Yaşam Tarzlarına Göre Tüketicilerin Kooperatif Markalı Ürün Satın Alma Davranışlarının İncelenmesi: Süt ve Süt Ürünleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 196 - 206, 23.01.2021

Yusuf Sekman Melike Öncül Filiz Kınıklı Metin Artukoğlu

https://doi.org/10.30910/turkjans.722409

Öz

Kaliteli ve güvenli gıda tüketimi tüketiciler için hayati bir öneme sahiptir. Bu nedenle, gıda ürünlerinin satın alındığı yer oldukça önemlidir. Özellikle dayanıklılığı düşük olan süt ve süt ürünlerini satın alırken bu durum daha da fazla önem arz etmektedir. Bu kapsamda gıda güvenilirliği konusunda kooperatifler öncü kuruluşlardır. Tüketicilerin satın alma davranışlarının açıklanmasında ‘yaşam tarzı’ önemli bir değişkendir. Bu çalışmanın ana amacı, yaşam tarzlarına göre gruplara ayrılan tüketicilerin kooperatif markalı ürün satın alma davranışlarının incelenmesidir. Araştırma İzmir ili merkez ilçelerdeki (Karabağlar, Buca, Bornova, Konak, Karşıyaka, Bayraklı, Çiğli, Gaziemir, Balçova, Narlıdere, Güzelbahçe) tüketicileri kapsamaktadır. Çalışmada, 300 tüketiciden elde edilen veriler kullanılmıştır. Tüketicilerin yaşam tarzlarının belirlenmesi için Değerler ve Yaşam Tarzı ölçeği (Values and Life style –VALS) kullanılmıştır. Tüketicileri yaşam tarzlarına göre gruplandırmak amacı ile kümeleme analizi uygulanmış ve yaşam tarzlarına göre dört gruba ayrılan tüketicilerin kooperatif markalı ürün satın alma davranışları incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, tüketicilerin kooperatif markalı ürünleri tercih etmelerindeki en önemli nedenlerin başında güvenilir olması gelmektedir. Kooperatif markaları arasında, Tire süt kooperatifi markasının en fazla, İğdeli kooperatifi markasının ise en az bilindiği görülmüştür. Fakat tüketici grupları arasında, İğdeli markasını bilme düzeyi en yüksek olan grup sorumlulardır. Diğer insanlara önderlik yapmayı seven bu tarz tüketicilerin marka konusunda daha hassas olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kooperatif markası, Tüketici tercihi, pazrlama

Kaynakça

• Akar, E., Özdemir, D. ve Kapucu, Ö. 2015. Tarımsal alan örgütlenmesinde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. 21. Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongresi, 14-15 Eylül, Karabük, s. 493-518.
• Akbay, C. ve Tiryaki, Y. G. 2008. Unpacked and packed fluid milk consumption patterns and preferences in Turkey. Agricultural Economics, 38: 9-20.
• Akgöz, S.S. ve Solmaz, T. 2015. Ekonomik bağımsızlık ve kooperatifçilik. 21. Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongresi, 14-15 Eylül, Karabük, s. 459-472.
• Altıntaş, H. M. 2005. Türk üniversite öğrencileri ile ebeveynlerinin tüketici olarak önem verdiği değerler ve diğer ülke tüketicileri ile karşılaştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2): 1-14.
• Andiç, S., Şahin, K. ve Koç, Ş. 2002. Süt tüketim yapısı: Van ili kentsel alan örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi,12(2): 33-38.
• Artukoğlı, M. M. ve Olgun, A. 2008. Cooperation tendencies and alternative milk marketing channels of dairy producers in Turkey: A case of Menemen. Agricultural Economics, 54 (1): 32–37.
• Artukoğlu, M. M. ve Yercan, M. 1996. Türkiye’de Tarımın yeniden yapılanmasında kooperatiflerin rolü ve süt sanayii örneği, Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongresi, 6-9 Kasım, Ankara, s.11-16.
• Aybek, E., 2011. Kahramanmaraş ili kentsel alanda tüketicilerin süt ve süt ürünleri tüketim ve tercihleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Baş, M. ve Göral, S. 2017. Tüketicilerin perakende markalarına bakışı: Kooperatif marka örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 52: 492-514.
• Baş, V. 2014. Üniversite öğrencilerinde değerler ve yaşamın anlamı arasındaki ilişki. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Büyüköztürk, Ş. 2002. Faktör Analizi: Temel kavramlar ve ölçe geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöntemi, 32: 470-483.
• Demircan, V., Örmeci M. Ç. ve Kızılyar, G. 2011. Isparta ilinde ailelerin ambalajlı ve açık süt tüketim alışkanlıklarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (2): 39-47.
• Doğan, N. ve Kızıloğlu, S., 2015. Konvansiyonel Süt üreticilerinin organik süt üretimine bakışı: Gümüşhane İli Örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 2(3):276–282.
• Döner, B. 2013. Kooperatif Muhasebesi. Murathan Yayınevi, Ankara, 50 s.
• Engindeniz, S., Kınıklı, F., Burhan, M., Çelik, C. ve Öztürk, G. 2017. İzmir’de kooperatif ortağı olan konvensiyonel süt sığırcılığı işletmelerinin organik süt üretme eğilimleri. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 52 (Özel Sayı): 668-686.
• Erciş, A., Ünal, S. ve Can, P. 2007. Yaşam tarzlarının satın alma karar süreci üzerindeki̇ rolü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 21(2):281-311.
• Erdal, M. 2001. Yaşam Tarzı Analizi ve Psikografik, Pazarlama Dünyası, Yıl:15, No:5:36-42.
• Everest, B. 2009. Tarımsal ürünlerin pazarlanmasında çiftçi örgütlerinin rolü ve önemi: Çanakkale tarımsal kalkınma kooperatifleri örneği. Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Everest, B., Niyaz, Ö., Tan, S. ve Yercan, M. 2018. Tüketicilerin kooperatif markalı ürünleri tercihinin incelenmesi: Çanakkale İli Örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 5(4): 516-522.
• Gök, B., Salkın, M., Kenanoğlu Bektaş, Z. ve Kınıklı, F. 2017. Tüketicilerin süt ve süt ürünler satın alma tercihinde ambalajın etkisi: İzmir İli Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 23 (2): 241-253.
• Güler, Y.B. ve Bozacı, İ. 2015. Kooperatif markalarına yönelik algı ve tutumların aracı ve ulusal markalar ile karşılaştırılması: Kırıkkale ilinde gerçekleştirilen bir saha araştırması. 21. Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongresi, 14-15 Eylül, Karabük, s.935-958.
• Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., and Anderson, R.E. 2010. Multivariate Data Analysis, 7th ed. New Jersey: Prentice Hall.
• Hamşıoğlu, B. 2013. Fast Food ürünleri satın alan tüketicilerin yaşam tarzlarının belirlenmesine yönelik bir uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6 (11): 20-22.
• Haseki, M.İ. 2007. Kooperatifçilik ve Pazarlama Anlayışı: Tarım Satış Kooperatiflerinin Pazarlama Faaliyetlerine Yönelik Tüketici Görüşlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Kahle, L. R., Beatty, S. E., Homer, P., 1986. Alternative Measurement Approaches to Consumer Values: The List of Values (LOV) and Values and Life style (VALS). The Journal of Consumer Research, 13 (3), 405-409.
• Kalaycı Ş. 2005. Spss Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayınevi, Ankara.
• Karakaya, E. ve Akbay, C. 2013. İstanbul ilinde tüketicilerin süt ve süt ürünleri tüketim alışkanlıkları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(1): 65-77.
• Kaya, N., Çoker, S., Kınıklı, F. ve Yercan, M. 2019. Çiftçilerin kooperatifçiliğe bakış açıları üzerine bir araştırma: Ağrı ve Eskişehir İlleri Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 25(2):219-230.
• Keskin Köylü, M. 2015. Globalleşen dünyada kooperatifçiliğin ekonomik gelişme ve finansal piyasalardaki yeri. 21. Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongresi, 14-15 Eylül, Karabük, s. 443-459.
• Koç, G. ve Uzmay, A., 2018. Süt sığırcılığı işletmelerinde üreticilerin kooperatif kanalıyla süt pazarlama olasılığını etkileyen faktörler: Trakya Bölgesi Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(2): 203-214.
• Malhotra, N.K. 2010. Marketing Research, An Applied Orientation, 6th ed. New Jersey: Pearson.
• Mitchell, A.1983. The Nine American Life style. New York: Warner.
• Newbold, P. 1995. Statistics for Business and Economics. 4. Baskı, Prentice Hall, New Jersey, 867 s.
• Oğuz, H., ve Mete, O. 2017. Kooperatiflerde markalaşma ve tüketici kooperatif ürünleri ilişkisi: Torku Örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi 52(Özel Sayı): 386-424.
• Örmeci Kart, M. Ç. ve Demircan V. 2014. Dünyada ve Türkiye’de süt ve süt ürünleri üretimi, tüketimi ve ticaretindeki gelişmeler. Akademik Gıda,12 (1):78-96.
• Özdamar, K. 2013. Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özel, G., 2008. Tüketicilerin süt tercihinde etkili olan faktörlerin incelenmesine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3): 227-240.
• Özgül, E. 2010. Tüketicilerin değer yapıları, gönüllü sade yaşam tarzı ve sürdürülebilir tüketim üzerindeki etkileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2):117-150.
• Şahin, N. 2016. Yiyecek İçecek Sektöründe Üreten Tüketici (Prosumer) Tüketim Eğilimlerinin Değerler ve Yaşam Biçimi Sistemi Ölçeği (Vals2) İle Ölçülmesi Balıkesir İli Örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Tiryaki, Y, G. ve Akbay, C., 2009. Consumers' fluid milk consumption behaviors in Turkey: An application of multinomial logit model. Quality and Quantity, 44(1): 87-98.
• Uçar, E., 2006. Yaşam Tarzına Göre Pazar Bölümlendirme ve Bireysel Emeklilik Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yükse Lisans Tezi.
• Ünal, R.N. ve Besler, T., 2008. Beslenmede sütün önemi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. S. 40. Ankara.
• Yatağan, F., Yalçın, G., Örmeci Kart, M. Ç. ve Demircan, V. 2015. Isparta ilinde dondurulmuş gıda ürünlerine yönelik tüketici tercihleri, Gıda, 40 (2): 77-84.
• Yılmaz, C. ve Ceylan, E. 2004. Yaşam tarzı ve değer yargılarına dayalı veri tabanlı tüketici bölümlendirme yöntemlerinin Türk tüketicileri için geliştirilmesine yönelik bir uygulama. 9.Ulusal Pazarlama Kongresi, 6-8 Ekim, Ankara, s. 275- 297.