Türk Dünyası ve Hegemonya

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 48, 13 - 37, 29.08.2022

Selçuk Duman

Öz

Sibirya’dan Avrupa içlerine kadar uzanan Türk dünyasında, çok erken tarihlerde kurulmuş olan siyasal organizasyonlar ile dünya hâkimiyetine ulaşan güçlü devletler ortaya çıkmış ve bu geniş coğrafya da günümüze kadar ulaşan etkinliğini sürdürebilmiştir. Ancak Türk kültür çerçevesinden uzaklaştığı anda bulunmuş olduğu coğrafyada önce hâkimiyetini sonra da etkinliğini yitiren Türk Devletleri de olmuştur. Bu devletler, kendi rızaları ile din değiştirerek önce dillerini sonrada alışkanlıklarını terk ederek, ilgili ülkenin hegemonyası altına girmişlerdir. Hatta bazı Türk boyları tamamen asimile olarak tarih sahnesinden silinmiştir. Türklerdeki hâkimiyeti kaybetme ve asimile olma süreci, çoğunlukla Türk yöneticilerin kendi rızaları ile Türk kültür ekseninden uzaklaşması şeklinde gerçekleşmiştir. Hegemonyanın doğasına uygun olarak gerçekleşen bu sürecin ardından Hegemon devletler, Türkler üzerinde hegemonyalarını sürdürmek için Türkleri küçük guruplara ayırarak, onların arasında mezhep, aşiret, kabile, boy gibi farklılıkları öne çıkararak, mikro milliyetçiliği geliştirmişlerdir. Böylece önce dinlerini sonra dillerini kaybeden Türkler, zaman içerisinde milli tarih bilincini de yitirerek farklı birer topluluk olarak anılmaya başlanmıştır. Bu süreç, miladın başlarında Budizmin kabul edilmesi ile başlamış ve günümüze kadar farklı din ve kültürlerin etkisi ile devam etmiştir. Türkler bugün otuz civarında bağımsız, özerk ve yarı özerk yapıya sahip topluluklar olarak hayatlarını sürdürürken, aralarında alfabe birliği dahi olmadığı için birbirlerini anlamakta bile güçlük çekmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Dünyası, hegemonya, emperyalizm, Rusya, Çin, İran

Kaynakça

• Afet İnan, A. (2000). Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal’in El Yazmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aka, A. (2009). Antonio Gramsci ve Hegemonik Okul. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (12) 21: 329-338.
• Atalay, B. (2002). “Türk Devlet Geleneğine Göre Devlet Adamlarında Bulunması Gereken Asgari Hususiyetler”. Türkler (Cilt 2). Ankara.
• Barthold, V.V. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan. (haz. H. D. Yıldız), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Barthold, V.V. (1975).Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler. ( haz. K. Y. Kopraman ve A. İ. Aka), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ceylan, C. (2013). Hegemonya “Hegemonia” Olunca. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (23): 329-345.
• Çam, F. (2016). ABD’nin Orta Doğu’da Oluşturduğu Asimetrik Hegemonya, Çanakkale.
• Çoban, S. (2013). Hegemonya Aracı ve İdeolojik Aygıt Olarak Medya. İstanbul: Parşomen Yayınları.
• Devlet, N. (1993). Çağdaş Türkler. İstanbul: Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi.
• Donuk, A. (1979-1980). Türk Devletinde Hakimiyet Anlayışı. İ.Ü. E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, 10-11: 29-56.
• Duman, M. (2002). Hegemonya ve Güçler Dengesi Bağlamında Uluslararası Siyaset ve İktisat İlişkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (4) 2, 1-16.
• Ekin, C. (2011). Uluslararası Hegemonyanın Sürdürülmesinde Deniz Alanındaki Girişimler, Ankara.
• Embel, E. (2004). Hegemonya ve Meşruiyet Kavramları Çerçevesinde Amerikan Müdahaleciliği; Kore ve Kosova Örnekleri. (Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erkoç, H. İ. (2008). Eski Türklerde Devlet Teşkilatı. (Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökalp, Z. (1995). Türk Medeniyeti Tarihi. (sad. Y. Toker), İstanbul: Toker Yayınları.
• Gökten, Y. S. (2013). Hegemonya İlişkilerinin Tarihsel Dönüşümü. Ankara.
• Gömeç, S. (2011). Uygur Türkleri Tarihi. Ankara: Berikan Yayınları.
• Gömeç, S. (2015). Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gömeç, S. (2014). Türk Tarihinden İzler II. Ankara: Berikan Yayınları.
• Güngör, E. (1989). Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Gürdal, E. (2014). Orta Asya’nın Amerikan Hegemonyasına Eklemlenmesi ve Bu Süreçte ABD’nin Enerji Politikaları. Bolu.
• Hacip, Y. H. (1996). Kutadgu Bilig. (Günümüz Türkçesine aktaran: F. Silahdaroğlu), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İşcan, M. Z. (2011). Din Olması İstenmeyen Din Toplumsal-Siyasal Bir Sistem Olarak İslam Anlayışı. Türkiz, (2) 11: 9-20.
• Kaşıkçı, O. (2002). “Eski Türklerde Devlet Başkanlığı-Hakanlık”. Türkler (Cilt 2). Ankara.
• Kafalı, M. (2005). “Devlet, Vatan ve Millet”. Makaleler I. (haz. S. Yalçın ve S. Özbey), Ankara: Berikan Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1980). Eski Türk Dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1992). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1970). Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri, İstanbul: MEB Yayınları.
• Kafkasyalı, E. G. (2007). ABD-Rusya Hegemonya Mücadelesinde Gürcistan ve Gül Devrimi. (Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kandır, M. (2002). Kutadgu Bilig’e Göre Türklerde Devlet Yönetimi. Yeni Türkiye, (3) 45: 7-18.
• Karamanoğlu, A. F. (1963). Türklerde İçtimai Adalet Fikri. Türk Kültürü, 4: 1-12.
• Kaymak, M. (2016). Hegemonya Tartışmaları Işığında İngiliz ve Amerikan Hegemonyaları; Yönlendirici Hegemonyadan Kural Koyucu Hegemonyaya. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (34) 1: 63-92.
• Kıvılcım, Z. (2009). İnsan Hakları ve Karşı Hegemonya. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (13) 1-2: 217-240.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı. Türkler (Cilt 2). Ankara.
• Koçak, K. (2011). Eski Türklerde Devlet Gelenekleri ve Törenleri. Ankara.
• Kösoğlu, N. (1997). Devlet. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kösoğlu, N. (1991). Türk Dünyası Tarihi ve Medeniyeti Üzerine Düşünceler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kurtaran, U. (2015). Sultan Birinci Mahmut Dönemi Osmanlı-Rus İlişkileri. Belleten, (79): 285, 589-613.
• Ligetti, L. (1986). Bilinmeyen İç Asya. (çev. S. Karatay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mahmut, K. (1992). Divanu Lügati’t-Türk (Cilt 3). (çev. B. Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Oklap, Ç. (2016). Hegemonya Mücadelesinde Yeni Parametre; Türk Akımı. İleri Haber, 17 Ekim 2016, https://ilerihaber.org/icerik/cagdas-oklap-yazdi-hegemonya-mucadelesinde-yeni-parametre-turk-akimi-61649.html (erişim: 25.11.2018).
• Okur, M. A. (2008). Hegemonya ve İmparatorluk Tartışmaları Bağlamında Irak Savaşının Politikası. (Doktora Tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ögel, B. (2002). “Devlet Meclsi ve Kurultay”. Türkler (Cilt 2). Ankara.
• Ögel, B. (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları I. İstanbul: MEB Yayınları.
• Ögel, B. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Özer, A. (1982). Türklerde Devlet Anlayışı ve Demokratik Rejim, Ankara: Lazer Yayınevi.
• Öztürk, A. (1973). Ötüken Türk Kitabeleri, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Palaz, M. (2012). ABD Hegemonyasının Bölgesel Dayanakları; Kosova ve Kuzey Irak Örnekleri. (Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Kara Harp Okulu Komutanlığı Savunma Bilimleri Enstitüsü.
• Progonati, E. Hegemonya Mücadelesinde Rusya. USGAM.
• Salman, H. ( 2004). “İslamiyetten Önceki Türk Devletleri”. Türk Tarihi ve Kültürü. (Der.) Cemil Öztürk. Ankara: Pegem Akademi.
• Saray, M. (1999). Türk Devletlerinde Meclis, Demokratik Düşünce ve Atatürk. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Saray, M. (1996). Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sığrı, Ü. ve Erci, Y. (2007). Türklerde Yönetim Gelenekleri ve Türk Yönetim Tarihi. İstanbul: IQ Kültür Sanat ve Yayıncılık.
• Spitz, D. (1969). Anti-Demokratik Düşünce Şekilleri (çev. Ş. Yalçın), İstanbul: Yeni Zamanlar Sahaf.
• Su, A. E. (2006). Eleştirisel Teori Çerçevesinde Hegemonya ve Alt-Hegemonya; Almanya ve Japonya Örneği. (Doktora Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şener, B. (2014). Uluslararası İlişkilerde Hegemonya Olgusu ve ABD Hegemonyasının Siyasal ve Kültürel Kaynağı; Amerikan İstisnacılığı ya da Açık/Kaçınılmaz Yazgı. Jasss. 26: 405-420.
• Taneri A. (2006). “Adalet ve Türkler”. Makaleler II (haz. S. Yalçın ve S. Güleci), Ankara: Berikan Yayınevi.
• Tekin, Y. (2002). Türk Devlet Geleneğinde Hâkimiyet ve Devletin Başı Sorunu. Yeni Türkiye. (3) 45: 19-28.
• Telatar, G. (2011). 11 Eylül Sonrası Amerikan Dış Politikasında Hegemonyanın Yeniden İnşası. (Doktora Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turan, O. (1998). Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkuresi Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tüysüzoğlu, G. (2014). Bölgesel Bir Hegemonya Girişimi: “Avrasya Ekonomik Birliği”. Aljazeera, 12 Temmuz 2014, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/bolgesel-bir-hegemonya-girisimi-avrasya-ekonomik-birligi (erişim: 25.11.2018).
• Urbay, T. (2010). Soğuk Savaş Sonrası Hegemonyanın Yeniden İnşası. (Yüksek Lisans Tezi) İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ustakara, F. (2013). Hegemonya-Müzakere İkilemi Bağlamında Halkla İlişkilere Yönelik Algı Araştırması. (Doktora Tezi) Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üçer, A. (2013). Küresel Krizler ve Hegemonya İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi) Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yanık H. Antonio Gramsci ve Hegemonya. Academia, https://www.academia.edu/25262559/ANTONIO_GRAMSCI_VE_HEGEMONYA (erişim: 25.12.2018).
• Yazıcı, N. (2004). “İlk Müslüman Türk Devletleri”. Türk Tarihi ve Kültürü. (Der.) Cemil Öztürk. Ankara: Pegem Akademi.