyılda hangi şairler ne gibi suçlamalarla sürgüne gönderilmiştir, sürgünün işleyişine yönelik uygulamalar nasıl olmuştur, sürgün cezasının affı nasıl gerçekleşmiştir ve dönemin ruhuna göre sürgüne dair nasıl bir algı oluşmuştur soruları tartışılacaktır. Sürgüne gönderilen şairlerin büyük çoğunluğunun iktidara yönelik muhalif eylemleri yüzünden sürüldüğü hatta siyasi eylemlerine son verilmek amacıyla merkezden uzak adalarda kalebent olarak cezalandırıldığı dikkati çeker. İnal, iktidara yönelik muhalif tutum sergileyen kişilerin sürgünle cezalandırılmasını olağan karşılar; iktidarın haksız kararlarına karşı bile sükûnetin korunması gerektiğine işaret eder. Ancak âlimler arasında gözden düşürme maksadıyla “Bektaşi” suçlamasıyla şairlerin sürgüne gönderilmesini eleştirir. Eserde sürgünün insan psikolojisini sarsacak “hüzünlü bir yazgı” olduğu “sezdirme yoluyla” yansıtılır.

Anahtar Kelimeler

XIX. yüzyıl, sürgün, biyografi, Son Asır Türk Şairleri, İbnü’l- Emin Mahmud Kemal İnal., 19th century, exile, biography, İbnü’l- Emin Mahmud Kemal Inal.

Teşekkür

Teşekkür ederim.

The Narratives of Exile in the Son Asır Türk Şairleri Work

Öz

Ibnülemin Mahmud Kemal Inal’s book, titled Kemâlü'şuarâ when written and retitled Son Asır Türk Şairleri [Last Century Turkish Poets] during its printing, is regarded as one of the final examples of the tazkira (collection of biographies) tradition and the first example of modern biography. The work includes the biographies of 566 poets and it was published by the Directorate of the Atatürk Culture Center in five volumes totaling over 2800 pages. The work includes significant information illustrating the cultural history of the late Ottoman period added when the biographies of the poets were prepared. One of the issues addressed within the context of Ottoman cultural history, was how exile was comprehended. The work also gives significant details on the causes of the poets’ exile and the impelementation of exile punishments. This study based on Son Asır Türk Şairleri [Last Century Turkish Poets] will examine which poets were banished in the 19th century on what accusations; the procedures used in the exile operation; the concept of exile developed in keeping with the spirit of the time. It is interesting that the majority of the exiled poets were banished because of their political opposition to the authorities, and some of them were even imprisoned in castles on remote islands. Despite the government's harsh actions, Inal thinks it is important to remain calm. He believes, it is common for poets who challenge the government to be punished by exile. However, he condemns poets who are banished for being called “Bektaşi”, a practice that is prevalent among contemporary poets with the intention to give them harm. In the book, exile is “implied” to be a “sorrowful destiny” that upends humankind.

Anahtar Kelimeler

19th century, exile, biography, İbnü’l- Emin Mahmud Kemal Inal.

Kaynakça

• Daşçıoğlu, K. (2007). Osmanlı’da Sürgün. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Daşçıoğlu, K. (2019). Sürgün. İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Durmuş, T. (2012). Osmanlı’nın Sürgün Şairleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• İnal, M.K. (1999). Son Asır Türk Şairleri I (M. Cumhur, Haz.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İnal, M.K. (2000a). Son Asır Türk Şairleri II (K. Özgül, Haz.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İnal, M.K. (2000b). Son Asır Türk Şairleri III (H. Özcan, Haz.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İnal, M.K (2002). Son Asır Türk Şairleri IV (İ. Baştuğ, Haz.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İnal, M.K. (2013). Son Asır Türk Şairleri V (A. Celepoğlu, Haz.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İpşirli M. (2019). Kürek Cezası. İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 112-114.
• İşbilir, Ö. (2019). Kalebend. İslam Ansiklopedisi Ek 2 içinde (ss. 5-7). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köksal, O. (2006). Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hattı-ı Hümayunları. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 19, 283-341.
• Said, E. (1994). Entelektüel: Sürgün Marjinal Yabancı (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Uluçay, M. Ç. (1951). Sürgünler: Yeni ve Yakın Çağlarda Manisa’ya ve Manisa’dan Sürülenler. Belleten, 15(60), 507-592.