Türkiye-Azerbaycan Güvenlik İşbirliğinde Zengezur Koridoru

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 2, 159 - 186, 31.08.2025

Sidika İrem Altunsuyu

https://doi.org/10.59281/turkiz.1724939

Öz

Türkiye ve Azerbaycan uzun yıllardır çok katmanlı ilişkilere sahip olan iki ülkedir. İkinci Karabağ Savaşı süresi boyunca ve sonrasında ortaya çıkan yeni güvenlik anlayışıyla birlikte, Güney Kafkasya Bölgesi stratejik, jeopolitik, askeri bağlamda önem kazanmıştır. Yapılması planlana Zengezur Koridoru, güvenlik işbirliği minvalinde Şuşa Beyannamesi’nde kendine yer bulmuştur. Bu çerçevede koridor sadece ekonomik açıdan değil, bölgesel güç dinamikleri, güvenlik paradigmaları açısından da stratejik bir konumda yer almaktadır. Koridorun açılması durumunda Türkiye- Azerbaycan ile doğrudan bir geçiş hattına sahip olacaktır ve Türk dünyası ile bütünleşmesi kolaylaşacaktır. Ek olarak Azerbaycan ve diğer Türk devletleri ile askeri güvenlik işbirliği minvalinde ilerlemeler kaydedilmesi beklenmektedir. Bölgedeki diğer önemli aktörler olan Ermenistan, Rusya ve İran bu koridorun yapılma olasılığından rahatsız olmakta ve bu durumu dile getirmektedirler. Uluslararası müzakere yolunun kapanmadığını ve çok boyutlu güvenlik dengeleri için projenin yapılmaması gerektiğini vurgulamaktadırlar. Koridorun açılması Türkiye’nin bölgede daha da güçlenmesi, bölgesel güç olma yolunda ilerlemesi anlamına gelmektedir. Bölgede varlığıyla kendinden söz ettiren diğer devletler için Türkiye’nin bölgede aktif bir şekilde rol alması tehdit unsuru olarak algılanmaktadır. Bu doğrultuda bu makale Zengezur Koridoru’ nun Türkiye ve Azerbaycan için güvenlik, askeri, siyasi bağlamda önemini ele almak amacıyla yazılmıştır. Çevre ülkelerden gelen tepkilere de yer verilerek bölgenin dinamikleri kapsamlı şekilde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

ZENGEZUR KORİDORU , TÜRKİYE , AZERBAYCAN , GÜVENLİK İŞBİRLİĞİ

Zengezur Corridor in Türkiye-Azerbaijan Security Cooperation

Öz

Türkiye and Azerbaijan have persistent and multidimensional relations. Following the Second Karabakh War, the South Caucasus region acquired significance within the strategic, geopolitical, and military frameworks due to a revised comprehension of security. The proposed Zangezur Corridor is incorporated under the Shusha Declaration about security collaboration. In this perspective, the corridor is strategically important not just for the economy, but also for regional power dynamics and security paradigms. In case the corridor is opened, Türkiye will have a direct transit line to Azerbaijan, facilitating its integration into the Türkic world. Furthermore, it is expected to advance military security cooperation with Azerbaijan and other Türkic states. Armenia, Russia, and Iran, all major regional powers, are concerned about the possibilities of this corridor and have expressed reservations. They point out that the road to international negotiations is not closed and that the project should not be undertaken due to multifaceted security concerns. The completion of the corridor signals Türkiye's continued regional strength and progress towards becoming a regional power. Türkiye's strong engagement in the region is viewed as a danger by other countries that have established themselves in the region. In this regard, the purpose of this article is to explore the Zangezur Corridor's significance for Türkiye and Azerbaijan in terms of security, military, and politics. The dynamics of the region are thoroughly addressed, including the reactions of bordering countries.

Anahtar Kelimeler

ZANGEZUR CORRIDOR , TÜRKİYE , AZERBAIJIAN , SECURİTY COOPERATION

Kaynakça

• Akgün, B. (2025). Büyükelçinin mesajı. T.C. Dışişleri Bakanlığı Bakü Büyükelçiliği. Retrieved from https://bakube.mfa.gov.tr/Mission/Message
• Akgün, C. (2025). Türkiye Azerbaycan ilişkileri ve Nahçıvan. Ermeni Araştırmaları, 72(1): 9–45.
• Akıncı, A., & Kaba, S. G. (2023). Karabağ sorunu içerisinde Zengezur'un yeri ve önemi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1): 1–25.
• Armutlu, A. (2024, 13 Ekim). “Tek Millet, İki Devlet” anlayışının yansımaları: Ankara ve Bakü arasında güçlenen bağlar. Uluslararası Diplomatik İlişkiler, Akademik Araştırmalar ve Eğitim Derneği. Retrieved from https://udiad.org/tek-millet-iki-devlet-anlayisininyansimalari-ankara-ve-baku-arasinda-guclenen-baglar/
• Asadov, M. (2023). Şuşa Deklarasyonu: Türkiye’nin Güney Kafkasya güvenlik çerçevesinde Azerbaycan ve Gürcistan ile işbirliğinin önemi: Mevcut beklentiler ve zorluklar. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 11(2): 346–370.
• Aznevi, F. (2021). Hukuksal boyutuyla Türkiye ve Azerbaycan’ın ortak “Ermeni sorunu”: Yukarı Karabağ ve 10 Kasım 2020 ateşkes antlaşması. Ankara.
• Bal, S. (2024). Türk kültürünün uluslararası teminatçısı olarak Zengezur Koridoru. International Journal of Humanities and Education (IJHE), 10(23): 458–476.
• Bayramol, E. (2023). Geçmişten günümüze Türk birliği fikri ve Türk Devletleri Teşkilatı (3. bölüm, ss. 211–227). In Y. Sarıkaya & Ö. F. Kocatepe (Eds.), Kafkasya ve Türkistan: Çatışma ve iş birliği (pp. 211– 227). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Birdişli, F., & Gören, M. (2017). Bölgesel güvenlik kompleksi teorisi bağlamında Türkiye-İran arasında göç ve sınır güvenliği. İran Çalışmaları Dergisi, 1(2): 11–38. doi:10.33201/iranian.350927
• Çelik, M., & Aslanlı, K. (2024). Geopolitical analysis of the Shusha Declaration: Constructing theoretical framework in the regional order context. Bilig, (111): 55–78. doi:10.12995/bilig.11103
• Çeliksoy, E. (2021). İkinci Karabağ Savaşı’nda Şuşa’nın rolü ve TürkiyeAzerbaycan işbirlikleri. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4): 126–133.
• Derin, E. (2023). Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki 2020 Tovuz çatışması ve 2. Dağlık Karabağ Savaşı’nın Türkiye’nin bölgesel politikasına etkileri [Yüksek lisans tezi, Kapadokya Üniversitesi].
• Deveci Bozkuş, Y. (2022). Karabağ Savaşı sonrası Türkiye-AzerbaycanErmenistan ilişkileri. Journal of Balkan and Black Sea Studies, (8): 127–154.
• Dumlu, H., & Şahin, G. (2024). Zengezur Koridoru ve alternatif çözümler: Türkiye için riskler, tehditler ve fırsatlar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(29): 143–156.
• Erarslan, F., & Özdemir, F. N. (2021). Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinde önemli bir kavşak: İkinci Karabağ Savaşı. Türk Dünyası Araştırmaları, 129(255): 315–334.
• Erbaş, G. (2020). Dağlık Karabağ meselesi: Bölgesel güvenlik dinamikleri üzerine bir değerlendirme. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 22(2): 167– 181.
• Gasımova, T., & Yurcu, M. E. (2023). Zengezur Koridoru’nun Azerbaycan’ın dış ticaret ve lojistik faaliyetlerine olası etkilerinin SWOT analizi. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, 12: 1–20. doi:10.58627/dpuiibf.1172010
• Gelir, K., & Saygılı, H. (2024). Türk dünyasının boğazındaki ilmik: Zengezur Koridoru. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11(4): 2056– 2076.
• Gök, A. (2022). Türk Devletleri Teşkilatı ve Dağlık Karabağ zaferinin yarattığı fırsatlar. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 18(41): 109–145. doi:10.17752/guvenlikstrtj.1093710
• Gökbel, A., & Aghaddinli, M. (2023a). Karabağ sorunu içerisinde Zengezur’un yeri ve önemi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1): 56–71.
• Gökbel, A., & Aghaddinli, M. (2023b). Kafkasya’nın jeopolitik önemi: Dağlık Karabağ ve Zengezur Koridoru örneği. Politics, Economics and Administrative Sciences Journal of Kırşehir Ahi Evran University, 7(1): 1–20.
• Göktürk Çetinkaya, S. (2020). Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin askeri boyutu ve jandarma merkezli yardımlar (1992–2014). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 15–40. doi:10.33905/bseusbed.688144
• Hasanoğlu, M. (2020). İkinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan-Türkiye ilişkileri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(3): 522–529.
• Hasanoğlu, M., Memmedov, A., & Maharramov, B. (2020). İkinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan - Türkiye ilişkileri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(3): 522–529.
• Jane, M. (2023). Türkiye-Türk dünyası ilişkilerinde Zengezur Koridoru’nun önemi. TESAM Strateji Dergisi, 7(Türk Dünyası Dosyası): 71–75.
• Kantarcı, H. (2023). Güney Kafkasya’daki istikrarsızlığın ve çatışmaların bölgenin güvenliğine yansımaları. İstanbul Esenyurt Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(2): 49–90.
• Karabulut, K. (2021). Kars Antlaşmasının Nahçıvan ve Karabağ Zaferi açısından önemi. Orta Doğu ve Orta Asya-Kafkaslar Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 1(2).
• Karabulut, K., & Karabulut, D. E. (2024). Türkiye-Azerbaycan ilişkileri ve Nahçıvan. Uluslararası Gelişim Akademi Dergisi, 1(5): 16–24.
• Kılıç, A. (2022). Olaylar ve yorumlar. Ermeni Araştırmaları, 72(1): 9–45.
• Kocatepe, Ö. F. (2023). Zengezur Koridoru: Türk dünyasında işbirliği ve gelecek vizyonu (3. bölüm, ss. 229–244). In Y. Sarıkaya & Ö. F. Kocatepe (Eds.), Kafkasya ve Türkistan: Çatışma ve iş birliği (pp. 229–244). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kocatepe, Ö. F. (2024). Türk Devletleri Teşkilatı: Politik ve askerî iş birliği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Memmedov, A., & Hasanoğlu, M. (2023). Hazar Denizi’nden Akdeniz’e Zengezur Koridoru. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(2): 334–344.
• Mirzayeva, A. (2024, Eylül 16). Zengezur Koridoru ve İran-Rusya ilişkileri. İRAM. Retrieved from https://iramcenter.org/zengezur-koridoru-veiran-rusya-iliskileri-2541
• Özdemir, D. M., & Kantar, G. (2023). Şuşa Beyannamesi’nin önemi ve olası etkileri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2): 733–744.
• Özer, Ç. (2025). II. Karabağ Savaşı sonrasında Türkiye Azerbaycan güvenlik ve savunma ilişkileri. İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 6(1): 1–27.
• Özgen, C. (2021). 44 günün ardından: 2020 Karabağ Savaşı’nın askeri açıdan analizi. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7: 104–123.
• Özkan, G. (2010). Türkiye’nin Orta Asya ve Kafkasya’daki bölgesel politikasında enerji güvenliği. Gazi Akademik Bakış: 4(7).
• Özkan, S. C. (2024). Azerbaycan-Ermenistan çatışmasının çözümü için barış süreci ve müzakereleri [Yüksek lisans tezi, İstanbul Nişantaşı Üniversitesi].
• Özsoy, B. (2023). 1918’den 2023’e Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin askeri boyutu. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 19(46), 585–605. doi:10.17752/guvenlikstrtj.1354438
• Özsoy, B. (2024). Azerbaycan’ın ulaşım hatları politikası ve Zengezur Koridoru. Asya Studies, 8(29): 143–156. doi:10.31455/asya.1524555
• Özsoy, E. (2023). Rus hâkimiyeti altında Türkistan ve Kafkasya. In Y. Sarıkaya & Ö. F. Kocatepe (Eds.), Kafkasya ve Türkistan – Çatışma ve iş birliği (pp. 7–37). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Polat, D. Ş. (2019). Kafkasya’da Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan ittifakının bölgesel güvenliğe etkileri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2): 248
• Resmî Gazete. (2011, Mayıs 28). Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında stratejik ortaklık ve karşılıklı yardım anlaşması. T.C. Resmî Gazete, 27947. Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/05/20110528m1-30-1.pdf
• Resmî Gazete. (2022, Mart 23). Milletlerarası andlaşma: Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında müttefiklik ilişkileri hakkında Şuşa Beyannamesi. Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/03/20220323-1.pdf
• Shıkhalıyev, E. A. (2022). The reality of “big policy” of great powers and their stances on the Second Karabakh War. Review of Armenian Studies, (45): 127–149.
• Stratejik Düşünce Enstitüsü. (2022, Aralık 14). Korgeneral Bahtiyar Ersay, Azerbaycan ordu üniforması giyerek görevine başladı [Haber]. Stratejik Düşünce Enstitüsü. Retrieved from https://www.sde.org.tr/azerbaycan/korgeneral-bahtiyar-ersayazerbaycan-ordu-uniformasi-giyerek-gorevine-basladi-haberi-29330
• T.C. Millî Savunma Bakanlığı. (2021, 7 Nisan). Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, Azerbaycan Savunma Bakanı Org. Zakir Hasanov ile video telekonferans yöntemiyle görüştü [Haber güncellemesi]. T.C. Millî Savunma Bakanlığı. https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/742021-57020
• Türkiye Cumhuriyeti & Azerbaycan Cumhuriyeti. (2021). Şuşa Beyannamesi. https://mfa.gov.az
• Tütünsatar, A. (2022). Zengezur Koridorunun uluslararası ticaret politikası ve lojistik açıdan önemi. Journal of Vocational and Social Sciences of Turkey, 4(8): 66–74.
• Üste, A. N., & Aydın, Ü. S. (2022). Güney Kafkaslarda bölgesel güvenlik kompleksi teorisi bağlamında Zengezur Koridoru’nun önemi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(Özel Sayı): 261– 274.
• Velıhanly, N. (2022). Some of the historiographical problems of Zangezur’s history. Review of Armenian Studies, (45): 107–126.
• Yusifov, A. (2024). Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki 2020 Tovuz çatışması ve 2. Dağlık Karabağ Savaşı’nın Türkiye’nin bölgesel politikasına etkileri [Yüksek lisans tezi, Kapadokya Üniversitesi].
• Yüce, A. (2016). Azerbaycan Türkiye askeri işbirliğinin değerlendirilmesi. Milli Təhlükəsizlik və Hərbi Elmlər, 3(2): 33–38.
• Zeynalova, A. (2022). Şuşa Zirvesi Odağında Azerbaycan - Türkiye İttifakı ve Uluslararası Etkisi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(1): 1–15.