Ukrayna Krizinin Yerelden Uluslararası Soruna Dönüşümü

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 48, 59 - 86, 29.08.2022

Aybike Açıkel

Öz

Ukrayna krizinin etkileri sonraki yıllarda artarak devam etmiştir. Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Kasım 2013’te Avrupa Birliği ile Ortaklık Anlaşması’nı imzalamaktan vazgeçmesinin ardından Kiev’de başlayan Euromeydan eylemleri, kısa süre içerisinde tüm ülke geneline yayılan bir protesto hareketini başlatmıştır. Bu çalışmada, yerelde başlayan çatışmaların ulusal, bölgesel ve uluslararası boyutlara evrilme süreci incelenecektir. Makalade, Ukrayna’nın tam ortadan bölünmüş toplumsal yapısı; devletlerarası düzlemde Rusya ile Ukrayna arasında SSCB’nin dağılmasından beri süregelen bağımsızlık mücadelesi; bölgesel olarak bölgedeki devletlerin ve bölgesel örgütlerin de müdahil olması ve Kırım’ın Rusya tarafından yasadışı ilhakının, yerel protestoların yayılmasına ve uluslararası bir krize dönüşmesinde temel sebepler olduğu savunulmaktadır. Bu çerçevede, krizin iç mesele olmaktan çıkıp uluslararası sorun alanına dönüşmesi; ortaya atılan “yeni Soğuk Savaş” tartışmaları çerçevesinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Ukrayna, Ukrayna Krizi, Uluslararası Kriz, Rusya, Kırım

Kaynakça

• Andrei, K. (1995). “Russia the “Near Abroad” and West”, Gail W. Lapidus (der.) The New Russia’s Troubled Transformation, Boulder: Westview Press.
• Apakan, H. (2014). “Ukrayna Krizi’nin Bölgeye Yansımaları ve Türkiye’nin Tutumu”. AVİM, http://avim.org.tr/tr/yorum/ukrayna-krızının-bolgeye-yansımaları-ve-turkıye-nın-tutumu.
• Aslund, A. (2013). “Ukraine’s Choice: European Association Agreement or Eurasian Union?”, Peterson Institute for International Economics, Policy Brief, Eylül 2013, https://piie.com/publications/pb/pb13-22.pdf. (Erişim: 15 Mayıs 2018).
• Bingöl, O. (2014) “Ukrayna Krizinin Ulusal, Bölgesel-Küresel Bağlamı”, Karadeniz Araştırmaları, (41): 15-38.
• Brezezinski, Z. (2005). Büyük Satranç Tahtası, (çev. Yelda Türedi), İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• Astakhova, O.(2014). “Floods of Ukrainian refugees seek new life in Russia. Reuters, 7 Ekim 2014, https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-refugees/floods-of-ukrainian-refugees-seek-new-life-in-russia-idUSKCN0HW0UP20141007 (Erişim: 30 Nisan 2018).
• Christie, E. H. (2015). “Kırım’ın ilhakından sonraki yaptırımlar işe yaradı mı?”, NATO Dergisi, https://www.nato.int/docu/review/2015/Russia/sanctions-after-crimea-have-they-worked/TR/index.htm. (Erişim: 7 Mayıs 2018).
• Charbonneau, L. “U.N. will treat Crimea as part of Ukraine, not Russia: U.S.”, Reuters, 2 Nisan 2014, https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-un/u-n-will-treat-crimea-as-part-of-ukraine-not-russia-u-s-idUSBREA311TD20140402 (Erişim: 19 Nisan 2018).
• Cura, A. “Ukrayna’nın zorlu AB yolculuğu”, Anadolu Ajansı, 1 Ocak 2016, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ukrayna-nin-zorlu-ab-yolculugu/499271 (Erişim: 06 Nisan 2018).
• Düzdaban, E. (2014). “AGİT ve Ukrayna Krizi”, Uluslararası Politikada Ukrayna Krizi. (eds.) H. Çomak, C. Sancaktar, Z. Yıldırım, İstanbul: Beta Yayınları.
• Gardner A. (2014). “Ukraine, Georgia and Moldova sign EU deals”, Politico, 27 Haziran 2014, https://www.politico.eu/article/ukraine-georgia-and-moldova-sign-eu-deals/. (Erişim: 3 Mart 2018).
• Karadeli, C. (2014). “Ukrayna’da Milli Aidiyet, Rekabet ve Azınlıklar”, Uluslararası Politikada Ukrayna Krizi. (eds). H. Çomak, C. Sancaktar, Z. Yıldırım, İstanbul: Beta Yayınları.
• Kuzio, T. (1992) Ukraine. The Unfinished Revolution. London: Institute for European Defence & Strategic Studies Paper no. 16
• Kuzio, T. (2006). Yushchenko Government Loses Vote of a Confidence, Eurasia Daily Monitor, 11 Ocak 2006, https://jamestown.org/program/ yushchenkos-government-loses-vote-of-no-confidence/. (Erişim: 17 Nisan 2018).
• Nygren, B. (2006). “The Geopolitical Dymension in Russia Foreign Policy Towards Ukraine and Belarus”, Changing Transatlantic Security Relations. (eds). J. Hallenberg, H. Karlsson. Oxon: Routledge.
• Özdal, H. (2015). “İç- Bölgesel - Küresel Dinamikler Bağlamında Ukrayna Krizi”, Uluslararası Hukuk Siyaset İncelemesi, 11(42): 69-102.
• Özdal, H. (2016). Sovyetler Birliği’nin Dağılmasından Kırım’ın İlhakına Rus Dış Politikasında Ukrayna, Ankara: Usak Yayınları.
• Sandıklı, A. İsmayıl, E. (2015). “Ukrayna Krizi’nin Bölgesel Güvenliğe Etkileri ve Türkiye”, Bilgesam, http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-81-2015112633ukrayna_krizi.pdf (Erişim: 19 Mayıs 2018).
• Sasse, G. (2001). “The ‘New’ Ukraine: A State of Regions”, Regional and Federal Studies, 11(3): 69-100.
• Sneider, N. (2014). “Crimea’s Forced Return Now a Fait Accompli?” Eurasianet, 3 Mart 2014, https://eurasianet.org/s/crimeas-forced-return-now-a-fait-accompli, (Erişim: 18 Nisan 2018).
• Shulman, S. (2004).“The Contours of Civic and Ethnic National Identification in Ukraine”, Europe-Asia Studies, 56(1): 35-56.
• Stone, N. (2010). Birinci Dünya Savaşı, (çev. A.F. Yıldırım), İstanbul: Doğan Kitap.
• Storm, P. (2013). “Ukrayna: Neler Oluyor ve Ne Anlama Geliyor?”, Sendika.Org, http://sendika63.org/2013/12/ukrayna-neler-oluyor-ve-ne-anlama-geliyor-peter-storm-154046/. (Erişim: 23 Haziran 2018).
• “Donetsk ve Lugansk. Geniş özerklikle Ukrayna’ya bağlı kalabiliriz”, Sputnik, https://tr.sputniknews.com/avrupa/201505121015435325/
• Frum, D. (2014). “Russia’s Plans to Partition Ukraine”, The Atlantic, 2 Nisan 2014, https://www.theatlantic.com/international/ archive/2014/04/russias-plans-to-partition-ukraine/360017/. (Erişim: 11 Mart 2018).
• “ABD’den Karadeniz’e savaş gemisi”, NTV, 21 Ocak 2014, https://www.ntv.com.tr/dunya/abdden-karadenize-savas-gemisi,p1mSXFlX9UO9Gu1wgqv_wA (Erişim: 21 Haziran 2018).
• “Address by President of the Russian Federation”, Kremlin, 18 Mart 2014 http://en.kremlin.ru/events/president/news/20603.
• “Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation”, Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı, 18 Şubat 2013, http://www.mid.ru/en/foreign_policy/official_documents/-/asset_publisher/CptICkB6BZ29/content/id/122186 (Erişim: 14 Haziran 2018).
• “Crimea Poised To Call Result For Russia In Vote Denounced By Kyiv, West”, Rfe-Rl, 16 Mart 2014, https://www.rferl.org/a/crimea-referendum-result-ukraine-russia-us-eu/25299041.html, (Erişim: 11 Şubat 2018).
• “Davutoğlu: Montrö’nün ihlaline izin vermeyiz”, Hürriyet, 14 Nisan 2014, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/davutoglu-montronun-ihlaline-izin-vermeyiz-26211121. (Erişim: 23 Mayıs 2018).
• “Davutoğlu: Gönlümüz Kırım’daki soydaşlarımızla”, Hürriyet, 1 Mart 2013, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/davutoglu-gonlumuz-kirimdaki-soydaslarimizla-25919484, (Erişim: 01 Mart 2018).
• “Four years of conflict in Ukraine leave 4.4 million people in a dire humanitarian situation”, United Nations, 20 Nisan 2018. http://www.un.org.ua/en/information-centre/news/4326-four-years-of-conflict-in-ukraine-leave-4-4-million-people-in-a-dire-humanitarian-situation. (Erişim: 27 Mayıs 2018).
• “From Soviet Union to New East: welcome to our new network”, The Guardian, 9 Haziran 2014, https://www.theguardian.com/world/ 2014/jun/09/post-soviet-states-new-east-network-guardian-welcome. (Erişim: 2 Haziran 2018).
• “Kırım’daki son gelişmeler”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 6 Mart 2014, http://www.mfa.gov.tr/no_-77_-6-mart-2014_-kirim_daki-son-gelismeler-hk.tr.mfa, (Erişim: 18 Mayıs 2018).
• “Kremlin: Erdoğan, Putin’i aradı, Kırım’ı görüştüler”, HaberRus, 5 Mart 2014, http://haberrus.com/politics/2014/03/05/kremlin-erdogan-putini-aradi-kirimi-gorustuler.html. (Erişim: 15 Nisan 2018).
• “Nato warns Russia against ‘historic mistake’ in Ukraine”, The Telegraph, 8 Nisan 2014, https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/ europe/ukraine/10752036/ Nato-warns-Russia-against-historic-mistake-in-Ukraine.html (Erişim: 17 Haziran 2018).
• “Polonya: ‘Bir milyon Ukraynalı mülteciyi kabul ettik’”, Kırım Haber Ajansı, 21 Mayıs 2016, http://qha.com.ua/tr/siyaset/polonya-quot-bir-milyon-ukraynali-multeciyi-kabul-ettik-quot/143721/, (Erişim: 12 Nisan 2018).
• “Putin’den Ukrayna’ya gaz rüşveti”, NTV, 18 Aralık 2013, https://www.ntv.com.tr/dunya/putinden-ukraynaya-gaz-rusveti,i5FvEMB wfkS_CkUOYuso-w, (Erişim: 18 Mayıs 2018).
• “Putin approves draft bill for annexation of Crimea by Russia”, Aljazeera, 17 Mart 2014, http://america.aljazeera.com/articles/2014/3/17/ crimea-declares-independenceseizesukrainestateproperty.html, (Erişim: 18 Nisan 2018).
• “Russia-Led CSTO Downgrades NATO Ties”, Rfe-Rl, 16 Haziran 2014, https://www.rferl.org/a/russia-led-csto-downgrades-nato-ties/25424241.html, (Erişim: 21 Mart 2018).
• “Russian parliament approves troop deployment in Ukraine”, The Guardian, 2 Mart 2014, https://www.theguardian.com/world/2014/ mar/02/ russia-parliament-approves-military-ukraine-vladimir-putin, (Erişim: 10 Mart 2018).
• “Russia’s Putin, Crimean Leaders Sign Annexation Treaty”, Rfr-Rl, 18 Mart 2014, https://www.rferl.org/a/russia-crimea-ukraine-treaty/25301179.html (Erişim: 21 Mart 2018).
• “Rusya ile Montrö restleşmesi”, Hürriyet, 4 Nisan 2014, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/rusya-ile-montro-restlesmesi-26148280, (Erişim: 20 Haziran 2018).
• “Russia Rebukes Germany for Participating in Kyiv Protest”, VOA News, 6 Aralık 2013, https://www.voanews.com/a/russia-rebukes-germany-for-participating-in-kyiv-protest/1804936.html, (Erişim: 21 Mart 2018).
• “Türkiye Ahıska Türklerine Kucak Açtı”, Milliyet, 26 Temmuz 2016 http://www.milliyet.com.tr/ozel-haber-turkiye-ahiska-turklerine-erzincan-yerelhaber-1485543/, (Erişim: 17 Temmuz 2018).
• “Türk Akımı projesinin ilk hattı Türkiye sınırına ulaştı”, Habertürk, 5 Kasım 2017, http://www.haberturk.com/turk-akimi-projesinin-ilk-hatti-turkiye-sinirina-ulasti-1700709-ekonomi, (Erişim: 24 Haziran 2018).
• “Ukraine President Election OSCE Final Report”, OSCE, 11 Mayıs 2005, https://www.osce.org/odihr/elections/ukraine/14674?download=true. (Erişim: 13 Temmuz 2018).
• “Ukrayna parlamentosu 16 Ocak yasalarını iptal etti”, Sputnik, 28 Ocak 2018, https://tr.sputniknews.com/ turkish.ruvr.ru/2014_01_28/Ukrayna-parlamentosu-16-Ocak-yasalarini-iptal-etti/, (Erişim: 13 Mayıs 2018).
• “Ukraynalı mülteci sayısı 1 milyonu aştı”, Sputnik, 11 Aralık 2015, https://tr.sputniknews.com/avrupa/201512111019629102-ukrayna-multeci-ocha, (Erişim: 11 Temmuz 2018).
• “Ukraine: UNHCR Fact Sheet”, UNHCR, 20 Ocak 2018, https://reliefweb. int/sites/reliefwe b.int/files/resources/UNHCR%20Ukraine%20Fac t%20Sheet%20-%20January%202018.pdf, (Erişim: 25 Mart 2018).
• “US and Russia urge peaceful solution to Ukraine crisis”, BBC, 10 Nisan 2014, http://www.bbc.com/news/world-europe-26965632, (Erişim: 29 Nisan 2018).
• “415,800 flee fighting in east Ukraine: UNHCR”, Kırım Haber Ajansı, 20 Ağustos 2014, http://qha.com.ua/en/society/415-800-flee-fighting-in-east-ukraine-unhcr/132132/, (Erişim: 25 Şubat 2018).