Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkçülük ve Türk Tarih Yazıcılığı

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 34, 151 - 168, 25.08.2022

Uğur Akbulut

Öz

1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımı çokuluslu Osmanlı Devleti’ni derinden etkilemiştir. Devletin Avrupa’da yaşayan uyrukları kısa zamanda ayrılık faaliyetlerine başlarken, asıl unsur olan Türkler, toplumları bir arada tutma çabası içerisinde olmuştu. Tanzimat Fermanı’ndan sonra kültürel alanda başlayan Türkçülük, zamanla siyasallaşmıştır. Bu durum eğitimi de etkilemiş ve tarih ders kitaplarına Türk tarihine mahsus bölümler konulmuştur. XX. yüzyılın başında kurumsallaşan Türkçü kesimler, daha sonra kurulacak olan millî devletin ideolojisinin oluşmasına katkı yapmışlardır

Anahtar Kelimeler

Fransız İhtilali, milliyetçilik, Osmanlı tarih yazıcılığı, tarihçi, tarih

Kaynakça

• ŞEREF, Abdurrahman 1339 , Tarih Musahabeleri, İstanbul.
• AHMED MİDHAT 1294 , Üss-i İnkılâb, Kısm-ı Evvel, İstanbul.
• AHMED VEFİK PAŞA 1306 , Lehce-i Osmanî, İstanbul.
• AKÇURA, Yusuf 1991 , Türkçülüğün Tarihi, İstanbul.
• AKÇURA, Yusuf 2005 , Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara.
• MASAMİ, Arai 2004 , “Jön Türk Dönemi Türk Millîyetçiliği”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, I, çev. Tansel Güney, İstanbul, s. 180-195.
• ARIKAN, Zeki, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tarihçilik”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 6, s. 1584-1594.
• BAKIR, Kemal 2010 , “Bütün Türkçü Bir Medeniyet Yolunda İsmail Bey Gaspıralı’nın Dil Politikası”, Kutadgu Bilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 17, s. 179-193.
• BAYRAKTUTAN, Yusuf 1996 , Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Millîyetçilik ve Türk Ocakları, Ankara.
• BERKTAY, Halil 1993 , “Dört Tarihçinin Sosyal Portresi”, Toplum ve Bilim, 54, Yaz-Güz 1991 , s. 19-45.
• BERKTAY, Halil, Cumhuriyet İdeolojisi ve Fuat Köprülü, İstanbul.
• CEVDET PAŞA 1991 , Tezâkir, I, yay. Cavid Baysun, Ankara.
• ÇETİNSAYA, Gökhan 2004 , “Üç Tarz-ı Siyaset”, Türkiye Günlüğü, 79, Kış, s. 37-39.
• DERVİŞOĞLU, Fatih Mehmet 2002 , Türkiye’de Tarih Düşüncesinin Modernleşmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
• ERSANLI, Büşra 2003 , İktidar ve Tarih, Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu 1929-1937 , İstanbul.
• GEORGEON, François 2005 , Türk Millîyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura 1876-1935, İstanbul.
• GÜNGÖR, Erol 2005 , İslamın Bügünkü Meseleleri, İstanbul.
• URİEL, Heyd 2002 , Türk Ulusçuluğunun Temelleri, çev. Kadir Günay, Ankara.
• İNALCIK, Halil, “Tarih İlmi ve M. Fuad Köprülü”, Türk Kültürü, VI/65, 1968, s. 289-294.
• KARAL, Enver Ziya 1977 , “Tanzimat’tan Bugüne Kadar Tarihçiliğimiz”, Felsefe Kurumu Seminerleri, Ankara, s. 255-259.
• KAYA, Ramazan ÖZDEMİR, Yavuz ŞİMŞEK, Ufuk 2004 , “Genç Cumhuriyet ve Oluşturulmaya Çalışılan Tarih Bilinci”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, s. 271-281.
• KAYMAZ, Nejat 1977 , “Türkçü Tarih Görüşü”, Felsefe Kurumu Seminerleri, Ankara, s. 433-443.
• KOÇAK, Kemal, “Cumhuriyett en Günümüze Tarih Anlayışı”, Türk Dünyası Araştırmaları, 128, Ekim 2000, s. 25-35.
• KODAMAN, Bayram 1991 , Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad 1990 , “Asrilik ve Millîyetperverlik”, Köprülü’den Seçmeler, İstanbul, s. 72-75.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad 1989 , “Millî Edebiyat Cereyanında İlk Mübeşşirler”, Edebiyat Araştırmaları – I,İstanbul, s. 271-315.
• KURAN, Ercüment 1994 , “Tanzimat Hareketinin Türk Batılılaşma Tarihindeki Yeri”, Türkiye’nin Batılılaşması ve Millî Meseleler, Ankara, s. 33-40.
• KURAN, Ercüment 1994 , “XIX. Yüzyılda Millîyetçiliğin Türk Aydınları Üzerindeki Tesirleri”, Türkiye’nin Batılılaşması ve Millî Meseleler, Ankara, s. 65-76.
• KURAN, Ercüment 1995 , “19. Yüzyılda Millîyetçiliğin Türk Eliti Üzerindeki Etkisi”, Ortadoğu’da Modernleşme, İstanbul, s. 155-197.
• KÜÇÜK, Cevdet 1985 , “Millet Sistemi ve Tanzimat”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, IV, İstanbul, s. 1007-1024.
• LEWİS, Bernard, “Türkiye’de Tarihçilik ve Millî Uyanış”, çev. Şinasi Siber, Türk Yurdu, II/285, Haziran 1960 Ankara, s. 9-12.
• EMİN, Mehmed 1308 , Fazilet ve Asalet, İstanbul.
• EMİN, Mehmed 1914 , Türk Sazı, İstanbul.
• ASIM, Necib ARİF, Mehmed 1325 , Türk Tarihi Umumisi, İstanbul.
• OCAK, Ahmet Yaşar 1997 , “Fuad Köprülü, Sosyal Tarih Perspektifi ve Günümüz Türkiye’sinde Din ve Tasavvuf Tarihi Araştırmalarında “Tarihin Saptırılması” Problemi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, Konya, s. 221-230.
• ORAL, Mustafa 2006 , Türkiye’de Romantik Tarihçilik 1910-1940 , Ankara.
• ORKUN, Hüseyin Namık 1944 , Türkçülüğün Tarihi, İstanbul.
• ORTAYLI, İlber 1985 , “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, IV, İstanbul, s. 996-1001.
• ÖZ, Mehmet, “Tarih ve Tarihçiliğimiz Üzerine Bazı Düşünceler”, Muhafazakâr Düşünce, 7, Kış 2006, s. 67-75.
• AZMİ, Özcan 1992 , Pan-İslamizm Osmanlı Devleti Hindistan Müslümanları ve İngiltere 1877- 1914 , İstanbul.
• PALA, İskender 1989 , Namık Kemal’in Tarihî Biyografi leri, Ankara.
• PALABIYIK, M. Hanefi 1997 , Ord. Prof. Dr. M. Fuad Köprülü’nün İlmî Hayatı ve Tarihçiliği, Ankara. 2005.
• SAFA, Peyami, Türk İnkılabına Bakışlar, İstanbul.
• SARINAY, Yusuf 1994 , Türk Millîyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, İstanbul.
• SOMEL, Selçuk Akşin 2004 , “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi 1839-1913 ”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, I, İstanbul, s. 88-116.
• ŞEMSEDDİN SAMİ 1989 , Kâmus-ı Türkî, İstanbul.
• AHMED HAMDİ TANPINAR 2003 , XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul.
• TUNÇAY, Mete 1977 , “İlk ve Orta Öğretimde Tarih”, Felsefe Kurumu Seminerleri, Ankara, s. 276-311.
• ÜSTEL, Füsun 1997 , İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Millîyetçiliği: Türk Ocakları 1912-1931 , İstanbul.
• ZİYA GÖKALP 1980 , “Türk Kimdir”, Makaleler, IX, hzl. Şevket Beysanoğlu, Ankara, s. 32-37.
• ZİYA GÖKALP 1990 , Türkçülüğün Esasları, Ankara.