KADI SİCİLLERİ ÖRNEKLERİYLE PARA VAKIFLARINA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 44, 17 - 42, 25.08.2022

Aslıhan Nakiboğlu Gülin Öztürk

Öz

Tarihsel süreçte farklı fonksiyonlar üstlenen vakıflar; eğitimden sağlığa, kültürden alt yapı hizmetlerine ve sosyal güvenliğe kadar birçok alanda faaliyet göstermişlerdir. Vakıfların bir çeşidi olan “para vakıfları” ise toplumsal ihtiyaçları finanse edebilmek için kurulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu kendine özgü kabul edilen para vakıfları sayesinde yeni bir finansman yöntemiyle tanışmıştır. Para vakıfları esnafa, girişimciye ilerleyen süreçte ise tacirlerin ve çeşitli kamu kuruluşlarının finansman ihtiyaçlarını gidermeye çalışan bir kurum haline gelmiştir. Bu çalışma ile vakıflar ve para vakıfları hakkında bilgiler verilmiş, örnek teşkil etmesi açısından yirmi beş adet kadı sicilleri incelenmiş ve bu sicillerdeki para vakıflarını ilgilendiren olaylar değerlendirilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Vakıf, Para Vakfı, Kadı Sicilleri, Para, Osmanlı

Kaynakça

• İstanbul Kadı Sicilleri Bab Mahkemesi, 3 Numaralı Sicil, H.1077/M.1666- 1667 , Haz. Rıfat Günalan, Editör: Çoşkun Yılmaz, 2011 . İslam
• İstanbul Kadı-Sicilleri Üsküdar mahkemesi 2 Numaralı Sicil H.924- 927/1518-1521 , Haz. Rıfat Günalan, Vildan Kemal, Özlem Altıntop, Hatice Ayyıldız Bahadır. Editör: Çoşkun Yılmaz, Ocak 2010 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı Sicilleri Balat Mahkemesi 2 Numaralı Sicil H.970- 971/M.1563 , Haz. Mehmet Akman, Editör: Çoşkun Yılmaz, Nisan 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Üsküdar mahkemesi 5 Numaralı Sicil H.930- 936/1524-1530 , Haz. Yasemin Dağdaş-Zeynep Berktaş, Editör: Çoşkun Yılmaz, Ocak 2010 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Üsküdar mahkemesi 9 Numaralı Sicil H.940- 942/1534-1536 , Haz. Kenan Yıldız, Editör: Çoşkun Yılmaz, Şubat 2010 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Rumeli Sadareti Mahkemesi 21 Numaralı Sicil H.1002-1003/M. 1594-1595 , Haz. Rasim Erol-Hüseyin Kılıç, Editör: Çoşkun Yılmaz, Nisan 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri İstanbul Mahkemesi 3 Numaralı Sicil H.1027/M. 1618 , Haz. Yılmaz Karaca, rasim Erol, Salih Kahriman, Fuat Recep, Sabri Atay, Hüseyin Kılıç, Editör: Çoşkun Yılmaz, Eylül 2010 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Rumeli Sadareti Mahkemesi 80 Numaralı Sicil H.1057-1059/M. 1647-1649 , Haz. Fuat Recep-Rasim Erol, Editör: Çoşkun Yılmaz, Mart 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri İstanbul Mahkemesi 12 Numaralı Sicil H.1073- 1074/M. 1663-1664 , Haz. Rasim Erol, Salih Kahriman, Fuat Recep, Sabri Atay, Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, Editör: Çoşkun Yılmaz, Ekim 2010 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri İstanbul Mahkemesi 18 Numaralı Sicil H.1086- 1087/M. 1675-1676 , Haz. Rasim Erol, Salih Kahriman, Fuat Recep, Sabri Atay, Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, Editör: Çoşkun Yılmaz, Kasım 2010 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Bab Mahkemesi 46 Numaralı Sicil H.1096-1097/M. 1685-1686 , Haz. Sabri Atay, Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, Rasim Erol, Salih Kahriman, Fuat Recep, Editör: Çoşkun Yılmaz, Ocak 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Bab Mahkemesi 54 Numaralı Sicil H.1102/M. 1691 , Haz. Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, Rasim Erol, Salih Kahriman, Fuat Recep, Sabri Atay, Editör: Çoşkun Yılmaz, Şubat 2011 . İslam
• İstanbul Kadı-Sicilleri Eyüb Mahkemesi Havass-ı Refia 3 Numaralı Sicil H.993-995/M. 1585-1587 , Haz. Baki Çakır, Ayşe Seyyide Adıgüzel, Zeynep Trabzonlu, Hilal Kazan Editör: Çoşkun Yılmaz, Nisan 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Hasköy Mahkemesi 5 Numaralı Sicil H.1020- 1053/M. 1612 , Haz. Baki Çakır, Ayşe Seyyide Adıgüzel, Zeynep Trabzonlu, Hilal Kazan Editör: Çoşkun Yılmaz, Mayıs 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Eyüb Mahkemesi Havass-ı Refia 19 Numaralı Sicil H.1028-1030/M. 1619-1620 , Haz. Yılmaz Karaca-Rasim Erol, Editör: Çoşkun Yılmaz, Şubat 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Eyüb Mahkemesi Havass-ı Refia 37 Numaralı Sicil H.1047/M. 1637-1638 , Haz. Salih Kariman, Sabri Atay, Fuat Recep, Editör: Çoşkun Yılmaz, Haziran 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Eyüb Mahkemesi Havass-ı Refia 49 Numaralı Sicil H.1054/M. 1644 , Haz. Ayşe Seyyide Adıgüzel, Zeynep Trabzonlu, Editör: Çoşkun Yılmaz, Mayıs 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Eyüb Mahkemesi Havass-ı Refia 61 Numaralı Sicil H.1065-1066/M. 1655 , Haz. Baki Çakır, Editör: Çoşkun Yılmaz, Haziran 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Eyüb Mahkemesi Havass-ı Refia 74 Numaralı Sicil H.1072-1073/M. 1661-1662 , Haz. Hüseyin Kılıç, Salih Kariman, Fuat Recep Sabri Atay, Rasim Erol, Yılmaz Karaca, Editör: Çoşkun Yılmaz, Şubat 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Galata Mahkemesi 15 Numaralı Sicil H.981- 1000/M. 1573 , Haz. Rıfat Günalan, Talip Mert, Editör: Çoşkun Yılmaz, Mart 2012 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Galata Mahkemesi 32 Numaralı Sicil H.1015- 1016/M. 1606-1607 , Haz. Mehmet Akman, Editör: Çoşkun Yılmaz, Şubat 2012 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Hasköy Mahkemesi 10 Numaralı Sicil H.1085- 1090/M. 1674-1679 , Haz. Tahsin Özcan, Editör: Çoşkun Yılmaz, Nisan 2011 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• İstanbul Kadı-Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil H.919-927/M. 1513-1521 , Haz. Bilgin Aydın, Ekrem Tak, Editör: Çoşkun Yılmaz, Kasım 2008 . İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul. B- Diğer Kaynaklar
• Akbulut, İ. 2007 . “Vakıf Kurumu, Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi”, Vakıflar Dergisi, XXX. Sayı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 61-72.
• Akyıldız, Y. Ve Abay, A.R. 2017 . “Vakıf Müesesesinin Gelişimi ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7 15 :141- 157.
• Alkan, M. 2007 . “Türk Tarihi Araştırmaları Açısından Vakıf Kayıtlar Arşivi”, Vakıflar Dergisi, XXX. sayı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1-34.
• Aydın, H. V. 2014 . “Selanik’te 18.yüzyılın İlk Yarısında Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri”, Tarih İncelemeler Dergisi, XXIX 1 : 87-106.
• Bayındır, S. 2007 . Asya ve Afrika Kültürünün Dünyaya Bir Örneği: Faizsiz Bankacılık, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Hukuku Ana Bilim Dalı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Kurumu, Eylül, Ankara 38 , ICANAS ,” Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Yurtta Sulh Cihanda Sulh 38. ICANAS Ankara, Türkiye 10-15, ss.17-29
• Bulut, M. ve Tuğrul, M. 2016 . “Osmanlı Filibe’sinin Sosyo- Ekonomik Durumuna Genel Bir Bakış”, Adam Akademi, 611/85, 101-187 .
• Çınar, H. ve Koyuncu, M. 2015 . Vakıflar Kaynakçası. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Çiftçi, C. 2004 . “Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşleyişi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 23 36 : 79-102.
• Çizakça, M. Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları, İstanbul,Bahçeşehir Üniversitesi, TÜSEV, www.tusev.org.tr./…/Osmanlı_Donemı_ Vakıflarının _Ekonomik_Boyutları 1 .
• Döndüren, H. 2008 . Osmanlı Tarihinde Bazı Faizsiz Kredi Uygulamaları ve Modern Türkiye’de Faizsiz Bankacılık Tecrübesi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 1 : 1-24.
• Dumlu, E. 2015 . XVI. Yüzyıl’da Osmanlı Uleması Arasında Para Vakıfları Etrafında Cereyan Eden Tartışmalar Ebusuud, İbn Kemal Çivizade, Birgivi . Erzurum: 303-337.
• Durmuş, M. ve Kaya, S. 2018 . “Türkiye’de Vakıflar Üzerinde Yapılmış Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi 1984-2016 ”. Vakıflar Dergisi, 49 : 131-146.
• Güner, D. 2005 . İslam Hukukunda Mudarebe Emek+Sermaye Şirketinde Tarafların Hak ve Borçları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 63. 1-2 : 192-212.
• Heybeli, H. 2016 . XVIII. yüzyıl sonlarında Manisa Vakıfları Şeriye Sicillerine Göre . Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi , Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayahan, C. ve Görkaş, İ. ve Önk, H. 2009 . “Osmanlı Dönemi Bölgesel Kalkınmanın Finansman Aracı Olarak Para Vakıflarının Kullanımı”, The Journal of Accounting and Finance, 44 : 212-227.
• Kayahan, C. ve Görkaş, İ. ve Önk, H. 2016 . “Osmanlı Dönemi Para Vakıflarıyla Günümüz Katılım Bankalarının Karşılaştırılması”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı : 70-90.
• Keskin, A. 2011 . Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyal Devlet Uygulamaları İçerisinde Para Vakıflarının Ekonomik Durumu, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Özcan, T. 2008 . Osmanlı Toplumuna Özgü bir Finansman Modeli: Para Vakıfları, Dosya, İslam Ülkeri arasında Ekonomik İşbirliği, İstanbul Üniversitesi MÜSİAD, Ekim.
• Sırım, V. 2017 . Bir Finansman Kaynağı Olarak Vakıflar: Osmanlı Örneği, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmalar Dergisi, 6 6 : 173-188.
• Şenel, Ş. ve Tuyan, Z. 2009 . “1926-1967 yılları arasında Türkiye Cumhuriyetinde Kurulan Tesisler Vakıflar ”, Gazi Akademik Bakış, 3 5 : 123-141.
• Tabakoğlu, A. 2003 . Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Teber, Ö. F. 2002 .Osmanlı Toplumunda Bir Sosyal Kurum Olarak Vakıf Çeşitleri ve İşleyişi, Dini Araştırmalar, Ocak-Nisan, 4 12 : 197-205.
• Terzi, A. 2013 . “Katılım Bankacılığı: Kitaba Uymak mı? Kitabına Uydurmak mı?”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Karadeniz Özel Sayısı , 9 6 .
• Tuğrul, M. ve Bulut, M. 2017 . “Bir Mikrofinans Modeli Olarak Osmanlı Para Vakıflarının Karşılaştırmalı Analizi: Edirne, Filibe, Selanik, Tekirdağ ve Üsküp Para Vakıfları”, Adam Akademi, 7 2 : 289-302.
• Usta, S. 2016 . “Trabzon’da Para Vakıfları 1550-1650 ”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 20 :55-76.
• Ülker, Y. ve Toroman, C. 2012 . “Osmanlı Devletinin Sosyal ve Ekonomik Hayatında Para Vakıflarının Rolü ve Muhasebe Uygulamaları”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 2 : 55-84
• Yılmaz, E. 2014 . “Yeni bir Finansman Araç olarak Sukuk Çeşitleri Türkiye Uygulaması ve vergilendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81- 100.