Kahramanmaraş Ekolojik Şartlarında Karadutun (Urmu dut) Morfolojik, Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 686 - 692, 26.07.2021

Mehmet Sütyemez

https://doi.org/10.30910/turkjans.930797

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, Kahramanmaraş ilinde doğal olarak yetişen karadut (Morus nigra L., urmu dut) genotipi ve bu genotipten doku kültürü ile çoğaltılmış bitkilerin (5 bitki) morfolojik, fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
Klonal bitkilere ait morfolojik ölçümlerde ortalama gövde yüksekliklerinin 77-89 cm, gövde kalınlıklarının 36-52.6 cm taç yüksekliklerinin 162.3-267.6 cm, taç genişliklerinin (çevre) 8.63.6-1263.3 cm arasında değiştiği belirlenmiştir. Yaprak ayası eninin 12.89-12.99 cm, yaprak boyunun 12.22-12.66 cm, yaprak sap uzunluklarının 2.48-2.66 mm ve yaprak sap kalınlığına ait ortalama değerlerin ise 2.71-2.99 mm arasında değiştiği tespit edilmiştir. Ebeveyn bitkide ise bu özelliklere ait değerlerin sırasıyla 12.96 cm, 12.61 cm, 2.61 mm, 2.77 mm olduğu belirlenmiştir.
Ana genotip dahil tüm bitkilerde tomurcuklar 4-6 Nisan döneminde patlarken, çiçek salkımlarının 9-13 Nisan döneminde görülmeye başladığı gözlenmiştir. Hasat dönemlerinin ise 20 Mayısta başlayıp Ağustos 25’e kadar devam ettiği belirlenmiştir.
Ebevyene ait meyve ağırlıklarının ortalaması 3.65 g olarak hesaplanmıştır. Klon bitkilerde ise ortalama meyve ağırlıkları 3.28g ile 3.96 g değerleri arasında bulunmuştur. Meyve örneklerinde yapılan diğer ölçümlerde ortalama pH %3.36-3.44, SÇKM %15.20-15.97, TEA değerlerinin ise %0.22-0.24 arasında değiştiği belirlenmiştir. Kuru maddenin %18.10-18.92, kül miktarının %3.15-3.25, protein oranının %3.19-3.92, ham yağın %4.96-5.72, toplam şekerin ise %14.81-15.44 arasında değiştiği belirlenmiştir. Renk değerlerinin L:18.47-18.97, a:5.11-5.72, b:5.83-5.93 arasında değiştiği bulunmuştur.
Genel olarak değerlendirildiğinde doku kültürü ile çoğaltılmış bitkiler ile ana ebeveyn bitki arasında bitkisel özellikler ve pomolojik özelliklerin çok yakın değerlere sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Karadut, morfoloji, fenoloji, pomoloji, kimyasal içerik

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Bu çalışma, Türkiye de ilk defa urmu dut genotipini klonal olarak çoğaltarak ve bu çalışmanın materyallerini temin eden merhum Prof. Dr. Mehmet Nuri NAS’a ithafen yapılmıştır. Sayın hocamızın ruhu şad olsun.

Kaynakça

• Akbulut, M., Çoklar, H. ve Çekiç, Ç. 2006. Farklı dut çeşitlerinin bazı kimyasal özellikleri ve mineral madde içeriklerinin belirlenmesi. In: II. Ulusal Üzümsü Meyve Sempozyumu Bildirileri, 14-16 Eylül Tokat, 176-180.
• Anonim, 2002. California Rare Fruit Growers, Inc. Index of CRFG Publications, 1969-1989 and Annual Indexes of Fruit Gardener for Additional articles on the Mulberry. (https://www.crfg.org/pubs/ff/mulberry.html).
• Bellini, E., Giordani E. ve Roger J.P. 2000. The mulberry for fruit. II gelso da frutto L’informatore Agrario, Verona, LVI, 7: 89-93.
• Cemeroğlu, B. 1992. Meyve ve sebze işleme endüstrisinde temel analiz metotları. Biltav Yayınları, Ankara, 281-282.
• Chen, C., You, L. J., Abbasi, A. M., Fu, X. ve Liu, R. H. 2015. Optimization for ultrasound extraction of polysaccharides from mulberry fruits with antioxidant and hyperglycemic activity in vitro. Carbohydrate Polymers, 130, 122–132.
• Çam, İ. 2000. Edremit ve Gevaş yöresi dutlarının fenolojik ve pomolojik özellikleri ile seleksiyonu üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• De Candolle, A. 1967. Origin of cultivated plants. New York and London. P 149-153.
• Erdem, S. 2015. Bulancak karası dutunun bazı meyve özelliklerinin belirlenmesi ve çelikle çoğaltılması üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, 38s.
• Erdoğan, Ü. ve Pırlak, L. 2005. Ükemizde dut (Morus spp.) üretimi ve değerlendirilmesi, Alatarım, 4 (2): 38-43. Erkaleli, Z.Ö. ve Dalkılıç, Z. 2016. Uşak ili ulubey ilçesinde yetişen karadutların (Morus nigra L.) morfolojik, fenolojik ve pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(1), 89-106.
• Güven, S. ve Başaran, M. 1979. Çanakkale yöresinde üretilen karadut (Morus nigra L.) meyvesinin besin teknolojisi yönünden değerlendirilmesi. Tarımsal Araştırma Dergisi 108-117.
• GM de Rougemont, 1989. A field guide to the crops of britain and europe. Collins, 8 Grafton Street, p. 356, London W1. Hosseini, A.S., Akramian, M., Khadivi, A. ve Salehi-Arjmand, H. 2018. Phenotypic and chemical variation of black mulberry (Morus nigra) genotypes. Industrial Crops and Products, 117, 260-271.
• Huo, Y. 2004. Mulberry cultivation and utilization in China. Mulberry for Animal Production, FAO Animal Production and Health Paper, 147:11-44 http://www.fao.org/DOCREP/005/X9895E/x9895e03.htm (21.02.2004)
• Koyuncu, F. 2004. Morphological and agronomical characterization of native black mulberry (Morus nigra L.) in Sutculer, Turkey. Plant Genetic Resources Newsletter.
• Koyuncu, F. ve Vural, E. 2003. Kara Dut (Morus nigra L.) Ağacının bazı organ ve dokularının morfolojik özellikleri. Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu, Ordu, 418-423.
• Lopez, J., Vega Galvez, A., Torres, M.J., Lemus Mondaca, R., Quispe Fuentes, I. ve Di Scala, K. 2013. Effect of dehydration temperature on physico-chemical properties and antioxidant capacity of goldenberry (Physalis peruviana L.). Chilean Journal of Agricultural Research 73(3), 293-300.
• Mazza, G. ve Miniati, E. 1993. Antosiyanins in fruit, vegetabes and grains, CRC Press, Boca Raton, Florida.
• McGuire, R.G. 1992. Reporting of objective color measurements. Hort Science, 27, 1254-1255. Okatan, V. 2018. Ege Bölgesindeki karadut (Morus nigra L.) genotiplerinin meyvelerindeki fenolik bileşikler ve fitokimyasallar. Folia Horticulturae, 30 (1), 93-101.
• Özgen, M., Serçe, S. ve Kaya, C. 2009. Phytochemical and antioxidant properties of anthocyanin-rich Morus nigra and Morus rubra fruits. Scientia Horticulturae, 119(3), 275-279.
• Polat, İ. 2013. Parmak Dutların (Morus laevigata) Fenolojik, pomolojik özellikleri ve olgunlaşma esnasındaki fitokimyasal değişimleri, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tokat, 44 s.
• Pool, R.J. 1966. Handbook of Nebraska trees. Nebraska Conservation Bulletin, 32, p. 179, Lincoln.
• Rahman A.H.M.M. ve Khanom A. 2013. Taxonomic and ethno-medicinal study of species from Moraceae (Mulberry) family in Bangladesh flora. Res. Plant Sci. 3, 53-57.
• Roger, J.P. (2002). Description of mulberry tree, Conservatoire Botanique Noational Mediterraneen de Porquerolles-France. 5 p. Stoner, G.D., Kresty L.A., Carlton P.S., Siglin J.C. ve Morse M.A. 1999. Isothiocyanates and freeze-dried strawberries as inhibitors of esophageal cancer. Toxicology Science, 52, 95–100.
• Uzun, H. ve Bayır, A. 2009. Farklı dut genotiplerinin bazı kimyasal özellikleri ve antiradikal aktiviteleri. In: III. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu Bildileri, 1012 Haziran 2009, Kahramanmaraş.
• Vavilov, N.I. 1926. The origin of cultivated plants. Bulletin of Applied Botany. 16(2):392-393.