On the Sūr ur- Structure in Yûnus Emre’s Dîvân

Yıl 2023, Sayı: 38/Özel Sayı, 27 - 35, 07.07.2023

Nesrin Bayraktar Erten

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1269865

Öz

Yûnus Emre, as one of the indisputable leaders of the humanism, has an important place in Turkish language, Turkish history and Turkish literature. The value of his poems, both in terms of content and artistic value, has led him to be very popular. Therefore, there are many copies of his works.
In this study, the structure used together with the Sur, the pipe or trump that Gabriel, one of the four great angels, will blow on the Day of Judgement, will be discussed in the Divan of Yunus Emre. The poems in which the verb of ür- to be discussed is in different places in almost every copy will be discussed with the first line of the poems.
The verb ür- is used together wiht the gerundium suffix -IcAk in 3 places in the Dîvân. Although the use of the verb with the suffix -A is not decisive in terms of reading, its use with the suffix -IcAk; it was determined that it was in the form of ür- or ur-, it was read as Sûr ur- by most of researchers. The reason for this is also releated to the fact that in some copies, the letter ك at the end of the -IcAk gerundium suffix is written as ق in a few places with a scribbling error.
In this study, it is explained with the evidence that the verb should be read and evaluated as ür-.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, Dîvân, Sūr (the last trump), the verb of ur-, the verb of ür-.

YÛNUS EMRE DÎVÂNINDA SUR UR- YAPISI ÜZERİNE

Öz

Yûnus Emre, hümanizm felsefesinin tartışılmaz önderlerinden biri olarak Türk dili, Türk tarihi ve Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Şiirlerinin hem içerik olarak hem de sanatsal olarak değeri çok sevilmesine yol açmıştır. Bu nedenle eserlerinin pek çok nüshası bulunmaktadır.
Bu çalışmada Yunus Emre Dîvânı’nda geçen ve dört büyük melekten biri olan İsrâfil’in Kıyamet Günü’nde üfleyeceği boru olan Sûr ile birlikte kullanılan yapı üzerinde durulacaktır. Ele alınacak olan ür- eyleminin geçtiği şiirler, hemen her nüshada farklı yerde olduğundan şiirlerin ilk dizesi ile ele alınacaktır.
Ür- eylemi, Dîvân’da 3 yerde -IcAk zarf-fiil ekiyle birlikte kullanılmıştır. Eylemin -A ekiyle kullanımları, okuma açısından belirleyici olmamakla birlikte, -IcAk ekiyle kullanımı; ür- mi ur- mı biçiminde olduğunu belirleyici olmasına karşın çoğu araştırmacı tarafından Sûr ur- biçiminde okunmuştur. Bunun nedeni bazı nüshalarda -IcAk zarf-fiil ekinin sonundaki ك harfinin birkaç yerde müstensih hatasıyla ق olarak yazılmasıyla da ilişkilidir.
Bu çalışmada eylemin ür- biçiminde okunması ve değerlendirilmesi gerektiği, delilleriyle açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, Dîvan, Sur, ur- eylem, ür- eylemi

Kaynakça

• Babacan, V. (2017). Yûnus Emre’nin Risâletü’n-Nushiye’si ve Dîvân’ı (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin). İstanbul: Doruk Yayınları.
• Başgöz, İ. (1999). Yunus Emre Şiirlerinden Güldeste I, II, III. İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayınları.
• Çağbayır, Y. (2017). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı-5. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Derleme Sözlüğü XI, U-Z (2. bs.). (1993). Ankara: TDK Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1965). Yunus Emre, Risâlât al-Nushiyya ve Dîvân. İstanbul: Eskişehir Turizm ve Tanıtma Derneği Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Etimolojik Sözlük Denemesi, II, O- Z. Ankara: TDK Yayınları.
• Niyâzi, (2011). Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, El-Lugâtu’n-Nevâyî ve’l-İştişhâdâtu’l-Çağâtâ’iyye, Giriş-Metin-Dizinler-Tıpkıbaskı (M. S. Kaçalin, Haz.). Ankara: TDK Yayınları.
• Özyetgin, A. M. (2001). Ebû Hayyân, Kitâbu’l-İdrâk li Lisâni’l-Etrâk, Fiil: Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi. Ankara: Köksav Yayınları.
• Tatcı, M. (2013). Yûnus’un Gül Bahçesinden I-Yûnus Emre’nin Hayatı-Sanatı ve Şerhler. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• Tatcı, M. (2013). Yûnus’un Gül Bahçesinden II-Dîvân- İlâhiyât, Risâletü’n-Nushiyye, Âşık Yûnus. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• Tekin, T. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. Ankara: Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2021). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati 7, T-Z (2. bs.) (E. Yılmaz ve N. Demir, Ed.). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (bty). Yunus Emre Dîvanı. Tercüman 1001 Temel Eser.
• Timurtaş, F. K. (1980). Yunus Emre Dîvanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Toprak, B. (2006). Yunus Emre Divanı. İstanbul.
• Uysal, İ. N. (2014). Yunus Emre Divanı (Karaman Nüshası). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yeni Tarama Sözlüğü. (1983). (C. Dilçin, Haz.). Ankara: TDK Yayınları.
• Zülfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. Ankara: TDK Yayınları.