Hazar Denizi’nin Hukuk Statüsü Konvansiyonu ve Yansımaları

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 48, 87 - 103, 29.08.2022

Merve Aytaç

Öz

Hazar Havzası dünyanın üçüncü doğal gaz ve petrol rezervidir. Sovyetler Birliği’nin dağılması sonucu Hazar’a kıyısı olan Rusya ve İran’a, bağımsızlıklarını kazanan Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan eklenmiş böylece kıyıdaş ülkeler arasında Hazar’ın paylaşımı gündeme gelmiştir. Hazar’da bulunan rezervlerin daha çok kuzey ve orta bölgelerde yer alması nedeniyle hem bu havzanın hem de kaynakların nasıl paylaşılacağı; bu çerçevede de Hazar’ın göl mü yoksa deniz mi olduğu uzun süredir tartışma konusu olmuştur. Kıyıdaş devletler defalarca kez bir araya gelmiş ancak uzlaşı sağlanamamıştır. Fakat Ağustos 2018’de yapılan zirve ile kıyıdaş devletler Hazar’ın statüsü konusunda mutabık kalmış ve bir anlaşma imzalamışlardır. Bu çalışma Hazar’la ilgili süregelen tartışmalar ışığında yapılan konvansiyonun bölgesel yansımalarını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hazar, Rusya, İran, Enerji, Statü

Kaynakça

• Anadolu Ajansı. (2018). 5 Ülke Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü Konusunda Anlaştı. https://www.diplomatikstrateji.com/hazar-enerji-denizinin-statu-sorunu/ (Erişim: 16.11.2018).
• Aydın, Y. (2018). Hazar Enerji Denizi’nin Statü Sorunu. Diplomatik Strateji. https://www.diplomatikstrateji.com/hazar-enerji-denizinin-statu-sorunu/ (Erişim: 16.11.2018).
• Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi, (1982). UNIC, Ankara. http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/denizhukuku.pdf (Erişim: 27.10.2018).
• Convention on the Legal Status of the Caspian Sea, (2018). http://en.kremlin.ru/supplement/5328 (Erişim: 27.10.2018).
• Çolakoğlu, S. (1998). Uluslararası Hukukta Hazar’ın Statüsü Sorunu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53 (1-4): 107-122.
• Erdoğan, M. Ş. (2014). Hazar Havzası Enerji Yataklarının Hukuki Statüsünün, Güneydoğu Avrupa Enerji Güvenliğine Etkileri. Hacettepe Üniversitesi https://slideplayer.biz.tr/slide/2584228/ (Erişim: 20.11.2018).
• Folger, J. M. (2003). A Proposal to End The Stalemate in the Caspian Sea Negotiations. Ohio St. J. Disp. Reso, 18, 529-562.
• Gökçe, M. (2008). Sovyet Sonrası Dönemde Hazar Çevresine Yaşanan Rekabet. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(3).
• Hacıoğlu, N. (2007). Hazar Beşlisi. Hürriyet, 17.10.2007. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/hazar-beslisi-7498699 (Erişim: 22.11.2018).
• Janusz, B. (2005). The Caspian Sea Legal Status and Regime Problems. Stiftung Wissenschaft und Politik, Russia And Eurasia Programme (REP BP 05/02).
• Kaliyeva, D. (2004). The Geopolitical Situation in The Caspian Region. Unisci Discussion Papers. Kazakhstan Institute For Strategic Studies. https://www.ucm.es/data/cont/media/www/pag-72537/Dinara.pdf (Erişim: 20.11.2018).
• Kamal Makili, A. (2014). Caspian Sea and Its International Legal Status. The Caspian Sea Chessboard: Geo-Political, Geo-Strategic And Geo-Economic. https://www.ispionline.it/it/pubblicazione/caspian-sea-chessboard-geo-political-geo-strategic-and-geo-economic-analysis-11258 (Erişim: 21.11.2018).
• Kaskabayeba, D. (2016). Hazar Denizinin Hukuki Statüsü. Sahipkıran Stratejik Araştırmalar Merkezi, SASAM. http://sahipkiran.org/2016/02/10/hazar-denizinin-hukuki-statusu/ (Erişim: 05.11.2018).
• Kepbanov, Y. A. (1998). The New Legal Status of the Caspian Sea is the Basis of Regional Cooperation and Stability. Perceptions: Journal of International Affairs, 2(4): http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/01/YOLBARS-A.-KEPBANOV.pdf (Erişim: 18.11.2018).
• Kocaman, M. E. (2018). Hazar Havzasının Hukuki Statüsü. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(1): 99-114 http://dx.doi.org/10.18354/esam.387714 (Erişim: 13.11.2018).
• Koçak, K. A. (2018). Hazar Denizi’nin Statüsüne Dair Anlaşma ve Olası Yansımaları. TASAV Dış Politika Araştırmaları Merkezi. Analiz No: 16. https://www.tasav.org/hazar-denizinin-statusune-dair-anlasma-ve-olasi-yansimalari.html (Erişim: 12.11.2018).
• Kodaman, T. (2002). Azerbaycan Petrollerinin Uluslararası Politikadaki Önemi ve Türkiye. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lelyved, M. (2000). Russia: Russia: Iran Disputes Legal Status Of Caspian Sea Oil. RFE / RL Report. 8 August 2000. https://www.rferl.org/a/1094510.html (Erişim: 20.11.2018).
• Madani, K. (2014). Social Planner’s Solution for the Caspian Sea Conflict. Group Decis Negot, C.23.
• Mehdiyoun, K. (2000). Ownership of Oil and Gas Resources in the Caspian Sea. The American Journal of International Law, 94(1): 179-189. doi:10.2307/2555242
• Oğan, S. (2005). Yeni Global Oyun ve Hazar’ın Statüsü. TURKSAM. http://www.turksam.org/tr/a153.html (Erişim: 27.10.2018).
• Oruç, T. Ç. (2014). Kıyıdaş Devletlerin Talepleri Çerçevesinde Hazar’ın Hukuki Statüsü ve Paylaşılması Sorunu. BİLGESAM. http://www.bilgesam.org/incele/1635/-hazar%C2%92in-hukuki-statusu-ve-paylasilmasi-sorunu/#.VTa0o9Ltmko Erişim Tarihi: 18.11.2018.
• Poyraz, Y. (2011). Hazar’ın Hukuki Rejimine İlişkin Sorunlar ve Kıyıdaş Devletlerin Çözüm Çabaları. Uluslararası Hukuk ve Politika, 7(28):.27-55. Rossi, C. (2017). The Gulf of Fonseca and International Law: Condominium or Imperial Anticolonialism? Jus Gentium: Journal of International Legal History, 3(1): 115-153.
• Rustemova-Demirzhi, S. (2012). Strategic Games Over the Caspian. The Caucasus & Globalization, 6 (4): 82-86.
• Yalçınkaya, A. (2006). Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler Etnik Düğünden Küresel Kördüğüme. Ankara: Lalezar Kitabevi.
• Yolcu, T. (2014). Hazar Bölgesinin Hukuki Statüsü Sorunu ve Türkiye’nin Bölgeye Yönelik Siyaseti. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi (ASSAM – UHAD). Sayı:2.
• Zimnitskaya, H. & Geldern, J. (2011). Is the Caspian Sea a Sea; and Why Does it Matter?. Journal of Eurasian Studies, 2(1): 1-14.