BibTex RIS Kaynak Göster

ORYANTALİSTLERİN KİTAP TOPLAMA MİSYONLARI XVII. ve XVIII. Yüzyıllar

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 60, 51 - 82, 30.12.2022

Süleyman Lokmacı

Öz

Hristiyan Avrupa devletleri Reform ve Rönesans hareketleriyle özgür düşünmeyi öğrenerek taassubun gölgesinden kurtulmuşlardı. Diğer yandan coğrafi keşifler sayesinde zenginleşmişler ve kendileri için korkulu bir rüya olan İslam medeniyetini ve Müslümanları daha iyi tanıyabilmek amacıyla dikkatlerini doğuya yöneltmişlerdir. Bu nedenle yüzlerce seyyah çeşitli görevlerle İstanbul, Kahire, Halep ve Tebriz gibi merkezlere seyahat etmişlerdir. Bu seyyahlar İslâm kütüphanelerinde bulunan yazma eserleri toplayarak 16. yüzyıldan itibaren Avrupa’da kurulmaya başlanan kütüphanelere taşıma konusunda önemli bir görevi yerine getirmişlerdi. Bu araştırmada XVII. ve XVIII. yüzyıllarda yazma eser toplamak için İslâm coğrafyasına gelenlerin biyografileri ve kitap toplama misyonları hakkında bilgi vermeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Avrupa Kütüphaneleri Osmanlı Kütüphaneleri Elyazması Eserler Oryantalistler Doğu Akdeniz

Kaynakça

  • Adıbelli, R. 2020 . İlk Fransızca Kur’an Tercümesi: André Du Ryer ve L’Alcoran de Mahomet Adlı Eseri. Bilimname, XLIII 2020/3 : 213-245.
  • Apaydın, H. Y. 1999 . “İbn Hazm”. İslam Ansiklopedisi, C. 20. İstanbul: TDV, 39-52.
  • Aras, O. 2021 . El Escorial Library, Madrid, İspanya. http://www.oktayaras.com/el-escorial-library/tr/56364, erşim: 12.09.2021 .
  • Arıkan, Z. 2003 . Sir Paul Rycaut: Osmanlı İmparatorluğu ve İzmir. Osmanlı Araştırmaları, 22: 109-139.
  • Avusturya Milli Kütüphanesi. 2021 . Z Dergisi, 5, https://www.zdergisi.istanbul /makale/avusturya-milli-kutuphanesi- 556 erişim: 12.09.2021 .
  • Aydın, M. 2001 . Osmanlı Dünyasında Yahudi Kira Kadınlar. Belleten, LXV 243 : 623-636.
  • Bauden, F. 2019 . “Antonie Galland”. Christian-Muslim Relations A Bibliographical History, Ed. David Thomas and John Chesworth, 13: 529-547.
  • Bevilacqua, A. 2018 . Acquiring Books for the Greatest Libraries in the World Adventures in the 18th-Century Book Trade . https://lithub.com/acquiring-books-for-the-greatest-libraries-in-the- world/ erişim: 07.09.2021 .
  • Binark, İ. 1972 . Zengin Şark Yazma Koleksiyonlarına Sahip Oxford Üniversitesi Bodleian Kütüphanesi. Türk Kütüphaneciliği, 21 4 : 266- 272.
  • Boral, U. 2021 . El Escorial Kraliyet Kütüphanesi. Z Dergisi, 5: 286-289.
  • Bostan, İ. 2004 . Mezemorta Hüseyin Paşa. TDV İslam Ansiklopedisi, 29: 524-526.
  • Britannica Ansiklopedisi. Königsberg Albertus Üniversitesi. 20 Temmuz 1998, https://www.britannica.com/topic/Albertus-University-of- Konigsberg erişim:31.08.2021 .
  • Cerrahoğlu, İ. 1978 . Batıda Kur’an Tetkikleri. Vakıflar Dergisi, 11: 323- 342.
  • Çağrıcı, M. 1999 . “İbn Meymûn”. İslam Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul: TDV, 194-197.
  • Çiğdemoğlu, S. 2017 . Ortaçağ, XVI, XVII, XVIII ve XIX. yüzyıllarda Fransız Doğu Seyyahlarına Kısa Bir Bakış. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 38 1-2 : 103-120.
  • Duru N.F ve Duru R. 2010 . La Croix Paitis’in 1665’te Latin Harfleriyle Yazdığı Türkçe Bir Gazel. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 11 : 223-229.
  • Encounters With The Orient 2016 . Jean-Paul Bignon. University of Kent, https://www.kent.ac.uk/ewto/projects/anthology/croix.html erişim: 05.09.2021 .
  • Encounters With The Orient. 2016 . François Pétis de la Croix. University of Kent, https://www.kent.ac.uk/ewto/projects/anthology/croix.html erişim: 05.09.2021 .
  • Erdem, Y. 2007 . Pétis de la Croix, François, İslam Ansiklopedisi, C. 34, İstanbul: TDV, 255-256.
  • Erünsal, İ. E. 2007 . Osmanlılarda Sahhaflık ve Sahhaflar: Yeni Bazı Belge ve Bilgiler. Osmanlı Araştırmaları, 29: 99-146.
  • Gelibolulu Mustafa Âli. 1978 . Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyafet Sofraları Mevâidü’n-nefâis fî kavâidi’l-mecâlis , Hazırlayan: Orhan Şaik Gökyay , İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
  • Grigoriou, A. Ch. 2018 . Paul Lucas 1664-1737 . https://www.eleftheria.gr/201338-paul-lucas-1664-1737.html, erişim: 01.09.2021 .
  • Hantzsch, V. 1896 . Wansleben, Johann Michael. https://www.deutsche- biographie.de /pnd124386474. html#adbcontent erişim: 31.08.2021 .
  • Hoche, R. 1888 . Raue, Christian. https://www.deutsche- biographie.de/sfz75710.html erişim: 05.09.2021 .
  • i-İstanbul Osmanlı İmparatorluğu’nda Yunan Kütüphaneleri . 2014 . Sevin, François 1729 . https://i- stamboul.irht.cnrs.fr/fr/bibliotheque/recit-de-voyage/sevin-francois- 1729 erişim: 07.09.2021 .
  • Kandemir, M. Y. 1996 . “Garîbü’l-Hadis”. İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul: TDV, 378-379.
  • Kızıltan, M. 2002 . Kırk Vezir. TDV İslam Ansiklopedisi, 25: 474-475.
  • Korkut, Ş. 2007 . Pococke, Edward. TDV İslam Ansiklopedisi, 34: 305.
  • Köse, M. 2021 . Osmanlı’da Modern Botanik Faaliyetleri ve Oryantalist Botanikçiler 1839-1923 , Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
  • Köse, M. ve Lokmacı, S. 2018 . Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Balkanlardaki Bitkileri İnceleyen İki Araştırmacı: Dr. Edvard Formanek ve Dr. Antonia Baldacci. Bağbahçe Bilim Dergisi, 5/3: 44-58.
  • Leclant, J. 2002 . L’Académie des inscriptions et belles-lettres. https://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/l_academie_des_inscriptions_et_b elles_lettres.asp erişim: 08.09.2021 .
  • Lokmacı, S. 2019 . Fransız Milli Kütüphanesi’nde Bulunan On Sekizinci Yüzyıla Ait Bir El Yazması: Resimli Osmanlı Tarihi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/1: 22-44.
  • Mustafa Hami Paşa, Ali Raşit Bey. 2015 . 1001 Gündüz Masalları, Hazırlayan: Hasan Karayiğit , İstanbul: ADEN Yayınları.
  • New World Encyclopedia. Edward Pococke. https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Edward_Pococke erişim: 04.09.2021 .
  • Onar, S. 2014 . Dünyayı Gezme Uğruna Yollarda Yaşamını Yitiren Bir Gezgin Jean de Thévenot-1. Kuşadası Yerel Tarih, 14-15.
  • Özaydın, A. 2000 . İbnü’l-İbrî. TDV İslam Ansiklopedisi, 21: 92-94.
  • Özkan, A. 2021 . Jean de Thévenot Seyahatnamesi’nde Türklerin Gündelik Yaşamı Üzerine. Prof. Dr. Gönül Yılmaz’a Armağan, Editör: M. Emin Özcan , Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları No:429, 31-46.
  • Sack, H. 2021 . Jean de Thévenot–One of the very fisrt Tourists. http://scihi.org/jean-de-thevenot/ erişim: 31.08.2021 .
  • Şakiroğlu, M. H. 1991 . Assemani, Giuseppe Simonio. TDV İslam Ansiklopedisi, 3: 504-505.
  • Tekin, E. G. 2017 . Avrupalı Seyyahların Bakış Açısından Osmanlı’da Kitap ve Kütüphane Kültürü 1453-1699 . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Tüccar, Z. 1994 . “Ebû Ubeyd Kasım b. Sellâm”. İslam Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul: TDV, 244-246.
  • Vaïsse, L. 1844 . Essai sur l’histoire de la philologie orientale en France, Paris, Firmin Didot. https://turquie-culture.fr/pages/histoire/ relations-franco-turques/jeunes-de-langue-interpretes-au-levant.html erişim: 05.09.2021 .
  • Vansleb, J. M. 1678 . The Present State of Egypt; or, A New Relation of A Late Voyage Into That Kingdom Performed In the Years 1672 and 1673. London: John Starkey.
  • Vingopoulou İ. 2014 . Paul Lucas. http://tr.travelogues.gr/travelogue.php? view= 140&creator=1039854&tag=8966 erişim: 01.09.2021 .
  • Vingopoulou, İ. 2014 . Jean de Thévenot. https://tr.travelogues.gr/ travelogue.php? view=398&creator=926432&tag=12408 erişim: 31.08.2021 .
  • Viyana’da 400 Türkçe El Yazması var. Türkiye Gazetesi, 31 Ekim 2007, https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a352312.aspx erişim: 12.09.2021 .
  • Vrolijk, A. 2013 . Collection Levinus Warner. http://hdl.handle.net/1887.1/ item:1887390 erişim: 14.09.2021 .
  • Yavuz, M. 1997 . “el-Hasâis”. İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul: TDV, 275- 276.
  • Yavuz, M. 1999 . “İbn Cinnî”. İslam Ansiklopedisi, C. 19, İstanbul: TDV, 397- 400.
  • Yontan, S. 2011 . Fransa Milli Kütüphanesi ve Türkçe Bölümü. Türk Kütüphaneciliği, 25 2 : 271-276.
  • Yontan, S. 2019 . Spectacular Turkish Manuscripts in France. TR Dergisi Culture Art Literature , http://trdergisi.com/en/spectacular-turkish- manuscripts-in-france/ erişim: 11.09.2021 .

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 60, 51 - 82, 30.12.2022

Süleyman Lokmacı

Öz

Christian European countries became free from the shadow of bigotry by learning to think freely with the Reform and Renaissance movements. On the other hand, they became rich thanks to geographical discoveries and they turned their attention to the East in order to get to know the Islamic civilization and Muslims better, which was a fearful dream for them. For this reason, hundreds of travelers traveled to centers such as Istanbul, Cairo, Aleppo and Tabriz on different missions. These travelers had fulfilled an important mission in collecting manuscripts in Islamic libraries and transporting them to the libraries that were started to be founded in Europe since the 16th century. In this research, we tried to offer information about the biographies and book collection missions of those who came to Islamic geography in the XVIIth and XVIIIth centuries to collect manuscripts

Anahtar Kelimeler

European Libraries Ottoman Libraries Manuscripts Orientalists Eastern Mediterranean

Kaynakça

  • Adıbelli, R. 2020 . İlk Fransızca Kur’an Tercümesi: André Du Ryer ve L’Alcoran de Mahomet Adlı Eseri. Bilimname, XLIII 2020/3 : 213-245.
  • Apaydın, H. Y. 1999 . “İbn Hazm”. İslam Ansiklopedisi, C. 20. İstanbul: TDV, 39-52.
  • Aras, O. 2021 . El Escorial Library, Madrid, İspanya. http://www.oktayaras.com/el-escorial-library/tr/56364, erşim: 12.09.2021 .
  • Arıkan, Z. 2003 . Sir Paul Rycaut: Osmanlı İmparatorluğu ve İzmir. Osmanlı Araştırmaları, 22: 109-139.
  • Avusturya Milli Kütüphanesi. 2021 . Z Dergisi, 5, https://www.zdergisi.istanbul /makale/avusturya-milli-kutuphanesi- 556 erişim: 12.09.2021 .
  • Aydın, M. 2001 . Osmanlı Dünyasında Yahudi Kira Kadınlar. Belleten, LXV 243 : 623-636.
  • Bauden, F. 2019 . “Antonie Galland”. Christian-Muslim Relations A Bibliographical History, Ed. David Thomas and John Chesworth, 13: 529-547.
  • Bevilacqua, A. 2018 . Acquiring Books for the Greatest Libraries in the World Adventures in the 18th-Century Book Trade . https://lithub.com/acquiring-books-for-the-greatest-libraries-in-the- world/ erişim: 07.09.2021 .
  • Binark, İ. 1972 . Zengin Şark Yazma Koleksiyonlarına Sahip Oxford Üniversitesi Bodleian Kütüphanesi. Türk Kütüphaneciliği, 21 4 : 266- 272.
  • Boral, U. 2021 . El Escorial Kraliyet Kütüphanesi. Z Dergisi, 5: 286-289.
  • Bostan, İ. 2004 . Mezemorta Hüseyin Paşa. TDV İslam Ansiklopedisi, 29: 524-526.
  • Britannica Ansiklopedisi. Königsberg Albertus Üniversitesi. 20 Temmuz 1998, https://www.britannica.com/topic/Albertus-University-of- Konigsberg erişim:31.08.2021 .
  • Cerrahoğlu, İ. 1978 . Batıda Kur’an Tetkikleri. Vakıflar Dergisi, 11: 323- 342.
  • Çağrıcı, M. 1999 . “İbn Meymûn”. İslam Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul: TDV, 194-197.
  • Çiğdemoğlu, S. 2017 . Ortaçağ, XVI, XVII, XVIII ve XIX. yüzyıllarda Fransız Doğu Seyyahlarına Kısa Bir Bakış. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 38 1-2 : 103-120.
  • Duru N.F ve Duru R. 2010 . La Croix Paitis’in 1665’te Latin Harfleriyle Yazdığı Türkçe Bir Gazel. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 11 : 223-229.
  • Encounters With The Orient 2016 . Jean-Paul Bignon. University of Kent, https://www.kent.ac.uk/ewto/projects/anthology/croix.html erişim: 05.09.2021 .
  • Encounters With The Orient. 2016 . François Pétis de la Croix. University of Kent, https://www.kent.ac.uk/ewto/projects/anthology/croix.html erişim: 05.09.2021 .
  • Erdem, Y. 2007 . Pétis de la Croix, François, İslam Ansiklopedisi, C. 34, İstanbul: TDV, 255-256.
  • Erünsal, İ. E. 2007 . Osmanlılarda Sahhaflık ve Sahhaflar: Yeni Bazı Belge ve Bilgiler. Osmanlı Araştırmaları, 29: 99-146.
  • Gelibolulu Mustafa Âli. 1978 . Görgü ve Toplum Kuralları Üzerinde Ziyafet Sofraları Mevâidü’n-nefâis fî kavâidi’l-mecâlis , Hazırlayan: Orhan Şaik Gökyay , İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
  • Grigoriou, A. Ch. 2018 . Paul Lucas 1664-1737 . https://www.eleftheria.gr/201338-paul-lucas-1664-1737.html, erişim: 01.09.2021 .
  • Hantzsch, V. 1896 . Wansleben, Johann Michael. https://www.deutsche- biographie.de /pnd124386474. html#adbcontent erişim: 31.08.2021 .
  • Hoche, R. 1888 . Raue, Christian. https://www.deutsche- biographie.de/sfz75710.html erişim: 05.09.2021 .
  • i-İstanbul Osmanlı İmparatorluğu’nda Yunan Kütüphaneleri . 2014 . Sevin, François 1729 . https://i- stamboul.irht.cnrs.fr/fr/bibliotheque/recit-de-voyage/sevin-francois- 1729 erişim: 07.09.2021 .
  • Kandemir, M. Y. 1996 . “Garîbü’l-Hadis”. İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul: TDV, 378-379.
  • Kızıltan, M. 2002 . Kırk Vezir. TDV İslam Ansiklopedisi, 25: 474-475.
  • Korkut, Ş. 2007 . Pococke, Edward. TDV İslam Ansiklopedisi, 34: 305.
  • Köse, M. 2021 . Osmanlı’da Modern Botanik Faaliyetleri ve Oryantalist Botanikçiler 1839-1923 , Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
  • Köse, M. ve Lokmacı, S. 2018 . Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Balkanlardaki Bitkileri İnceleyen İki Araştırmacı: Dr. Edvard Formanek ve Dr. Antonia Baldacci. Bağbahçe Bilim Dergisi, 5/3: 44-58.
  • Leclant, J. 2002 . L’Académie des inscriptions et belles-lettres. https://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/l_academie_des_inscriptions_et_b elles_lettres.asp erişim: 08.09.2021 .
  • Lokmacı, S. 2019 . Fransız Milli Kütüphanesi’nde Bulunan On Sekizinci Yüzyıla Ait Bir El Yazması: Resimli Osmanlı Tarihi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/1: 22-44.
  • Mustafa Hami Paşa, Ali Raşit Bey. 2015 . 1001 Gündüz Masalları, Hazırlayan: Hasan Karayiğit , İstanbul: ADEN Yayınları.
  • New World Encyclopedia. Edward Pococke. https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Edward_Pococke erişim: 04.09.2021 .
  • Onar, S. 2014 . Dünyayı Gezme Uğruna Yollarda Yaşamını Yitiren Bir Gezgin Jean de Thévenot-1. Kuşadası Yerel Tarih, 14-15.
  • Özaydın, A. 2000 . İbnü’l-İbrî. TDV İslam Ansiklopedisi, 21: 92-94.
  • Özkan, A. 2021 . Jean de Thévenot Seyahatnamesi’nde Türklerin Gündelik Yaşamı Üzerine. Prof. Dr. Gönül Yılmaz’a Armağan, Editör: M. Emin Özcan , Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları No:429, 31-46.
  • Sack, H. 2021 . Jean de Thévenot–One of the very fisrt Tourists. http://scihi.org/jean-de-thevenot/ erişim: 31.08.2021 .
  • Şakiroğlu, M. H. 1991 . Assemani, Giuseppe Simonio. TDV İslam Ansiklopedisi, 3: 504-505.
  • Tekin, E. G. 2017 . Avrupalı Seyyahların Bakış Açısından Osmanlı’da Kitap ve Kütüphane Kültürü 1453-1699 . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Tüccar, Z. 1994 . “Ebû Ubeyd Kasım b. Sellâm”. İslam Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul: TDV, 244-246.
  • Vaïsse, L. 1844 . Essai sur l’histoire de la philologie orientale en France, Paris, Firmin Didot. https://turquie-culture.fr/pages/histoire/ relations-franco-turques/jeunes-de-langue-interpretes-au-levant.html erişim: 05.09.2021 .
  • Vansleb, J. M. 1678 . The Present State of Egypt; or, A New Relation of A Late Voyage Into That Kingdom Performed In the Years 1672 and 1673. London: John Starkey.
  • Vingopoulou İ. 2014 . Paul Lucas. http://tr.travelogues.gr/travelogue.php? view= 140&creator=1039854&tag=8966 erişim: 01.09.2021 .
  • Vingopoulou, İ. 2014 . Jean de Thévenot. https://tr.travelogues.gr/ travelogue.php? view=398&creator=926432&tag=12408 erişim: 31.08.2021 .
  • Viyana’da 400 Türkçe El Yazması var. Türkiye Gazetesi, 31 Ekim 2007, https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a352312.aspx erişim: 12.09.2021 .
  • Vrolijk, A. 2013 . Collection Levinus Warner. http://hdl.handle.net/1887.1/ item:1887390 erişim: 14.09.2021 .
  • Yavuz, M. 1997 . “el-Hasâis”. İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul: TDV, 275- 276.
  • Yavuz, M. 1999 . “İbn Cinnî”. İslam Ansiklopedisi, C. 19, İstanbul: TDV, 397- 400.
  • Yontan, S. 2011 . Fransa Milli Kütüphanesi ve Türkçe Bölümü. Türk Kütüphaneciliği, 25 2 : 271-276.
  • Yontan, S. 2019 . Spectacular Turkish Manuscripts in France. TR Dergisi Culture Art Literature , http://trdergisi.com/en/spectacular-turkish- manuscripts-in-france/ erişim: 11.09.2021 .
Toplam 51 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Süleyman Lokmacı Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021 Cilt: 12 Sayı: 60

Kaynak Göster

APA Lokmacı, S. (2022). ORYANTALİSTLERİN KİTAP TOPLAMA MİSYONLARI XVII. ve XVIII. Yüzyıllar. Düşünce Dünyasında Türkiz, 12(60), 51-82.