Tebriz Şehrinin Ortaya Çıkışı ve Coğrafi Özellİkleri

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 36, 121 - 144, 25.11.2022

Oğuz Şimşek

Öz

Azerbaycan’ın en eski şehirlerinden birisi olan Tebriz, bu günkü İran İslam cumhuriyetinin sınırları içerisinde yer almaktadır. Tebriz Şehri matematik konum olarak 38° 1’ - 38° 9’ kuzey enlemleri ile 46° 11’ - 46° 23’ doğu boylamları arasındadır. Tebriz, İran’ın kuzeybatısında yer alan Doğu Azerbaycan eyaletinin en büyük şehri olup 1350 m yükseklikteki bir havzada bulunmaktadır. Tebriz Şehri, Urmiye Gölü’ne dökülen Acıçay’ın kolu olan Mehran Çayı’nın iki kıyısında gelişme göstermiştir. İran’ın, başkenti Tahran’dan sonra en önemli sanayi ve ticaret merkezini oluşturan Tebriz, doğu ile batı arasında uzanan yolların önemli bir merkezini oluşturmaktadır. Tebriz şehrinin ne zaman kurulduğu ve hakkında değişik görüşler vardır. Buna rağmen şehrin kuruluşu günümüzden en az üç bin yıl kadar geriye gitmektedir. Kaynaklarda Tarui, Tarmakis, Turi, Tariş, Tavrez, Tavriz, Toris, Tevreş, Tarbiz, Tabriz, Terbiz vb. olarak geçen Tebriz taşıdığı coğrafi özelliklerden dolayı çok önemli bir şehir özelliğindedir

Anahtar Kelimeler

Tebriz, Türkiye, İran, Acıçay, Sehan dağı

Kaynakça

• “Acayib-əd-dünya”. AEATİEA, foto-surət, inv. № 3831 Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, Tebriz maddesi, cilt 20.
• AYDOĞMUŞOĞLU, C. 2007 , Tarihte Tebriz. Ankara Üniv. Sos. Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• BARTHOLD, W, 1975 , Azerbaycan ve Ermenistan çev. İsmail Aka , A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt VIII-XII., Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Березин, И. И. 1852 , Путешествие по северной Персии, Казань. Berezin, İ. 1852 . Kuzey İran Seyahati, Kazan.
• BUZAND, F. 1953 , Фавстос Бузанд . История Армении. Пер. с древнеармян. и коммент. М. А. Геворгяна. Ереван. Favstos Buzand. Ermeni Tarihi
• Cevadi, A. 2006 , Mesken ve nüfus genel sayımı Sunucuları, Tahran.
• CHARDİN, J. Seyahatnamesi 2014 , İstanbul, Osmanlı Toprakları, Gürcistan, Ermenistan. İran 1671- 1673, İstanbul.
• Clavijo. R. G. de, Embâjada a Tamor Lân Klavijo seyhatnamesi : s. 161-162.
• Дьяаконов И. М. 1951 , Ассиро-вавилонские иточники. ВДИ. № 2-4.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 1993 , Üçdal Neşriyat İstanbul. Cilt I-II. Fəqih, C. h. 1346 . Atropatekan və nehzəte ədəbi, Tehran
• HELEF, Məhəmməd Hüseyn ibn. 1860 . Təbriz, Bürhan . Bürhane qate, Kəlküttə.
• HERBERT, T. 1928 , Travels in Persia 1627-1629 Abridged and ed. by sir William Foster, London, İslam Ansiklopedisi, “Tebriz” maddesi CL. Huart
• Katip Çelebi. 2008 , Cihannüma. Boyut yayın Grubu, İstanbul.
• Kaviyanpurun, A. Ş. H.1346 . Tarih-i genel-ye Azerbaycan. Rizaiyye, Urmiye . Kəsrəvi, A. h. 1304 .
• Azeri ya zəbane bastani-ye Azərbayqan, Tehran.
• KIVRAK, N. 2009 , Tebriz’de Sanayi ve Sanayiye Dayalı Çevre Sorunları. Marmara Üniv. Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul
• MAHMOUDİ, G. 2010 , Tebriz Şehrinde Arazi Kullanımı Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD, 8 2 , 169187.
• MAHMOUDİ, G., 2010 , Şehir İçi Arazi Kulanımı Bakımından Tebriz, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enst. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• МАМЕДОВ, М. А. 1974 , О географическом названии Тeбриз. "Изв. АН Азерб. ССР, серия ЛФП",, № 4,Memmedov, M.A.. 1974 , Tebriz coğrafi isim hakkında. “İzb. AN. Azerb. SSR Serisi LFP , №:4.
• Məhəmmədrza, T. h. 1304 , Tarix-i Ovlad əl-əthar, Təbriz. 1886 .
• Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi, 1990 . Tebriz maddesi, 11.cilt, İstanbul: Meydan Yayınevi.
• MİNORSKİ. V. F. h. 1337 , Tarix-i Təbriz. Tərcome və təhşiye-ye Əbdüləli Karəng, Tehran.
• NADİR Mirzə. h. 1323 , Tarix və coğrafi-ye dar-üs-səltəne-ye Təbriz, Tehran. Nəfisi, S. h.1319 . Fərhəngname-ye Parsi, Tehran.
• Олеарии, А. 1870 , Подробное описание путешествия Гольштинского посольства въ Московию и Персию въ 1633, 1636, 1639 годах. Пер. с нем. Павелъ Барсов. М.
• POLAT, K. 2010 , V. ve XV. Yüzyıllar Arasında Tebriz Ata. Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış. Doktora Tezi. Erzurum.
• Strange, Guy Le, 1903 . The Lands of Eastern Caliphate, Mesopotamia, Persia, and Central Asia from the Moslem conquest to the time of Timur . XI. Bölüm Azerbaycan Cambridge Sami, Ş. h. 1306 . Kamus-ül Alam, birinci cilt, İstanbul. 1889 .
• Sattarzadeh, M., Bayraktutan, S., Hamid Far, S., 2007 . “Tebriz KB Ġran Kent Alanı Çevresinin Aktif Tektoniği ve Depremselliği” Islami Azad Üniversitesi, Tebriz
• Səniüddövlə, M. H. 1877 . Mirat-ül-boldane Naseri, I cild, Tehran.
• SEYİDAĞA , O. 1982 , XIII-XVII. Asırda Tebriz Şeheri Sosyal-İktisadi Tarihi , Bakü Səfərname-ye