Portrait of an Conservatie through the Lens of Occidentalist Criticism: Mehmet Akif Ersoy

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 307 - 338, 31.08.2025

Turgay Kahveci

https://doi.org/10.59281/turkiz.1705010

Öz

This study examines the key points in Mehmet Akif Ersoy’s thought within the context of Occidentalism. Based on a literature review, Occidentalism is discussed alongside Orientalism within the intellectual ground shaped by the East-West dichotomy. After addressing debates inherent in Orientalism and Occidentalism, an overview of Ersoy’s life is provided, followed by a discussion of his intellectual stance on the East-West divide. Ersoy sought to understand both the East and the West as dynamic and unique elements. His critiques of the West’s moral decay and colonial identity are evaluated within Occidentalism, while his admiration for its science and technology highlights his distinct position.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy , Orientalism , Occidentalism , Imperialism , West

GARBİYATÇI KRİTİĞİN MERCEĞİNDE BİR MUHAFAZAKÂR PORTRESİ: MEHMET AKİF ERSOY

Öz

Bu çalışmada, döneminin güçlü fikir insanlarından Mehmet Akif Ersoy’un düşüncesindeki uğraklar garbiyatçılık arka planında irdelenmiştir. Literatür taramasına dayanan çalışmada garbiyatçılık, Doğu-Batı dikotomosinin şekillendirdiği düşünsel zemin dahilinde şarkiyatçılık ile birlikte tartışılmıştır. Şarkiyatçılık ve garbiyatçılığa içkin tartışmanın ardından Mehmet Akif Ersoy’un yaşamının genel hatları aktarılmış, Ersoy’un Doğu-Batı ikiliğine dair düşünsel pozisyonu tartışılmıştır. Ersoy, Batı’yı da Doğu’yu da dinamik ve özgün bir analiz öğesi olarak incelikli biçimde tanımaya çalışmıştır. Batı’yı maddi gelişkinliği ve manevi çöküntüsü içerisinde resmederken ahlak ve kültür dünyasındaki çöküntüsü ve sömürgeci kimliğine yaptığı vurgular garbiyatçılık bağlamında değerlendirilir. Öte yandan, Batı’yı bilim ve teknik açıdan örnek alınması gereken düşünsel ve uzamsal öteki olarak işaretlemesi onun özgün konumunu sağlamlaştırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy , Şarkiyatçılık , Garbiyatçılık , Emperyalizm , Batı.

Kaynakça

• Ahıska, M. (2005). Radyonun Sihirli Kapısı: Garbiyatçılık ve Politik Öznellik. İstanbul: Metis Yayınları.
• Amjad, F. A. ve Ghamereddin B. (2016). Ontological and Epistemological Discourse of Cultural Identity: Making an Orientalist in V. S. Naipaul's Half a Life. Theory and Practice in Language Study, 6 (6): 1200-1206.
• Aydın, H. (2012). Mehmet Akif Ersoy’un Uygarlık İmgesi: Doğu’nun ve Batı’nın Eleştirisinden ‘Medeniyet-i Fâzıla’ya. Kelam Araştırmaları, 10 (1): 45-80.
• Bakic-Hayden, M. (1995). Nesting Orientalism: The Case of Former Yugoslavia. Slavic Review, 54 (4): 917-931.
• Bulut, Y. (2012). Orientalism’in Ardından. Sosyoloji Dergisi, 3 (24): 1-57.
• Bruma, I. ve Margalit A. (2004). Occidentalism/ The West in The Eyes of Its Enemies. New York: The Penguin Press.
• Carrier, J. G. (1992). Occidentalism: The World Turned Upside-down. American Ethnologist, 19 (2): 195-212.
• Cevizci, A. (2013). 17. Yüzyıl Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları.
• Coronil, F. (1996). Beyond Occidentalism: Toward Nonimperial Geohistorical Categories. Cultural Antropology, 11 (1): 51-87.
• Dayanç, M. (2012). Safahat’tan Hareketle Mehmet Akif’in Zamanını ve Batı’yı Değerlendirişi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (27), 131-152.
• Dinçer, F. (2011). Veteriner Hekim Gözüyle Veteriner Hekim Mehmet Akif Ersoy Dosyası. Ankara: Türk Veteriner Hekimleri Birliği Yayınevi.
• Düzdağ, M. E., (2000). Mehmed Akif Hakkında Araştırmalar II. İstanbul: M.Ü. İFAV Yayınları.
• Edip, E. (2010). Mehmet Akif Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2011). Düzyazılar-Makaleler, Tefsirler, Vaazlar. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2008). Safahat. Ankara: Hece Yayınları.
• Findley, C. V. (1999). Ahmed Mithat Efendi Avrupa’da. (çev. A. Anadol), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Freud, S. (1975). Grup Psikolojisi. İstanbul: Bozok Yayınları.
• Hanefi, H. (2007). Oryantalizmden Oksidentalizme. (çev. H. Çapur), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Hobsbawm, E. (1999). İmparatorluklar Çağı. (çev. V. Aslan), Ankara: Dost Kitabevi.
• İz, F. ve Cevizci, A. (1988). Mehmet Akif Ersoy- Bir Biyografi. Erdem Dergisi, 4 (11): 325-338.
• Kabaklı, A. (2006). Mehmet Âkif. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kahraman, H. B. (2002). İçselleştirilmiş Açık ve Gizli Oryantalizm ve Kemalizm. Doğu Batı Dergisi, (20), 153-181.
• Mani, L. ve Frankenberg, R. (2006). The Challenge of Orientalism, Economy and Society, 14 (2): 174-192.
• Mutman, M. (1993). Under the Sing of Orientalism: The West vs Islam. Cultural Critique, (23), 165-197.
• Ortaylı, İ. (1987). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Hil Yayınları.
• Önder, A. S. (2007). Arap ve İran Entelektüellerinin Oksidentalizm Bağlamında Batıyı Ötekileştirmesi.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: Marmara Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Enstitüsü.
• Paksoy, H. (2017). Mehmet Akif Ersoy’un Safahat’ında İsyan Ahlakı. Turkish Studies, 12 (15): 525-544.
• Said, E. (1998). Oryantalizm. (çev. N. Uzel), İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Saygın, A. (2015). 20. Yüzyıl Türk Düşüncesinde Garbiyatçılık (Oksidentalizm) Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmış Doktora Tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saygın, A. (2017). 20. Yüzyıl Türk Düşüncesinde Garbiyatçılık. İstanbul: Açılım Kitap.
• Şahin, H. (2006). Şark Meselesi Çerçevesinde Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Genel Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (29), 213-237.
• Şen, H. (2016). Mehmed Akif Ersoy’un Düşüncelerinin Biyografik Analizi. Sosyoloji Dergisi. (34), 243-268.
• Şengüler, İ. H. (2000). Mehmed Akif Külliyatı Cilt 10. İstanbul: Hak Yayıncılık.
• Topçu, N. (1998). Mehmed Akif (Bütün Eserleri 10). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yavuz, Ş. (2006). Takdirden Tahayyüle: Dinin Kadastrolaşması ve Varlığın Ötekileştirilmesi Bağlamında Oksidentalizmi Yeniden Düşünmek. Marife, 6 (3): 107-122