ÇARLIK RUSYA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA KAFKASYA’YA GÖÇ EDEN ERMENİ MÜLTECİLER ARASINDA ORTAYA ÇIKAN SALGIN HASTALIKLARLA İLGİLİ YÜRÜTTÜĞÜ FAALİYETLER

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 445 - 467, 31.12.2024

Eray Bayramol

https://doi.org/10.59281/turkiz.1589840

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ne karşı Rusya ile iş birliği yapan Ermenilerin bir kısmı Kafkasya’nın çeşitli bölgelerine göç etti. Göç edenlerin büyük bir çoğunluğu Rusya’nın ilk hedefine uygun olarak, Rusya tarafından kurulan Ermeni gönüllü birlikleri içinde yer aldı. Çarlık Rusya’nın diğer hedefi, Ermenileri Kafkasya’da toplayarak tampon bir Ermeni devleti kurma planının ilk aşamasını gerçekleştirmekti. Ermeni mülteciler arasında bir süre sonra salgın hastalıklar başladı. Çalışmada, Kafkasya’daki Ermeni mülteciler arasında ortaya çıkan salgın hastalıklarla mücadele incelendi. Çarlık Rusya’ya ait arşiv belgeleri ile Rusya’da bir yardım kuruluşu olarak faaliyet gösteren Bütün Rusya Şehirler Birliği’nin Kafkasya şubesinin kurulduğu 1914 yılı Eylül ayından 1915 yılı Şubat ayına kadar geçen sürede gerçekleştirdiği faaliyetlere dair raporu ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Kafkasya, Ermeni, Salgın Hastalık, Mülteci

Tsarist Russia's Activities Regarding Epidemic Diseases Among Armenian Refugees Who Migrated to Caucasus During the First World War

Öz

Some of the Armenians who collaborated with Russia against the Ottoman State in the First World War migrated to various regions of the Caucasus. The majority of those who emigrated took part in the Armenian volunteer units established by Russia. Another goal of Tsarist Russia was to realise the first stage of its plan to establish a buffer Armenian state by gathering Armenians in the Caucasus. After a while, epidemics broke out among the Armenian refugees. In this study, the contend with epidemics that emerged among Armenian refugees in Caucasus was examined. The archival documents of Tsarist Russia and the report on the activities of the Caucasus branch of the All-Russian Union of Cities, which operates as a charity organisation in Russia, from September 1914 to February 1915 were addressed.

Anahtar Kelimeler

Russia, Caucasus, Armenian, Epidemic, Refugee

Kaynakça

• Armyane v Pervoy Mirovoy Voyne 1914-1918, Glavnıy Redaktor: A. S. Vurabyan, Redaktsionno-İzdatelskiy Dom Rossiyskiy Pisatel, Moskva, 2014.
• ––– Belge No: 36, s. 64. Belgeye ait arşiv bilgileri: Natsionalnıy Arhiv Armenii: F. 57, Op. 5, D. 90, L. 4.
• ––– Belge No: 3, s. 37. Belgeye ait arşiv bilgileri: Natsionalnıy Arhiv Armenii: F. 28, Op. 1, D. 113, L. 29.
• Всероссийский Союзъ Городовъ Краткий Отчетъ о Деятельноcти Кавказскаго Отдела. Всероссийский Союзъ Городовъ Помощи Больнымъ и Раненым Воинамь. Съ Момента Возникновения по 1-е Февраля 1915 г, Выпускь I, Тифлись, 1915.
• Bashanov, M. ve Kemaloğlu, İ. (2013). Türkiye’de Ermeni Meselesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bayramol, E. (2022). “V. Kevork’tan Rusya’ya Mektuplar: Birinci Dünya Savaşı’nda Eçmiyazin Katogigosluğu ile Çarlık Rusya Arasındaki İlişkiler”. Tarih Araştırmaları V. (Der.) A. Efe ve N.A. Berk. Ankara: Akademisyen Yayınevi.
• Çalık, R. ve Tepekaya, M. (2006). Birinci Dünya Savaşı esnasında Anadolu’daki salgın hastalıklar ve Ermeniler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16): 205-228.
• Ekşi, F.M. (2022). Rusça Gazetelerde Kafkas Cephesi 1914-1917 (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Karal, E.Z. (2011). Osmanlı tarihi (Cilt 9). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kavkazskiy Front Pervoy Mirovoy Voynı 1914-1917 (Sbornik Dokumentov), Redaktor: N. S. Sambu, Fond Svyaz Epoh, Moskva, 2020.
• ––– Belge No: 668, s. 856-858. Belgeye ait arşiv bilgileri: Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv; F. 2100. Op. 1. D. 558. L. 391-393.
• ––– Belge No: 671, s. 860. Belgeye ait arşiv bilgileri: Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv; F. 2100. Op. 1. D. 582. L. 2.
• ––– Belge No: 675, s. 863. Belgeye ait arşiv bilgileri: Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv; F. 1300. Op. 1. D. 1606. L. 128.
• ––– Belge No: 680, s. 868-869. Belgeye ait arşiv bilgileri: Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv; F. 1300. Op. 1. D. 1606. L. 21-21
• McCarthy, J. (2019). Türkler ve Ermeniler. (çev. F. Sarıkaya). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• McMeikin, S. (2019). Osmanlı’da Son Fasıl Savaş, Devrim ve Ortadoğu’nun Şekillenişi. (çev. N. Elhüseyni). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• McMeikin, S. (2023). I. Dünya Savaşı’nda Rusya’nın Rolü. (çev. N. Elhüseyni). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekir, S. (2021). Beyaz Harp. İstanbul: Kronik Yayınları. Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920). (1994). Ankara: T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Öğün, T. (2019). “Sarıkamış Harekâtı”, İslam Ansiklopedisi (Cilt Ek-2). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Perinçek, M. (2015). Ermeni Milliyetçiliğinin Serüveni. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Sadık, R. (2019). Rus Kaynaklarına Göre Sarıkamış Harekâtı. SUTAD, (46): 279-302.
• Sertçelik, S. (2015). Rus ve Ermeni Kaynakları Işığında Ermeni Sorunu 1915- 1923. Ankara: SRT Yayınları.