Bulgaristan’dan Türkiye’ye Göçlerin Demografik Verileri ve Analizi (1877/78 - 1989)

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 48, 133 - 158, 29.08.2022

Bülent Yıldırım

Öz

Türkiye Cumhuriyeti döneminde en fazla Türk soylu göçmen aldığımız ülke Bulgaristan olmuştur. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşıyla birlikte fiilen bağımsız olan komşumuz Bulgaristan’daki Türk varlığı hem Osmanlı Devleti döneminde hem de Türkiye Cumhuriyeti döneminde iki ülke arasındaki ilişkilerde her zaman en önemli gündem maddelerinden birini teşkil etmiştir. Bu savaşla birlikte başlayan ülkedeki Türklerin Türkiye’ye göçleri günümüze kadar devam etmiştir. Söz konusu göçlerin bir kısmı, savaşlar esnasında can ve mal güvenlikleri kalmayan Müslüman Türk nüfusun geri çekilen ordu ile birlikte kitleler halinde elde kalan topraklara imkânsızlıklar içinde ve zor şartlar altında meydana gelirken, bir kısmı da iki ülke arasında yapılan anlaşmalar yoluyla düzenli bir şekilde gerçekleşmiştir. Savaş dönemleri ve anlaşmalar dışında da Müslüman Türk azınlığının uğradığı baskılar ya da özel sebeplerle toplu ya da bireysel olarak Türkiye’ye göç ettiği birçok dönem olmuştur. Göçler, her iki ülkede de kültürel, ekonomik, sosyal, demografik ve siyasî alanlarda derin izler bırakmıştır. Çalışmamızda bu büyük demografik değişimin sayısal durumu tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Göçmen, Bulgaristan, Türkiye, Demografi

Kaynakça

• Ağanoğlu, H. Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyete Balkanların Makûs Talihi Göç. İstanbul: Kum Saati Yayınları.
• Ahmetbeyoğlu, A. (2002). “Türkistan’dan (Orta Asya) Doğu Avrupa’ya Yapılan Türk Göçleri”, Türkler, (Editörler, H.C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Cilt 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Atasoy, E. (2011). Bizden Olan Ötekiler Asimilasyon Kıskacında Bulgaristan Türkleri. Bursa: MKM Yayınları.
• Balkan Harbi Kronolojisi, Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. 1999.
• Bayraktarova, E. (2009). “Bulgaristan’daki Müslüman Azınlıkların Statüsü (1908-1919)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt 2, Kısım 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bozkurt, A. (2013). “I. Dünya Savaşı ve Sonrasında Bulgaristan’dan Göçler Karşısında Osmanlı Devleti’nin Tutumu” Balkanlar ve Göç: Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Kültür A.Ş. Yayınları.
• Danailof, G. T. (1937). Bulgaristan Nüfus İstatistiklerine Ait Tetkikler. (Çev. İ. Darcan), Ankara: Başvekâlet Matbaası.
• Değerli, E. S. (2006). Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya Askerî Ataşeliğinin Türk-Bulgar İlişkilerine Yansımaları (1913-1938). Ankara: ATASE Yayınları.
• Eroğlu, H. (1987). “Milletlerarası Hukuk Açısından Bulgaristan’daki Türk Azınlığı Sorunu”, Bulgaristan’da Türk Varlığı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Geçikli, R. M. (2016). “Bulgaristan Türklerinin Göçü (1950-1951) ve ABD Yardım Programına Yansıması”, Atatürk Dergisi, 5(1): 1-38.
• Geray, C. (1970). “Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, 3(4): 8-36.
• Hacısalihoğlu, M. (2008). Doğu Rumeli’de Kayıp Köyler. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Halaçoğlu, A. (1994). Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (1992). “Bulgaristan”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul: TDV Yayınları.
• Hall, R. C. (2003). Balkan Savaşları 1912–1913 I. Dünya Savaşı’nın Provası. (Çev. T. Akad), İstanbul: Homer Kitabevi.
• İnalcık, H. (2005). “Türkler ve Balkanlar”, Bal-Tam Türklük Bilgisi, (3):20-44. Prizren: Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• İnalcık, H. (1992). Tanzimat ve Bulgar Meselesi. İstanbul: Türk Tarih Kurumu.
• İpek, N. (1994). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1890). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kâmil, İ. (2016). “Bulgaristan’dan Türkiye’ye Gerçekleşen 1950-1951 Göçünün Nedenleri”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 5(2): 31-65.
• Kâmil, İ. (1989). Bulgaristan’daki Türklerin Hakları. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Matbaası.
• Kemaloğlu, A. İ. (2012). Bulgaristan’dan Türk Göçü (1985-1989). Ankara: ATAM Yayınları.
• Konukman, R. E. (1990). Tarihi Belgeler Işığında Büyük Göç ve Anavatan (Nedenleri, Boyutları, Sonuçları). Ankara: Türk Basın Birliği.
• Köse, O. (2006). “Bulgaristan Emareti ve Türkler”. Turkish Studies, 1(2): 237-272.
• Küçük, C. (1992). “Balkan Savaşı”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul: TDV Yayınları.
• McCarthy, J. (1998). Ölüm ve Sürgün. (Çev. B. Umar), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Nuredin, A. (2011). Balkanlardan Türkiye’ye Göç ve Etkileri. Ankara: Çağla Yayınları.
• Öksüz, H. (2000). “İkili İlişkiler Çerçevesinde Balkan Ülkelerinden Türkiye’ye Göçler ve Göç Sonrası İskân Meselesi (1923-1938)”. Atatürk Dergisi, 3(1): 169-188.
• Slaveykov, P. L. (2006). Etnogeografiya. Sofya: Universitetsko İzdatelstvo Sv. Kliment Ohridski.
• Soysal, İ. (1983). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945). Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Şimşir, B. N. (1987). “Bulgaristan Türkleri ve Göç Sorunu” Bulgaristan’da Türk Varlığı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşir, B. (2012). Bulgaristan Türkleri. 3. Baskı, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Şimşir, B. (1989). Rumeliden Türk Göçleri. Cilt I-III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tanoğlu, A. (1953) “Bulgaristan Türklerinin son göç hareketi (1950-1951)”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 1(4): 129-161.
• Yıldırım, B. (2014). “Balkan Savaşlarında Bulgar Ordusu ve Komitacıların Batı Trakya’daki Faaliyetleri”, History Studies, Special Issue on From Past to Present The Turks in Greece. 6(2): 143-160.
• Yıldırım, B. (2017) “Bulgaristan’da Türk Azınlığa Yönelik Unutulmuş Üç Büyük Siyasî Suikast, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(3): 864-877.
• Yıldırım, B., Kayıcı, H. (2016). “Balkan Savaşları Öncesi Batı Trakya’nın İdari ve Demografik Yapısı” Dünden Bugüne Batı Trakya Uluslararası Sempozyumu (23-24 Ekim 2014) Bildiriler Kitabı. İstanbul: Türk Ocakları İstanbul Şubesi Yayını No: 9.
• Yücel, Y. (1987). “Balkanlarda Türk Yerleşmesi ve Sonuçları”, Bulgaristan’da Türk Varlığı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.