BAĞIMSIZLIĞININ 30. YILINDA KAZAKİSTAN: GÜVENLİK, İSTİKRAR VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 59, 119 - 160, 30.08.2022

Turgay Düğen

Öz

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan eden diğer cumhuriyetler gibi Kazakistan da siyasi, ekonomik ve sosyokültürel alanda yeniden yapılanma sürecine girmiştir. Bu süreçte Kazakistan, Avrasya bölgesinde ortaya çıkan kriz ve sorunların yanında demografik ve jeopolitik sorunlarla da karşı karşıya kalmıştır. Kazakistan bu riskleri ve sorunları aşmak için güvenlik ve istikrarı önceleyen bir siyasi yaklaşım benimsemiştir. Hem ülke içinde hem de bölgesel olarak güvenlik ve istikrarı sağlamaya çalışan Kazakistan, bu süreçte uluslararası iş birliklerinin etkin ve görünür bir aktörü olmuştur. Bu makalede, Kazakistan’ın ülke içinde ve bölgesel olarak güvenlik algılamaları ve istikrar arayışı ve bu süreçte etkin rol oynadığı uluslararası işbirlikleri değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Avrasya, Uluslararası İşbirliği

Kaynakça

• Anes, G., Orazbekov, E., Gadeeva, A., Baymen, H. Der. . 2003 . Narodı Kazahstana. Entsiklopediçeskiy Spravoçnik, Almatı: Arıs.
• Avrasya Ekonomik Birliği 2021 . Timeline. http://www.eaeunion.org/?lang=en#about-history erişim: 28.08.2021 .
• Aydın, M. 2006 . Kafkasya ve Orta Asya ile ilişkiler. B. Oran Ed. . Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar Cilt II: 1980-2001. İstanbul: İletişim.
• Baq.kz 2014 . Euraziyalık Ekonomikalık odak kimge bak, kimge zor?. 5 Nisan 2014, http://old.baq.kz/kk/news/aimaktik_bak_muragat/regmedia-51069 erişim: 28.08.2021 .
• Brubaker, R. 2011 . “Nationalizing states revisited: projects and processes of nationalization in post-Soviet states”. Ethnic and Racial Studies, 34 11 , 1785-1814.
• Brubaker, R. 2009 . Nationalism reframed, nationhood and the national question in the new Europe. 9. Baskı . Cambridge University Press.
• Cummings, S. 2005 . Kazakhstan, Power and the Elite. London: I.B. Tauris.
• Cummings S.N. 2003 . “Eurasian Bridge or Murky Waters between East and West? Ideas, Identity and Output in Kazakhstan’s Foreign Policy”. Journal of Communist Studies and Transition Politics, 19 3 , 139-155.
• Djalili, M.R. & Kellner, T. 2009 . Yeni Orta Asya jeopolitiği, SSCB’nin bitiminden 11 Eylül sonrasına. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Dugin, A. 2006 . Nursultan Nazarbayev’in Avrasya Misyonu Çev. Lazzat Urakova ve Nehriban Gençkal . Ankara: Yeni Avrasya Yayınları.
• Düğen, T. 2018 . ‘Manevi Uyanış’ Makalesi İçinde Kazak Millî Kimliğinin İnşası. V. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt 1.
• Düğen, T. 2019 . Kazakistan’ın kimlik inşa politikasının tarihî, sosyokültürel ve güvenlik boyutları. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dünya Bankası 2021 . Kazakhstan Trade Statistic. https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/KAZ erişim: 28.08.2021 .
• FOM 2019 . Drujestvennıye i Nedrujestvennıye Stranı. 6 Mayıs 2019, https://fom.ru/Mir/14201 erişim: 28.08.2021 .
• Goble, P. 2021 . Taliban victory unsettles geopolitics in Central Asia. Jamestown Foundation, 17 Ağustos 2021, https://jamestown.org/program/taliban-victory-unsettles-geopolitics- in-central-asia/ erişim: 28.08.2021 .
• Hale, H. E. 2009 . “Cause without a Rebel: Kazakhstan’s Unionist Nationalism in the USSR and CIS”. Nationalities Papers, 37 1 , 1-32.
• Nazarbayev, N. 2012 . Kazakstan Resbuplikasının Prezidenti – Elbası N. A. Nazarbayevtın ‘Kazakstan – 2050’ Strategiyası Kalıptaskan Memlekettin Jana Sayasi Bagıtı’ attı Kazakstan Halkına Joldauı. http://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/participation_in _events/kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-elbasy- nenazarbaevtyn-kazakstan-2050-strategiyasy-kalyptaskan- memlekettin-zhana-sayasi-bagyty-atty-kaza erişim:28.08.2021 .
• Nazarbayev, N. 2017 . Bolaşakka Bagdar: Ruhani Jangıru. Egemen Kazakstan. 12 Nisan.
• Hürriyet 2019 . Bakan Çavuşoğlu, Nursultan Nazarbayev ile Görüştü. 24 Mayıs 2019, https://www.hurriyet.com.tr/dunya/bakan-cavusoglu- nursultan-nazarbayev-ile-gorustu-41224533 erişim: 28.08.2021 .
• İnterfaks 2013 . K Uçastnikam Boevıyh Deystviy v Sirii Prisoedinyayutsya Musulmane İz Kirgizii. 18 Nisan 2013, http://www.interfax- religion.ru/?act=news&div=50868 erişim 28.08.2021 .
• Karasar H.A. & Kuşkumbayev S.K. 2009 . Türkistan Bütünleşmesi Merkezi Asya’da Birlik Arayışları 1991-2001. İstanbul: Ötüken.
• Kazakstan Halkı Assambleyası 2021 . Kızmeti. https://assembly.kz/kk/kyzmeti-0 erişim: 28.08.2021 .
• Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası. https://www.akorda.kz/kz/official_documents/constitution erişim: 28.08.2021 .
• Kerimov, İ. 1997 . Özbekistan 21. yüzyılın eşiğinde. Ankara: Bilig.
• Kolsto, P. 1998 . “Anticipating Demographic Superiority: Kazak Thinking on Integration and Nation Building”. Europe-Asia Studies, 50 1 , 51-69.
• Kucera, J. 2015 . Afghanistan: No, militans aren’t massing at Central Asia’s borders. Eurasianet, 21 Ocak 2015, https://eurasianet.org/afghanistan-no-militants-arent-massing-at- central-asias-borders erişim: 28.08.2021 .
• Kudaibergenova D.T. 2016 . The Archaeology of Nationalizing Regimes in the Post-Soviet Space. Problems of Post-Communism, 64 6 , 342-355.
• Mamınkulov, J. 2014 . Euraziyalık Odak ne üşin kerek?. 22 Nisan 2014, https://abai.kz/post/37891 erişim: 28.08.2021 .
• Nazarbayev, N. 2012 . Kazakstan Resbuplikasının Prezidenti – Elbası N. A. Nazarbayevtın ‘Kazakstan – 2050’ Strategiyası kalıptaskan memlekettin jana sayasi bagıtı’ attı Kazakstan Halkına Joldauı
• Nazarbayev, N. 1996 . Gasırlar togısında. Almatı: Öner.
• Nazarbayev, N. 2003 . Tarih Tolkınında. Almatı: Atamura.
• Nazarbayev, N. 2011 . Euraziyalık Odak: İdeyadan bolaşaktın tarihına. https://egemen.kz/article/15960-euraziyalyq-odaq-ideyadan- bolashaqtynh-tarikhyna erişim: 28.08.2021 .
• Nazarbayev, N. 2012 . Kritik on yıl. Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği.
• Raşid, A. 2001 . Taliban, İslamiyet, petrol ve Orta Asya’da yeni büyük oyun. İstanbul: Everest yayınları.
• RFERL 2015a . Kazakhstan jails two radical Islamists for terrorism. Radio Free Europe Liberty, 20 Şubat 2015, https://www.rferl.org/a/kazakhs- jail-two-radical-islamists-for-terrorism/26860302.html erişim: 28.08.2021 .
• RFERL 2015b . Kazakhstan declares some 700 websites ‘extremist’ in 2014. Radio Free Europe Liberty, 23 Ocak 2015, https://www.rferl.org/a/kazakhstan-internet-websites-extremist- block/26810348.html erişim: 28.08.2021 .
• Roy, O. 2009 . Yeni Orta Asya ya da ulusların imal edilişi Çev. Moralı, M. . 3. Basım . İstanbul: Metis Yayınları.
• Sarım, A. 2014 . Aydos Sarım, sayasattanuşı: ‘Euraziyalık Ekonomikalık odakka kogam tarapınan negizgi tört reaktsiya baykaladı’. http://saigez.kz/?p=757 erişim: 28.08.2021 .
• Shorabak, C. 2015 . ISIS Active in South Afghanistan, officals confirm for first time. Cbsnews, 12 Ocak 2015, https://www.cbsnews.com/news/isis-active-in-south-afghanistan- officials-confirm-for-first-time/ erişim:28.08.2021 .
• Smith, A. D. 1994 . Millî Kimlik. 1. Baskı . İstanbul: İletişim.
• Somuncuoğlu, A. 2007 . Bağımsızlık sonrası Kazakistan Cumhuriyeti’nde ‘Türkiye’ ve ‘Türk’ algısının geçirdiği değişim. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, 2 3 , 41-71.
• Somuncuğlu, A. 2016 . Sibirya’dan Avrasya’ya: Rusya-Kazakistan ilişkilerinde mekân ve ekonomi. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi, 10 21 , 79-102.
• Tengrinews 2015 . Kazakh expert writes book about Kazakhstan terrorist from Soldier of Caliphate. Tengrinews, 11 Ocak 2015, https://en.tengrinews.kz/military/kazakh-expert-writes-book-about- kazakhstan-terrorists-from-257617/ erişim: 28.08.2021 .
• Tengrinews 2015 . Kazakh President Urges Not to Associate Terrorism with Islam. Tengrinews, 18 Şubat 2015, http://en.tengrinews.kz/politics_sub/Kazakh-President-urges-not-to- associate-terrorism-with-Islam-259083/ erişim: 28.08.2021 .
• Terzioğlu, S.S. 2013 . Uluslararası hukuk açısından Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi. Uluslararası Hukuk ve Politika, 9 36 , 45-72.
• Türk Keneşi 2019 . Kazakistan Cumhuriyeti Kurucu Cumhurbaşkanı Sayın Nursultan Nazarbayev’e Türk Konseyi Ömür Boyu Onursal Başkanı unvanı verilmesi hakkında açıklama. 24 Mayıs 2019, https://www.turkkon.org/tr/haberler/kazakistan-cumhuriyeti- kurucu-cumhurbaskani-sayin-nursultan-nazarbayeve-turk-konseyi- omur-boyu-onursal-baskani-unvani-verilmesi-hakkinda- aciklama_1830 erişim: 28.08.2021 .
• Türk Keneşi 2021a . Zirveler. https://www.turkkon.org/tr/zirveler erişim: 28.08.2021 .
• Türk Keneşi 2021b . Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Türkistan Gayriresmi Zirvesi Bildirisi. 31 Mart 2021, https://www.turkkon.org/tr/haberler/turk-dili-konusan-ulkeler- isbirligi-konseyi-turkistan-gayriresmi-zirvesi-bildirisi_2220 erişim:28.08.2021 .
• U.S. Bureu of Countertorrorism 2013 . Country Reports on Terrorism 2012. United States Department of State Publication Bureau of Counterterrorism.
• U.S. Bureu of Countertorrorism 2014 . Country Reports on Terrorism 2013. United States Department of State Publication Bureau of Counterterrorism.
• Wyke, T. & Boyle, D. 2014 . ISIS Release Shocking New Video of Child Soldiers from Kazakhstan Being Trained with AK47s. http://www.dailymail.co.uk/news/article-2845531/ISIS-release- shocking-new-video-child-soldiers-Kazakhstan-trained- AK47s.html#ixzz3ShXmGJVx erişim:28.08.2021 .
• Yessenova, S. 2005 . ‘Routes and Roots’ of Kazakh Identity: Urban Migration in Postsocialist Kazakhstan”. The Russian Review, 64 4 , 661- 679.
• Zelkina, A. 1999 . Islam and security in the new states of Central Asia: How genuine is the Islamic threat?. Religion, State and Society, 27 3-4 , 355-372.