Novi Pazar According to Travelogues from the 19th Century

Yıl 2024, Sayı: 41, 21 - 43, 09.11.2024

Zehra škrıjelj Cellek

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1409026

Öz

Based on historical evidence, it seems that the location of Novi Pazar has changed at various times as a result of natural, economic and social reasons. There is no doubt that the Ottoman Empire, after the conquest of the Balkan countries, founded the town at the crossroads of trade routes. Novi Pazar experienced its most prosperous period in the 16th Century, coinciding with the rising of the Ottoman Empire. Later, however, with the dwindling of the central government, the city began to lose its power. Nevertheless, due to its geographical and strategic position, Novi Pazar remained one of the Ottoman Empire's most important settlements in the Balkans until the late 19th century. Information from historical sources, produced by local governments, foreign diplomats, travelers, religious figures, scientists and researchers generated detailed studies. Moreover, drawings of Novi Pazar based on personal accounts, almanacs, archival documents and military maps, reflect its importance on the relations between the great powers and the Ottoman state and detail its economic and social life. The paper based on these sources will try to understand how the city has been described and how it developed during the 19th century.

Anahtar Kelimeler

Novi Pazar, Ottoman Empire, Balkan, 19th century, historical sources.

19. YÜZYIL SEYAHATNAMELERİNE GÖRE NOVI PAZAR

Öz

Ulaşabildiğimiz verilere göre Novi Pazar'ın konumunun çeşitli dönemlerde doğal, ekonomik ve sosyal koşullara göre değişim gösterdiği anlaşılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkan topraklarını ele geçirmesinin ardından ticaret yollarının kesişme noktasında kenti kurduğu anlaşılmaktadır. Novi Pazar, en iyi dönemini 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun yükseliş dönemiyle eş zamanlı olarak yaşamıştır. Ancak daha sonra merkezi hükümetin gücünün zayıflamasına paralel olarak kent de gücünü kaybetmeye başlamıştır. Buna rağmen coğrafi ve stratejik özellikleri nedeniyle 19. yüzyılın son yıllarına kadar Novi Pazar, tekrar Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’daki önemli yerleşimleri arasında geçecektir. Bu durum öncelikle yerel yönetimler, ardından da yabancı diplomatlar, gezginler, dini şahsiyetler, bilim insanları ile araştırmacıların kaleme almış olduğu ve günümüze ulaşan seyahatnamelerden anlaşılmaktadır. Tarihi kaynaklar olarak nitelendirilen bu eserlerden ortaya çıkan bilgiler de bunu göstermektedir. Ayrıca ilk el kaynakları olan salnameler, arşiv belgeleri ve askeri haritalardaki ayrıntılı Novi Pazar incelemeleri ve çizimleri, Osmanlı İmparatorluğu ile diğer büyük güçler/devletler arası ilişkilerde Novi Pazar’ın önemini ve bölgenin genel durumu yansımaktadır. Araştırmamızda bu kez bize yol gösteren 19. yüzyıl kaynakları olup bu kaynaklarda kentin nasıl anlatıldığı ve nasıl göründüğü anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Novi Pazar, Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar, 19. yüzyıl, tarihi kaynaklar

L'image de Novi Pazar dans les sources historiques du XIXe siècle

Öz

Résumé : Selon les données disponibles aujourd'hui, l'emplacement de Novi Pazar était une zone de peuplement qui a changé en fonction des conditions naturelles, économiques et sociales à différentes périodes. Après avoir conquis les Ottomans des Balkans, elle a établi Novi Pazar comme colonie au carrefour des routes commerciales. Novi Pazar a connu son plus grand essor sous la domination ottomane au XVIe siècle, mais a ensuite commencé à perdre son pouvoir parallèlement à l'affaiblissement du pouvoir du gouvernement central. Malgré cela, en raison de ses caractéristiques géographiques et stratégiques naturelles, elle était considérée comme un lieu important de l'Empire ottoman dans les Balkans jusqu'aux dernières années du XIXe siècle. Diverses sources historiques montrent à quel point cela était important tant pour les gouvernements locaux que pour les diplomates étrangers, les voyageurs, les personnalités religieuses et autres scientifiques et chercheurs. En outre, des examens détaillés de Novi Pazar dans des annuaires, des documents d'archives et des cartes militaires révèlent en détail l'importance de Novi Pazar dans les relations des grandes puissances et montrent l'image générale de l'Empire ottoman dans cette région.
Mots-clés : Novi Pazar, Empire ottoman, Balkans, 19e siècle, sources historiques

Anahtar Kelimeler

Novi Pazar, Empire ottoman, Balkan, 19e siècle, sources historiques

Das Bild von Novi Pazar in den historischen Quellen des 19. Jahrhunderts

Öz

Zusammenfassung: Nach den heute verfügbaren Daten handelte es sich bei der Lage von Novi Pazar um ein Siedlungsgebiet, das sich je nach natürlichen, wirtschaftlichen und sozialen Bedingungen in verschiedenen Zeiträumen veränderte. Nach der Eroberung der Balkan-Osmanen gründeten sie Novi Pazar als Siedlung an der Kreuzung der Handelswege. Novi Pazar erlebte seinen größten Aufstieg während der osmanischen Herrschaft im 16. Jahrhundert, begann dann aber gleichzeitig mit der Schwächung der Macht der Zentralregierung an Macht zu verlieren. Dennoch galt es aufgrund seiner natürlichen geografischen und strategischen Merkmale bis in die letzten Jahre des 19. Jahrhunderts als wichtiger Ort des Osmanischen Reiches auf dem Balkan. Verschiedene historische Quellen zeigen, wie wichtig dies sowohl für die lokalen Regierungen als auch für ausländische Diplomaten, Reisende, religiöse Persönlichkeiten und andere Wissenschaftler und Forscher war. Darüber hinaus zeigen detaillierte Untersuchungen von Novi Pazar in Jahrbüchern, Archivdokumenten und Militärkarten im Detail, wie wichtig es in den Beziehungen der Großmächte war und zeigen das allgemeine Bild des Osmanischen Reiches in dieser Region.
Schlüsselwörter: Novi Pazar, Osmanisches Reich, Balkan, 19. Jahrhundert, historische Quellen

Anahtar Kelimeler

Novi Pazar, Osmanisches Reich, Balkan, 19. Jahrhundert, historische Quellen

Kaynakça

• Amédée Chaumette, J. B. G. (1822). En Bosnie Dans Les Années 1807 et 1808 [1807 ve 1808 Yıllarında Bosna’da]. Paris: J. Didot.
• Anonim. (2000). 1896 (Hicri 1314) Kosova Vilayeti Salnamesi (Üsküp, Priştine, Prizren, İpek, Yenipazar, Taşlıca) (H. Y. Ağanoğlu, Haz.). İstanbul: Rumeli Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Anonim. (2014). Salname-i Vilayet-i Bosna 1287 Hicri / 1870 (H. Pehlivanlı, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aslantaş, S. (2007). Osmanlıda Sırp İsyanları, 19. Yüzyılın Şafağında Balkanlar. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Aydın, B. (2009). Salname. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 36, ss. 51-54). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı - İslam Araştırma Merkezi.
• Bandžović, S. (2001). Raseljavanje muslimana iz Nikšića (1877-1882) [Nikšić'ten Müslümanlar’ın Göç Edilmesi (1877-1882)]. Rožajski zbornik, X(10), 141-160.
• Börekçi, M. Ç. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sırp Meselesi. İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları.
• Bursać, M. (1969). Klima [İklim]. M. Maletić (Haz.), Novi Pazar i okolina içinde (ss. 15-27). Beograd: Književne novine.
• Čar Drnda, H. (1984). Osnivanje Novog Pazara i njegov razvitak do kraja XVI stoleća [Novi Pazar'ın Kuruluşu ve On Altıncı Yüzyılın Sonuna Kadar Gelişimi]. Novopazarski zbornik, 8, 77-102.
• Cavendish, F. W. H. ve Hertslet, E. (1857). The Foreign Office List for 1857 [1857 için Dışişleri Bakanlığı Listesi]. London: Harrison, 59, Pall Mall.
• Giljferding, A. F. (1972). Putovanje po Hercegovini, Bosni i Staroj Srbiji [Hersek, Bosna ve Eski Sırbistan'da Yolculuk] (B. Čulić, Çev.). Sarajevo: Veselin Masleša. (1859).
• Hrbak, B. (1992). Otpremanje vune iz Novog Pazara za Jadran u XVII veku [XVII. Yüzyılda Novi Pazar'dan Adriyatik'e Yün Nakliyatı]. Novopazarski zbornik, 16, 94-95.
• Hrbak, B. (1996). Zaraza kuge u Novom Pazaru u XVI, XVII i XVIII veku [XVI., XVII. Ve XVIII Yüzyıllarda Novi Pazar’da Veba Epidemileri]. Novopazarski zbornik, 20, 73-80.
• Hrbak, B. (1997). Politička zbivanja u Novopazarskom sandžaku prema podacima požeške nahije 20-ih i 30- ih godina XIX veka [1820'ler ve 1830’larda Požega Nahi Verilerine göre Novi Pazar Sancağı’ndaki Siyasi Olaylar]. Novopazarski zbornik, 21, 37-66.
• Ippen, T. A. M. (1892). Novibazar und Kossovo (das alte Rascien), Eine Studie [Novi Pazar ve Kosova (Eski Raşka) Bir Çalışma]. Wien: Alfred Hölder.
• Jelavich, B. (2013). Balkan Tarihi 1 (3. bs.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Joanović, S. (1985). Novopazarski sandžak, 1878-1900. godine - Narodnoekonomski odnosi u Novopazarskom sandžaku i njegov trgovinskopolitički značaj za Austro-Ugarsku [1878-1900 Yılları Arasında Novi Pazar Sancağı - Novi Pazar Sancağı’ndaki Ulusal-Ekonomik İlişkiler ve Onun Avusturya-Macaristan için Ticari-Siyasi Önemi]. Novopazarski zbornik, 9, 127-146.
• Jukić, I. F. (1953). Putopisi i istorisko-etnografski radovi [Seyahatnameler ve Tarihi-Etnografik Eserler]. Sarajevo: Svjetlost.
• Jurišić, G. J. (1852). Dečanski prvenac [Dečani’nin İlk Doğanı]. Novi Sad: Nar. Knjigopečatni Dan. Medakovića.
• Kostić, K. N. (1922). Naši novi gradovi na jugu [Güneydeki Bizim Yeni Şehirlerimiz]. Beograd: Srpska književna zadruga.
• Kostić, M. (1969). Geografski položaj [Coğrafi Konum]. M. Maletić (Haz.). Novi Pazar i okolina içinde (ss. 7-9). Beograd: Književne novine.
• Kostić, M. (1969). Sastav i oblici zemljišta [Toprak Bileşimi ve Biçimleri]. M. Maletić (Haz.). Novi Pazar i okolina içinde (ss. 9-15). Beograd: Književne novine.
• Mackenzie, G. M. ve Irby, A. P. (1877). Travels in the Slavonic Provinces of Turkey in Europe [Avrupa’da Türkiye'nin Slav Vilayetlerinde Geziler]. London: Daldy, Isbister & Co.
• Maliković, D. (1995). Novi Pazar u Prvom srpskom ustanku [İlk Sırp İsyanında Novi Pazar]. Novopazarski zbornik, 19, 109-120.
• Pajković, V. (2009). Putovanje Ami Bouéa kroz naše krajeve [Bölgemizde Ami Boué’nin Yolculuğu]. Novopazarski zbornik, 32, 119-126.
• Papazoglu, F. (1969). Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba [Roma Öncesi Döneminde Orta Balkan Kabileleri]. Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine.
• Paton, A. A. (1845). Servia, the Youngest Member of the European Family [Sırbistan, Avrupa Ailesinin En Genç Üyesi]. London: Longman, Brown, Green, and Longmans, Paternoster Row.
• Pertusier, C. (1822). La Bosnie considérée dans ses rapports avec l'Empire Ottoman [Bosna’nın Osmanlı İmparatorluğu İle İlişkileri Açısından Raporlar]. Paris: La librairie de Charles Gosselin.
• Popović, M. (1985). Novopazarska utvrđenja na planovima XVIII-XIX veka [XVIII. ve XIX. Yüzyıl Planlarında Yeni Pazar İstihkâmı]. Novopazarski zbornik, 9, 113-126.
• Spencer, E. (1851). Travels in European Turkey in 1850, Vol. I [1850’de Avrupalı Türkiye’de Seyahatler, Cilt I]. London: Colburn and Co., Publishers.
• Stefanović Karadžić, V. (1827). Geografičesko-statističesko opisanije Srbije [Sırbistan’ın Coğrafi ve İstatistiksel Tanımı]. Danica, 2, 25-120.
• Vinaver, V. (1969). Period turske vladavine (XV-XVIII vek) [Türk Hükümeti Zamanı (XV.-XVIII. Yüzyıl]. M. Maletić (Haz.), Novi Pazar i okolina içinde (ss. 159-194). Beograd: Književne novine.
• Vojvodić, M. (1969). Novi Pazar (1804-1912). M. Maletić (Haz.), Novi Pazar i okolina içinde (ss. 245-272). Beograd: Književne novine.
• Yenişehirlioğlu, F. (2015). Whither Art History? How Global is Ottoman Art and Architecture? [Sanat Tarihi Nereye? Osmanlı Sanatı ve Mimarisi Ne Kadar Küreseldir?], The Art Bulletin, 97(4), 359-363.
• Younis, H. (2013). Novi Pazar na mapi sarajevskih trgovaca 1850-1867. godine [Saraybosna Tüccarlarının Haritasında 1850-1867 Yıllar Arasında Yeni Pazar]. Novopazarski zbornik, 36, 49-64.