The Construction of Identity: Abdal and Gypsies in Linguistic, Religious and Social History

Yıl 2024, Sayı: 40, 83 - 96, 31.05.2024

Erdi Demir

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1356869

Öz

The similar nomadic life of Abdal and the Gypsy communities; the fact that they perform similar jobs and follow similar professions such as sieving, basketry, scrap making and musician; they have more or less a similar physical appearance and they share sociological characteristics have led to the Abdal and Gypsy communities to be constantly confused as one community. This study claims based on linguistic differences and a study of their varied historical experience, belief and indentity that the Abdal and Gypsy communities are different social groups. Anthropological research conducted on the Abdal communities living in different cities of Turkey such as Antalya, Kırşehir, Denizli, Mersin, Isparta, Gaziantep and Afyonkarahisar was analyzed and compared to scholarly works on Gypsies focusing in particular on the relationship between language and identity. Although secondary literature considers the two communities as one and they identify them interchangeably, research shows that the Abdal and Gypsy languages are distinct and that they enjoy different ethnic, historical linguistic elements and beliefs.

Anahtar Kelimeler

Abdal, Gypsy, identity, language, belief.

KİMLİĞİN İNŞASI: DİL, İNANÇ VE TOPLUMSAL TARİH TEMELİNDE ABDAL VE ÇİNGENELER

Öz

Bu araştırma, Abdal ve Çingene toplulukları ile ilgilidir. Abdal ve Çingene topluluklarının tarihsel süreçte konargöçer yaşam biçimine sahip olmaları; elekçilik, sepetçilik, hurdacılık ve çalgıcılık gibi benzer iş ve meslekleri icra etmeleri, fiziksel görünüm ve ten renklerinin benzer olması, sosyolojik karakteristiklerinin yakın olması Abdal ve Çingene topluluklarının sürekli karıştırılmasına sebep olmuştur. Bu çalışmada Abdal ve Çingene topluluklarının birbirinden farklı sosyal gruplar oldukları tezi; dil, tarihsel bağlam, inanç ve kimlik yönünden incelenmiştir. Türkiye’nin Antalya, Kırşehir, Denizli, Mersin, Isparta, Gaziantep ve Afyonkarahisar gibi farklı şehirlerinde yaşayan Abdal toplulukları ile yapılan çalışmaların bulgu ve sonuçları betimsel olarak analiz edilmiştir. Ayrıca Çingeneler konusuyla ilgili yapılan akademik çalışmaların dil ve kimlik ilişkisine dayalı bulgularından yararlanılarak Abdal ve Çingenelerin de kendilerine özgü dillerini kıyaslama olanağına kavuşulmuştur. Alan yazında Abdal ve Çingene kavramlarının iç içe geçmiş olduğu görülmektedir. Aynı zamanda bu kavramların birbirinin yerine kullanıldıkları bilinmektedir. Bu çalışmanın temel argümanı, Abdal ve Çingenelerin birbirlerinden farklı topluluklar olduklarını akademik ve bilimsel veriler ışığında ispatlayabilmektir. Araştırmada Abdal ve Çingene toplulukları arasında etnik, tarihsel, dil ve inanç yönünden farklılıklar olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abdal, Çingene, kimlik, dil, inanç

Kaynakça

• Aksüt, A. (2021). Elde Neler Var. Ankara: Sözkesen Matbaası.
• Alp, H. (2015). Medyada Nefret Söylemi ve Çingene Toplumuna Yönelik Ayrımcı Söylemin Suça Dönüşme Süreci (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Andrews, P. A. (1992). Türkiye’de Etnik Gruplar (M. Küpüşoğlu, Çev.). İstanbul: Ant Yayınları.
• Aşkın, M. (2007). Kimlik ve Giydirilmiş Kimlikler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 213- 220.
• Atabeyli, N. (1934). Abdallar. Ün Isparta Halkevi Mecmuası, 1(6), 111-114.
• Atabeyli, N. (1940). Antalya Tahtacılarına Dair Notlar. Arkeologya ve Etnografya Dergisi, 4, 203-212.
• Ayata, S. (2006). Kırşehir Yöresi Abdallarının Dinî İnançları Üzerine Bir Araştırma (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi. Kayseri.
• Bakırcı, M.T. (2019). Gaziantep Yöresi Abdallarında Geleneksel Müzik Öğrenme Sürecinin Eğitim Bilimleri Kuramları Bağlamında İncelenmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Berger, H. (2000). Çingene Mitolojisi (M.Y. Sağlam, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Birdoğan, N. (1990). Anadolu’nun Gizli Kültürü, Alevilik. Hamburg: Hamburg Alevi Kültür Merkezi Yayınevi.
• Can, D. (2010). Mersin Abdalları Halkbilimi Araştırması (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Çakılcı, D. (2019). Osmanlı Devleti’nde “öteki” Olmak: 19. yüzyılda Antalya Abdalları. B. Koçakoğlu, B. Karslı ve D. Çakılcı (Ed.), Antalya Kitabı, Antalya’da Türk İslam Medeniyetinin İzleri içinde (ss. 92-111). Konya: Palet Yayınları.
• Çapraz, A. (2019). Sosyal Dışlanma Örneği Olarak Abdallar: Isparta Göktaş Köyü Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Demir, E. (2022). Orhan Pamuk’un Romanlarında Göç, Kültür ve Kimlik İlişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (73), 100-113.
• Demir, E. (2023). Abdallar Üzerine Etnografik Bir Alan Araştırması: Antalya Abdalları, Kültür Kimlik ve Toplumsal Değişme (Basılmamış Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
• Demiray, K. (1994). Temel Türkçe Sözlük (3. bs.). Ankara: İnkılap Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat (30. bs.). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Erkan, S. (2011). Köçek Tipinin Uluslararası Kökeni Üzerine Bir Deneme. Türkoloji Dergisi 18(1), 223-240.
• Fonseca, I. (2002). Beni Ayakta Gömün, Çingeneler ve Yolculukları (Ö. İlyas, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (2008). Yunus Emre ve Tasavvuf. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Gülçiçek, A. D. (2003). Abdallar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (25), 83-98.
• Gürsoy, Ş. (2006). Sosyal ve Dini Yaşam Açısından Orta Anadolu Abdalları-Kırşehir Örneği (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Güzel, A. (2011). Hacı Bektaş Velî El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Güzelbey, C. C. (1972). Abdallar. Folklor, 25, 21-25.
• Hançerlioğlu, O. (1975). İnanç Sözlüğü: Dinler, Mezhepler, Tarikatler, Efsaneler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İlhan, S. ve Fırat, M. (2017). Bir İnşa Süreci Olanak Çingenelik: Kuramsal Bir Çözümleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 265-276.
• Kaplan, M. (1989). Kültür ve Dil (6. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kolukırık, S. (2004). Aramızdaki Yabancı: Çingeneler (Basılmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Kolukırık, S. (2005). Türk Toplumunda Çingene İmgesi ve Önyargısı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 8(2), 52-71.
• Kolukırık, S. (2006). Sosyolojik Perspektiften Türk (iye) Çingeneleri: İzmir Çingeneleri Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-24.
• Kolukırık, S. (2009). Çingene Olduğu Düşünülen Gruplarda Kimlik: Teber (Abdal) kimliği. G. Pultar (Ed.), Kimlikler Lütfen, Türkiye Cumhuriyeti’nde Kültürel Kimlik Arayışı ve Temsili içinde (ss. 244-254). Ankara: Odtü Yayınevi.
• Kolukırık, S. ve Yıldırım, A. R. (2009). Kimlik inşasında söylem ve anlam ilişkisi: kocabaş abdalları örneği. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 145-158.
• Köprülü, F. (1935). Türk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi: Aba-Abdal Musa. İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• Köprülü, M. F. (2004). Edebiyat Araştırmaları 2 (2. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Marsh, A. (2008). Etnisite ve Kimlik: Çingenelerin Kökeni. E. Uzpeder, S. Danova, S. Özçelik ve S. Gökçen (Ed.), Biz Buradayız! Türkiye’de Romanlar, Ayrımcı Uygulamalar ve Hak Mücadelesi içinde (ss.19-29). İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Mesci, U. (2022). Anadolu Müzik Hafızasını Orta Anadolu Abdalları Üzerinden Anlamak: Muharrem Ertaş İcralarının Çok Anlamlı Makamsal Analizi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Mezarcıoğlu, A. (2010). Çingenelerin El Kitabı. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Ocak, A.Y. (2016). Kalenderiler, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik XIV-XVII. Yüzyıllar (5. bs.) İstanbul: Timaş Yayınları.
• Okumuş, E. (2005). Türkiye’de Marjinal Bir Grup Olarak Abdallar. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 3(6), 593-626.
• Önen, S. (2013). Citizenship Rights of Gypsies in Turkey: Roma and Dom Communities. Middle Eastern Studies, 49(4), 608-622.
• Özateşler, G. (2012). The Forced Discolation of Gypsy People From The Town of Bayramic, Çanakkale in 1970 (Basılmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi. İstanbul.
• Özateşler, G. (2013). Avrupa’da Roma/Çingeneler Üzerine Sosyal Politikalar. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 13-34.
• Özdemir, E. (2008). Emirdağı Musiki Geleneğinde Abdallar ve Yeni On Altı Türkü. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi. Sakarya.
• Özdolanbay Durak, Ö. (2022). Gaziantep İlinde Abdalların Müzik Pratikleri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi. İzmir.
• Özkan, A. R. (2000). Türkiye Çingeneleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Saruhan, Ş. (2012). Orta Anadolu Abdalları Ses İcracılığında Register ve Şarkıcı Formantı Bulguları (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul.
• Sayan, Ş. (2021). Metinsel İçerikli Anlatım Dilinde Kimlik ve Giydirilmiş Kimlik Temsili. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 27(46), 1-12.
• Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1968). Abdallar. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Türk Kültürü Dergisi, 6(64), 251-252.
• Yalman, A. (1993). Cenupta Türkmen Oymakları I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yılgür, E. (2017). Türkiye’de Peripatetik Topluluklar: Jenerik Terimler ve Öz Etnik Kategorizasyon Biçimleri. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1-25.
• Yiğiter, M. E. (2010). Abdallarda Geleneksel Olarak Sürdürülen Müzik Öğretme-Öğrenme Süreci: Kırşehir İli Kaman İlçesi Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.