Hakkari İli Yüksekova İlçesinde Balık Tüketim Yapısı ve Tercihleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 398 - 409, 25.04.2023

Mustafa Terin , Sara İnaç

https://doi.org/10.30910/turkjans.1248871

Cited By: 2

Öz

Araştırmada, Hakkâri ili Yüksekova ilçesinde bireylerin balık tüketim yapısı ve tercihleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma materyalini Hakkâri ili Yüksekova ilçesinde ikamet eden ve oransal örnekleme yöntemi ile belirlenen 170 kişiden toplanan anket verileri oluşturmaktadır. Araştırmada ankete katılan bireylerin ortalama yaşının 35.50 yıl, %37.6’sının ortaokul mezunu, %75,3’ünün balık tükettiği ve %24,7’nin balık tüketmediği, balık tüketen bireylerin %11.7’sinin haftada bir ve balık tüketmeyen bireylerin %42.9’unun tüketim alışkanlığı olmaması nedeniyle balık tüketmediği belirlenmiştir. Hane başına düşen aylık ortalama balık tüketim miktarı 3.39 kg olup, ortalama aylık balık tüketim harcaması hane başına 116,9 TL olarak hesaplanmıştır. En çok tercih edilen deniz ve tatlı su balığı sırasıyla hamsi ve alabalıktır. Kovid-19 döneminde tüketicilerin %69.5’inin balık tüketiminde değişiklik olmadığı , bireylerin önemli bir kısmının balığı taze ve kızartarak tüketmeyi tercih ettiği belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre; bireylerin önemli bir bölümünün balık tükettiği ancak tüketilen balık miktarının yetersiz olduğu, soğuk zincir ve balık çeşitlerinin arttırılmasının tüketimi arttıracağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Balık tüketimi, Tercihler, Yüksekova

A Research on Fish Consumption Structure and Preferences in Yüksekova District of Hakkari Province

Öz

In the research, the fish consumption structure and preferences in Yüksekova district of Hakkari province were tried to be determined. The research material consists of survey data collected from 170 person in Yüksekova district of Hakkari province and determined by proportional sampling method. The average age of the consumers surveyed in the research is 35.50 years, 37.6% of them are secondary school graduates, 75.3% of the cumsumer consume fish and 24.7% do not consume fish, 11.7% of the people that consume fish once a week and 42.9% of the people that do not consume fish. It was determined that the fish did not consume fish due to the lack of consumption habits. The average monthly fish consumption per household is 3.39 kg, and the average monthly fish consumption expenditure is calculated as 116.9 TL per household. The most preferred marine and freshwater fish are anchovy and trout, respectively. It was determined that 69.5% of the consumers did not change their fish consumption during the Covid-19 period, and a significant portion of the consumer preferred to consume fish fresh and fried. According to these results; it can be said that the majority of people consume fish, but the amount of fish consumed is insufficient, and increasing the cold chain and fish varieties will increase consumption

Anahtar Kelimeler

Fish consumption, Preferences, Yüksekova

Kaynakça

• Abdikoğlu, D.İ. Azabağaoğlu, M.Ö. ve Unakıtan, G. 2020. An Econometric Analysis of Factors Affecting Fish Consumption: The Case of Tekirdag, Turkey. KSU J. Agric Nat 23, 446-452.
• Akbay, C. Meral, Y. Yılmaz, H.İ. ve Gözek, S. 2013. Türkiye’de Ailelerin Su Ürünleri Tüketiminin Ekonomik Analizi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 16 (3): 1-7.
• Anonim, 2016. Republic of Turkey Ministry of Health Turkey Dietary Guidelines Ministry of Turkey Health Publication No: 1046, Ankara.
• Anonim, 2023. Hakkari İl Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, https://hakkari.ktb.gov.tr/TR-160259/tarim-ve-hayvancilik.html (Erişim: 27.01.2023)
• Aydın, M. ve Karadurmuş, U, 2013. Trabzon ve Giresun Bölgelerindeki Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıkları. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 3(9): 57-71.
• Bashimov, G. 2017. Determining fish meat consumption habits in Nigde Province. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences 4(2):196-204.
• Beyazbayrak, Z. 2014. Kahramanmaraş İli merkez ilçede balık tüketim alışkanlıkları. (YL. Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bil. Ens. Kahramanmaraş.
• Bogard, J.R. Farmery, A.K. Little, D.C. Fulton, E.A. ve Cook, M. 2019. Will fish be part of future healthy and sustainable diets? Lancet Planet. Health, 3, e159–e160.
• Bolat, Y. ve Cevher, H. 2018. Konya İli (Türkiye) Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıkları Üzerine Bir Anket Çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 14(3): 241-252.
• Bolat, Y. ve Telli, Ö. 2019. Denizli İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. ActaaquaticaTurcica, 15(1): 80-90.
• Cantillo, J. Martin, J.C. ve Roman, C. 2021. Determinants of fishery and aquaculture products consumption at home in the EU28. Food Quality and Preference, 88, 104085.
• Cavaliere, A. De Marchi, E. Donzelli, F. Ve Banterle, A. 2019. Is the Mediterranean Diet for all? An analysis of socioeconomic inequalities and food consumption in Italy. British Food Journal, 121(6): 1327-1341.
• Cengiz, D. ve Özoğul, F. 2019. Adana Ve Mersin İllerinde Su Ürünleri Tüketimi Anket Çalışması. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 37(1): 159-168.
• Ceylan, M. Yıldırım, İ. ve Çifçi, K. 2006. Balık Eti Tüketim Yapısı ve Tüketicilerin Satın Alma Eğilimlerinin Belirlenmesi (Van İli Örneği). VIII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Bursa, 172-180.
• Che, B. N’Souvi, K. Sun, C. Leibrecht, M. ve Nantob, B. 2022. Between Tradition, Strategies and Taste:Understanding Fish Consumption Habits in Togo. Sustainability, 14(18): 11475.
• Çaylak, B. Çolakoğlu, F. Künili, İ.E. ve Ormancı, H.B. 2019. A Survey on Seafood Consumption and Consumer Preference in İzmir Province. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 7(sp1): 101-106.
• Dalhatu, M. ve Ala, A.L. 2010. Analysis of Fish Demand in Sokoto Metropolis, Sokoto, Nigeria. Nigerian Journal of Basic and Applied Science, 18(2): 154-159.
• Dauda, A.B. Ojoko, E.A. ve Fawole, B.E. 2016. Economic Analysis of Frozen Fish Demand in Katsina Metropolis, Katsina State, Nigeria. Journal of Fisheries and Aquatic Science, 11(1): 93-99.
• Demirel, O. ve Hatırlı, S.A. 2020. Türkiye’de Hanehalklarının Balık Tüketim Harcamaları: Logıt Ve Multınomıal Logıt Yaklaşımları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (Özel Sayı): 1022-1045.
• Dilek, S. Paruğ, Ş. Paruğ, A. ve Keskingöz, H. 2019. Seafood Consumption Preferences and Fish Demand in Kastamonu. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 7(11): 1844-1857.
• Erdoğan Sağlam, N. ve Samsun, S. 2018. Yozgat İli Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 14(1): 9-16.
• FAO, 2022. The State of World Fisheries and Aquaculture 2022. Towards Blue Transformation. Rome, FAO. Fregene, T.B. ve Olasnusi, A. 2012. Consumer Preference and Consumption Pattern of Marine Fish Species in Ibadan Metropolis, Oyo State, Nigeria. Journal of Agricultural Science and Technology, B2, 835-840.
• Genç, Y. Albayrak, M. ve Güldal, H.T. 2020. Balık tüketiminde tüketim tercihlerini etkileyen faktörlerin analizi: Çankırı İli örneği. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 37(1): 93-101.
• Gilbert, L.C. 2000. The functional food trend: What’s next and what Americans think about eggs. Journal of the American College of Nutrition, 19 (5): 507–512.
• Gordon, T.A.C. Harding, H.R. Cleve, F.K. Davidson, I.K. Davison, W. Montgomery, D.W. ve Santos, E.M. 2018. Fishes in a changing world: learning from the past to promote sustainability of fish populations, J. Fish. Biol. 92 (3): 804–827.
• Govzman, S. Looby, S. Wang, X. Butler, F. Gibney, E.R. ve Timon, C.M. 2021. A systematic review of the determinants of seafood consumption. British Journal of Nutrition, 126(1): 66-80.
• Gül Yavuz, G. Yasan Ataseven, Z. Gül, U. ve Gülaç, Z.N. 2015. Su Ürünleri Tüketiminde Tüketici Tercihlerini Etkileyen Faktörler: Ankara İli Örneği. Yunus Araştırma Bülteni, 1, 73-82.
• Güngör, E.S. 2014. Erzurum ve Van illerindeki balık tüketimi ve tüketici tercihleri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Gürel, E. Doğan, H.G. Polat, S. Yeşilayer, N. ve Buhan, E. 2017. Ağrı İli Merkez İlçede Yaşayan Bireylerin Balık Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 6 (3): 26-35.
• Haskaraca, G. Bostanci, E. Ve Arslan, Y. 2021. Effects of the COVID-19 Pandemic on Eating and Meat Consumption Habits of Turkish Adults. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 9(1): 63-69.
• Honkanen, P. Olsen, S.O. ve Verplanken, B. 2005. Intention to consume seafood-the importance of habit. Appetite, 45(2): 161–168.
• Hoque, M.Z. Sultana, N. Haque, A. ve Foisal, T.M. 2022. Personal and socioeconomic Factors Affecting Perceived Knowledge of Farmed Fish. Journal of Agriculture and Food Research, 8, 100310.
• Jayedi, A. ve Shab-Bidar, S. 2020. Fish Consumption and the Risk of Chronic Disease: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Prospective Cohort Studies. Adv. Nutr. Int. Rev. J., 11, 1123–1133.
• Jensen, H.H. 2006. Changes in seafood consumer preference patterns and associated changes in risk exposure. Marine Pollution Bulletin, 53 (10-12): 591–598.
• Kaplan, E. Buhan, E. ve Yeşilayer, N. 2019. Mardin İli Balık Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi: Kızıltepe İlçesi Örneği. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 8(1): 59-73.
• Karakaya, E. ve Kırıcı, M. 2016. Bingöl ili kent merkezinde balık eti tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 6(1), 74-85.
• Karakaya, E. , Çelik, Ş. & Taysi, M. R. (2018). CHAID Algoritması ile Balık Eti Tüketimini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi . Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG) , 35 (2) , 85-93.
• Karakaya, E. Sökmen, T.Ö. ve Kırıcı, M. 2020. Erzincan İli Balık Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 6(1):18-29.
• Karakulak, Y. Arslan, G. ve Yanık, T. 2020. Erzurum İli Merkez İlçelerinin Su Ürünleri Tüketim Davranışları Üzerine Araştırmalar. Acta Aquatica Turcica, 16(2): 290-300.
• Karaton Kuzgun, N. ve Demirbağ, A. 2018. Palu İlçesi Balık Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Uluslararası Palu Sempozyumu 11-13 Ekim, 205-212.
• Kırıcı, M. Çam, O. ve Karakaya, E. 2018. Siirt ili kent merkezinde balıketi tüketim yapısı ve tüketicilerin satın alma eğilimlerinin belirlenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 7(2):227-236.
• Kresic, G. Dujmic, E. Loncaric, D. Zrncic, S. Liovic, N. ve Pleadin, J. 2022. Determinants of white and fatty fish consumption by Croatian and Italian consumers. British Food Journal, Vol. ahead-of-print No. ahead-of- print. https://doi.org/10.1108/BFJ-01-2022-0088.
• Kuşat, M. ve Şahan, M. 2021. Su Ürünleri Tüketim Tercihleri Üzerine Uşak İlinde Bir Anket Çalışması. Acta Aquatica Turcica, 17(3): 376-385.
• Küçük, H. Çelik, M. Adak, A.E. Küçükgülmez, A. Ünal, H.M. Bozkurt, Z. ve Altunbaş, E. 2022. Osmaniye İlinde Su Ürünleri Tüketim Alışkanlıklarının Anket Çalışması ile Belirlenmesi. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 8(1):39-49.
• Lee, M.K. ve Nam, J. 2019. The determinants of live fish consumption frequency in South Korea. Food Research International, 120, 382–388
• Leek, S. Maddock, S. ve Foxall, G. 2000. Situational determinants of fish consumption. British Food Journal, 102 (1): 18–39.
• Louis, T.J. Filho, M.X.P. ve Flores, R.M.V. 2022. Consumption frequencies, determinants, and habits of aquaculture species in Brazil. Aquaculture International, 30, 919–936.
• Mandal, S.C. Boidya, P. Mamun-Haque, M.I. Hossain, A. Shams, Z. Ve Al-Mamun, A. 2021. The impact of the COVID-19 pandemic on fish consumption and household food security in Dhaka city, Bangladesh. Global Food Security, 29, 100526.
• Menozzi, D. Nguyen, T.T. Sogari, G. Taskov, D. Lucas, S. Gastro-Rial, J.L.S. ve Mora, C. 2020. Consumers’ preferences and willingness to pay for fish products with health and environmental labels: evidence from five European countries. Nutrients, 12 (9): 2650
• Miran, B. 2002. Temel İstatistik. Ege Üniversitesi, Bornova, İzmir.
• Myrland, O. Trondsen, T. Johnston, R.S. ve Lund, E. 2000. Determinants of seafood consumption in Norway: lifestyle, revealed preference and barriers to consumption. Food Quality and Preference, 11(3): 169-188.
• Newbold, P., 1995. Statistics for Business and Economics. Prentice-Hall, New Jersey.
• Onumah, E.E. Quaye, E.A. Ahwireng, A.K. ve Campion, B.B. 2020. Fish Consumption Behaviour and Perception of Food Security of Low-Income Households in Urban Areas of Ghana. Sustainability, 12 (19): 7932.
• Perez-Ramirez, M. Almendarez-Hernandez, M.A. Aviles-Polanco, G. ve Beltran-Morales, L.F. 2015. Consumer acceptance of eco-labeled fish: A Mexican case study. Sustainability, 7: 4625-4642.
• Pieniak, Z. Verbeke, W. ve Scholderer, J. 2010. Health-related Beliefs and Consumer Knowledge as Determinants of Fish Consumption. J. Hum. Nutr. Diet. 23(5): 480-488.
• Pulcini, D. Franceschini, S. Buttazzoni, L. Giannetti, C. ve Capoccioni, F. 2020. Consumer preferences for farmed seafood: an Italian case study. J. Aquat. Food Prod.Technol. 29 (5): 445–460.
• Sarı, M. Demirulus, H. ve Söğüt, B. 2000. Van ilinde öğrencilerin balıketi tüketim alışkanlığının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Bölgesi 4. Su Ürünleri Sempozyumu, 28-30 Haziran 2000, Erzurum. 627-637.
• Selvi, K. Kaya, B. Özdikmenli Tepeli, S. ve Kandemir, G. 2022. Çanakkale’nin Yenice ve Bayramiç ilçelerinde su ürünleri tüketiminin değerlendirilmesi. Acta Aquatica Turcica, 18(1): 93-108.
• Şen, A. 2011. Konya ve Mersin İl Merkezlerinde Yaşayan Bireylerin Balık Tüketim Konusundaki Alışkanlık ve Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması. (YL.Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Temel, T. 2014. Rize İlinde Hanelerin Balık Tüketimi Üzerine Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesi. (YL. Tezi), Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
• Terin, M. 2019. Household characteristics influencing fish consumption in Van province, Turkey. Italian Journal of Food Science, 31(3): 416-426.
• Terin, M. Hamamcı, G. Gül, T. ve Terin, S. 2016. Van ili kentsel alanda hanelerin balık tüketim yapısı ve satın alma davranışlarının belirlenmesi. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 33(3): 241-249.
• Terin, S. 2019. Van İli İpekyolu İlçesinde Balık Tüketim Tercihleri Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Terin, S. ve Keskin, A., 2021. Hanelerin Balık Tüketim Sıklığına Etki Eden Faktörlerin Sıralı Probit Model ile Analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 8(3): 671–679.
• Tomic, M. Matulic, D. ve Jelic, M. 2016. What determines fresh fish consumption in Croatia? Appetite, 106, 13-22.
• Trondsen, T. Braaten, T. Lund, E. ve Eggen, A.E. 2004. Health and seafood consumption patterns among women 45–69 years. A Norwegian Fish Consumption Study 1996. Food Quality and Preference, 15(2):117-128.
• TÜİK, 2022. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=97&locale=tr
• TÜİK, 2023. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr
• Türkmen, M. Türkmen, A. ve Duran, K. 2016. Giresun İlinde Balık Tüketiminin Araştırılması. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(8): 712-718.
• Uzundumlu, A.S. ve Dinçel, E. 2015. Trabzon İli Beşikdüzü İlçesinde Balık Eti Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Alınteri, 29(B): 1-11.
• Uzundumlu, A.S. Sezgin, A. ve Tekin, M.H. 2016. Balıketi Tüketim Eğilimini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Hakkari İli Örneği. Alınteri, 31(B): 9-17.
• Verbeke, W. ve Vackier, I. 2005. Individual determinants of fish consumption: application of the theory of planned behaviour. Appetite, 44(1): 67-82.
• Yousuf, J. B. Bose, S. Kotagama, H. ve Boughanmi, H. 2019. Preferences and intentions of seafood consumers in Oman: An empirical analysis. Journal of International Food & Agribusiness Marketing, 31(2): 175–203.
• Yücel, Ş. Baki, B. Ve Tomgişi, S. 2020. Balık Tüketim Eğilimleri, Malatya İli Örneği. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 9(2): 54-62.
• Yüksel, E. ve Diler, A. 2019. Ankara İlinde Su Ürünleri Tüketim Tercihlerinin Belirlenmesi. Aydın Gastronomy, 3 (1):11-21.
• Yüksel, F. Karaton-Kuzgun, N. ve Özer, E.İ. 2011. Tunceli ili balık tüketim alışkanlığının belirlenmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 2(5): 28-36.
• Zhou, L. Jin, S. Zhang, B. Cheng, G. Zeng, Q. ve Wang, D. 2015. Determinants of fish consumption by household type in China. British. Food Journal, 117 (4):1273-1288.