Commemorating Atatürk’s Arrival to Ankara (1932-1938)

Yıl 2023, Sayı: 39, 145 - 170, 07.12.2023

Meryem Orakçı

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1274374

Öz

Undoubtedly, Atatürk's arrival in Ankara on 27 December 1919 was one of the turning points of the National Struggle. Sunsequently, Ankara, in apart from hosting the parliament, became the commanding center of the War of Independence and the capital of the new Turkish state. Celebrating this important day and turning it into a national holiday came to the fore in 1932, and the first celebration took place in the same year. As Atatürk and those who welcomed him back then were still alive, it was prioritize to make the celebration suitable to the 1919 welcome. The first holidays celebrated between 1932 and 1938, when Atatürk was President, were a reflection of the history, language, and cultural policies of the Republic. At the same time, through the People's Houses institutions the celebrations reached a wide audience while some of the celebratory programs turned into traditions followed to this day.
This study examines all the 27 December celebrations held from 1932 to 1938 during Atatürk’s period based on press cuts, autobiographies of influential contemporaries and secondary sources, to discuss the new culture-art policies of the Republic and the cultural influences of the period on customary celebrations of the following years.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Ataturk Period, Celebration, December 27, National Holiday, People’s Houses

ATATÜRK’ÜN ANKARA’YA GELİŞİ KUTLAMALARI (1932-1938)

Öz

Millî Mücadele sürecinin dönüm noktalarından biri şüphesiz Atatürk’ün 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya gelmesidir. Bu tarihten sonra Ankara, meclise ev sahipliği yapmasının yanı sıra Kurtuluş Savaşı’nın komuta merkezi ve yeni Türk devletinin başkenti olmuştur. 1932 yılında bu önemli günün kutlanması, milli bir bayrama dönüştürülmesi gündeme gelmiş ve aynı yıl, ilk kutlama gerçekleşmiştir. Atatürk ve onu karşılayanların hala hayatta olduğu bu yılda öncelikli olarak kutlamanın 1919’daki karşılamaya uygun olmasına önem verilmiştir. Atatürk’ün Cumhurbaşkanı olduğu dönemde yani 1932 ve 1938 arasında kutlanan ilk bayramlar; Cumhuriyet’in tarih, dil ve kültür politikalarının bir yansıması olmuştur. Aynı zamanda Halkevleri vasıtasıyla mümkün olduğunca geniş bir kitleye ulaştırılmıştır. Kutlama amacıyla gerçekleştirilen bazı programlar, günümüze kadar devam eden geleneklere dönüşmüştür.
Bu çalışmada özel olarak Atatürk döneminde yapılan kutlamalar ele alınmıştır. 1932’den 1938’e değin düzenlenen tüm 27 Aralık kutlamaları; dönemin basını, kutlamada etkili olan kişilerin anıları ve inceleme-araştırma kitapları ışığında incelenmiş ve Cumhuriyet’in yeni kültür-sanat politikalarıyla ilişkisi ortaya konmuştur. Bunun yanı sıra, daha sonraki yıllarda gerçekleşen alışılagelmiş bazı kutlama törenlerinin dönemin şartlarında ortaya çıkışı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Atatürk dönemi, Halkevleri, 27 Aralık, kutlama, milli bayram

Kaynakça

• Akçuraoğlu Yusuf. (1933, Şubat). Birinci Türk Tarih Kongresi. Ülkü, 1(1), 23-28.
• Akgün, N. (1996). Burası Ankara. Ankara: Ankara Kulübü Yayınları.
• Apak, R. (1936, İkinci kanun). Türk Sporunun Yeni Yükümleri. Ülkü, 6(35), 345-348.
• Arıkan, Z. (1999). Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi. Atatürk Yolu Dergisi, 6(23), 261-281.
• Bardakçı, İ. (1975). Taşhan’dan Kadifekale’ye. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Cebesoy, A. F. (1953). Milli Mücadele Hatıraları. İstanbul: Vatan Neşriyat.
• Çakır, A. (ty.). Atatürk Döneminden Günümüze Türk Halkı Oyunları Üzerine Bir Değerlendirme. 03.12.2022 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78699/ataturk-doneminden-gunumuze-turk-halk-oyunlari- uzerine-.html adresinden erişildi.
• Çalen, M. K. (ty.). Atatürk Dönemi Tarih Yazıcılığı. 29.11.2022 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-donemi-tarih-yaziciligi/ adresinden erişildi.
• Erdoğdu, Ş. (1965). Ankaram. Ankara: Alkan Matbaası.
• Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri Cilt 1 (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Evcin, E. (2014). Atatürk’ün Spora ve Sporculara Bakışı. Tarih Araştırmaları Dergisi, 33(55), 303-378.
• Eyice, S. (1968). Atatürk’ün Büyük Bir Tarih yazdırma Teşebbüsü: Türk Tarihinin Ana Hatları. Belleten, 32(128), 509-526.
• Gazi Mustafa Kemal. (2000). Ankara’ya Geliş (İ. Arar, U. İğdemir ve S. Özerdim. Haz.), İstanbul: Cumhuriyet Kitap.
• Gazi Mustafa Kemal. (2019). Nutuk-Söylev, I. Cilt 1919-1920. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Goloğlu, M. (1969). Sivas Kongresi. Ankara: Başnur Matbaası.
• Gökbilgin, M. T. (2011). Milli Mücadele Başlarken Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Halil Bedi. (1934, Mayıs). Halk Terbiyesi ve Operalar. Ülkü, 1(15), 205.
• Kansu, M. M. (1986). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kırcı, M. (2004). Atatürk’ü Konu Alan Tiyatro Eseri “Bayönder” Üzerine Bir İnceleme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(17), 121-135.
• Kuşçi, A. (2021). Arşiv Belgelerine Göre İkinci Türk Tarih Kongresi (20-25 Eylül 1937). Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi. 3(2), 177-191.
• Lord Kinross. (1966). Atatürk Bir Milletin Doğuşu (N. Sander, Çev.). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Nasrattinoğlu, İ. Ü. (2001). Atatürk ve Türk Folkloru. I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Naşit Hakkı. (1933, Şubat). Ankara’nın Gazi Bayramı. Ülkü, 1(1), 9-10.
• Nusret Kemal (1933, Birinci teşrin). Milli Bayram ve Halk Terbiyesi. Ülkü, 2(9), 245-252.
• Onaran, A. Ş. (2013). Muhsin Ertuğrul’un Sineması. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Orhun, F. Ç. (ty.). Atatürk Koşusu. 01.12.2022 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ataturk-kosusu/ adresinden erişildi.
• Şapolyo, E. B. (1971). Atatürk ve Seymen Alayı. Ankara: Ankara Kulübü Yayınları.
• Şimşir, B. N. (1991). Ankara’nın Başkent Oluşu. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 7(20), 189-222.
• Tan, N. (ty.) Atatürk Dönemi Tiyatro ve Opera Çalışmalarında Türk Halk Kültüründen Nasıl Yararlanıldı. 20.11.2022 tarihinde https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78670/ataturk-donemi-tiyatro-ve-opera-calismalarinda-turk-hal-.html adresinden erişildi.
• Turan, N. S. (ty.). Milli Musiki ve Temsil Akademisi. 04.12.2022 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/milli-musiki-ve-temsil-akademisi/ erişildi.
• Uluğ, N. H. (1973). Hemşehrimiz Atatürk. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Yetiş, K. (1994). Türk Edebiyatında Destan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 9; ss. 202-205). İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
• Gazeteler Ankara Büyük Bayramını Eşsiz Gösterilerle Kutladı (haber). (1935, 28 İlkkanun). Kızılay, s. 1.
• Ankara Dün Şerefli Bir Yıl Dönümü Tes’it Etti (haber). (1932, 28 Kanunuevvel). Cumhuriyet, s. 9.
• Ankara Lisesi Mezunları (haber). (1932, 31 Birincikanun). Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Ankara Lisesinde Yetişenler Dün Bu Mutlu Günü Kutluladılar (haber). (1935, 28 Birincikanun). Kızılay (Son Posta), s. 1.
• Ankara’da Atatürk Günü (haber). (1937, 28 Birinci kânun) Cumhuriyet, s. 3.
• Ankara’nın Atatürk’e Şükran Hatırası (haber). (1937, 28 İlkkanun). Ulus, s. 10.
• Ankara’nın Büyük Günü. [fotoğraf]. (1932, 29 Birinci kanun). Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Ankara’nın Büyük Günü (haber). (1936, 28 İlkkanun). Ulus, s. 1.
• Ankara’nın Büyük Şenliği (haber). (1932, 28 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 5.
• Atatürk’ün Ankara’ya Geldiği Gün (haber). (1934, 26 İlkkanun). Ulus, s. 1.
• Atatürk’ün Ankara’ya Geldiğinin Onbeşinci Yıldönümünü Kutluyoruz [haber]. (1934, 27 İlkkanun). Ulus, s. 1.
• Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi (haber). (1948, 28 Aralık). Cumhuriyet, s. 3.
• Atletlerin Atatürk Koşusu (fotoğraf). (1937, 28 İlkkanun). Ulus, s. 6.
• Atletlerin Atatürk Koşusu (haber). (1937, 28 İlkkanun). Ulus, s. 6.
• Behçet Kemal. (1933). Ergenekon, Ülkü, Sayı 1, s. 14-17.
• Birinci Ankara Koşusu [fotoğraf]. (1936, 28 İlk kanun). Ulus, s. 6.
• Birinci Ankara Koşusu (haber). (1936, 28 İlk kanun). Ulus, s. 6.
• Bisiklet Yarışı Yapılamadı (haber). (1936, 28 İlkkanun). Ulus, s. 6.
• Burhan Asaf. (1932, 28 Birincikanun). Yarı Siyasi: Ankara Günü. Hakimiyeti Milliye, s. 3.
• Dün Gece Halkevinde (haber). (1932, 29 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 2.
• Gazi’miz 1919 da Bugün Buraya Gelmiş ve O Günden Beri Ankara Hür Türkiyenin Kalbi Olmuştur [fotoğraf] (1932, 27 Birinci kanun), Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Gazi’nin Büyük Eserini Halk Alkışlıyor [fotoğraf]. (1932, 28 Birinci kanun). Hakimiyeti Milliye, s. 4.
• Gazi Günü (haber). (1933, 28 Kanunuevvel). Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Gazi Hazretleri Ankara Halkına Sönmez Sevgisini Bildirdi (haber). (1932, 29 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Gazi Hazretlerinin Ankara’ya Gelişlerinin Yıldönümünde [haber]. (1932, 22 Birinci kanun). Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Gazi Hz. 1919’daki Kıyafetile (haber). (1932, 30 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 1.
• Geceki Tören (haber). (1937, 28 İlkkanun). Ulus, s. 10.
• Halkevinde Gazi Gününün Gecesi (haber). (1932, 29 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 4.
• Halkevinde Verilen Müzikli Müsamere (haber). (1934, 29 İlk kânun). Ulus, s. 1-4.
• Küçükler Arasında (haber). (1936, 28 İlkkanun). Ulus, s. 6.
• Orduevinde Büyük Baloyu Gazi Hz. Şereflendirdi. [fotoğraf] (1932, 28 Birinci kânun 1932). Hakimiyeti Milliye, s. 5.
• Reşit Galip B. Nutku [haber]. (1932, 20 Şubat). Hakimiyeti Milliye, s. 2.
• Şenlik Merasimi Programı (haber). (1932, 27 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 2.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi. (1-XI-1934). Cilt: 25, Devre: IV, İctima: 4.
• Ulu Önderin Ankara’ya Ayak Bastığı Günün On Beşinci Yıldönümü (haber). (1936, 27 İlkkanun). Ulus, s. 5.
• Yenişehir’de Toplanan Binlerce Halk [fotoğraf]. (1932, 27 Birinci kânun). Hakimiyeti Milliye, s. 4.