LEZZETLİ YEME MOTİVASYONLARI, TIKINIRCASINA YEME BOZUKLUĞU İÇİN BİR RİSK FAKTÖRÜ MÜDÜR?

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 94, -

Meliha Çavdar , Zeynep Caferoğlu Akın

https://doi.org/10.31828/turkpsikoloji.1434365

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin lezzetli yeme motivasyonları ile tıkınırcasına yeme bozukluğu (TYB) arasındaki ilişkinin belirlenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Kayseri ilindeki üniversitelerde öğrenim gören 19-25 yaş arasındaki ve beden kütle indeksi >18 kg/m2 olan 1631 öğrenci (%78.6’sı kadın) çalışmaya dahil edilmiştir. Katılımcılara demografik ve antropometrik özellikleri sorgulayan bilgi formu, Lezzetli Yeme Motivasyonları Ölçeği ve Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Ölçeği olmak üzere üç bölümden oluşan bir anket formu yüz yüze uygulanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların %3.2’sinde TYB olduğu saptanmıştır. Potansiyel karıştırıcı faktörler (yaş, cinsiyet ve beden kütle indeksi) için düzeltme yapılan lojistik regresyon modelinde, lezzetli yeme motivasyonları olan “sosyal”, “başa çıkma”, “ödül iyileştirme” ve “uygunluk” puanlarındaki bir birimlik artışın TYB semptomlarının görülme riskinde sırasıyla 2.6, 3.6, 2.9 ve 3.1 kat; TYB şiddetinin klinik derecede önemli olma riskinde ise sırasıyla 1.4, 1.5, 1.4 ve 1.6 kat artışla ilişkili olduğu bulunmuştur (p<.05).
Sonuç: TYB’nin önlenebilmesi için olası risk faktörlerinin önceden belirlenmesinin önemi dikkate alındığında, bu bulguların alanyazına katkı sağlayacağı ve klinik çalışmalara öncülük edebileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, Lezzetli Yeme Motivasyonları, Güdüler, Genç Yetişkinler, Başa Çıkma

Etik Beyan

Araştırmaya başlamadan önce Erciyes Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu'ndan izin alınmıştır (Başvuru No: 89 ve Tarih: 27/11/2018). Daha sonra katılımcılar, Helsinki Deklarasyonu'na uygun olarak bilgilendirilmiş ve çalışmaya katılmaya gönüllü olanlara aydınlatılmış gönüllü olur formu okutulup imzalatılmıştır.

Destekleyen Kurum

Çalışma kapsamında finansal destek alınmamıştır.

Teşekkür

Verilerin toplanmasındaki katkılarından dolayı Aydan Aydoğan, Cevriye Aslan, Evrim Baloğlu, Fatma Uysal, Mehmet Emre Kahraman, Menşure Ökcesiz, Nisa Buyuran, Rümeysa Dağ ve Sinem Gözaçan'a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 5. Arlington, VA: American Psychiatric Pub.
• And, A., Sylvester, M. D., Turan, B., Uysal Irak, D., Ray, M. K. ve Boggiano, M. M. (2018). The Turkish Palatable Eating Motives Scale (T-PEMS): utility in predicting binge-eating eating and obesity risk in university students. Eating and weight disorders: EWD, 23(4), 527–531. doi: 10.1007/s40519-017-0383-z
• Arcelus, J., Mitchell, A. J., Wales, J. ve Nielsen, S. (2011). Mortality rates in patients with anorexia nervosa and other eating disorders: A meta-analysis of 36 studies. Archives of General Psychiatry, 68(7), 724-731. doi: 10.1001/archgenpsychiatry.2011.74
• Arslan, N. ve Alataş, H. (2023). Examination of the relationship between eating behavior disorder and emotional eating behavior in university students. Journal of Academic Research in Nursing, 9(1), 41-48. doi:10.55646/jaren.2023.72623
• Badrasawi, M. M. ve Zidan, S. J. (2019). Binge eating symptoms prevalence and relationship with psychosocial factors among female under graduate students at Palestine Polytechnic University, a cross sectional study. J Eat Disord, 7(33), 1-8. doi: 10.1186/s40337-019-0263-1
• Boggiano, M. M., Burgess, E. E., Turan, B., Soleymani, T., Daniel, S., Vinson, L. D. … ve Morse, A. (2014). Motives for eating tasty foods associated with binge-eating. Results from a student and a weight-loss seeking population. Appetite, 83, 160–166. doi: 10.1016/j.appet.2014.08.026
• Boggiano, M. M., Wenger, L. E., Turan, B., Tatum, M. M., Morgan, P. R. ve Sylvester, M. D. (2015a). Eating tasty food to cope: Longitudinal association with BMI. Appetite, 87, 365–379. doi: 10.1016/j.appet.2015.01.008
• Boggiano, M. M., Wenger, L. E., Turan, B., Tatum, M. M., Sylvester, M. D. … ve Burgess, E. E. (2015b). Real-time sampling of reasons for hedonic food consumption: Further validation of the Palatable Eating Motives Scale. Frontiers in Psychology, 6, 744. doi: 10.3389/fpsyg.2015.00744
• Boggiano M. M. (2016). Palatable Eating Motives Scale in a college population: Distribution of scores and scores associated with greater BMI and binge-eating. Eating Behaviors, 21, 95–98. doi: 10.1016/j.eatbeh.2016.01.001
• Boggiano, M. M., Wenger, L. E., Burgess, E. E., Tatum, M. M., Sylvester, M. D. … ve Morse, K. E. (2017). Eating tasty foods to cope, enhance reward, socialize or conform: What other psychological characteristics describe each of these motives? Journal of Health Psychology, 22(3), 280–289. doi: 10.1177/1359105315600240
• Burgess, E. E., Turan, B., Lokken, K. L., Morse, A., & Boggiano, M. M. (2014). Profiling motives behind hedonic eating. Preliminary validation of the Palatable Eating Motives Scale. Appetite, 72, 66–72. doi: 10.1016/j.appet.2013.09.016
• Chang, W. W., Nıe, M., Kang, Y. W., He, L. P., Jın, Y. L. ve Yao, Y. S. (2015). Subclinical Eating Disorders in Female Medical Students in Anhui, China: A Cross-Sectional Study. Nutricion Hospitalaria, 31(4), 1771-1777. doi: 10.3305/nh.2015.31.4.8456
• Cornier, M. A., Salzberg, A. K., Endly, D. C., Bessesen, D. H., & Tregellas, J. R. (2010). Sex-based differences in the behavioral and neuronal responses to food. Physiology & behavior, 99(4), 538–543. doi: 10.1016/j.physbeh.2010.01.008
• Erol, A., Toprak, G. ve Yazici, F. (2006). Psychological and physical correlates of disordered eating in male and female Turkish college students. Psychiatry and clinical neurosciences, 60(5), 551–557. doi: 10.1111/j.1440-1819.2006.01557.x
• Fairburn, C. G. ve Harrison, P. J. (2003). Eating disorders. The Lancet, 361, 407–416. doi:10.1016/S0140-6736(03)12378-1
• Gordon, G., Brockmeyer. T., Schmidt, U. ve Campbell, C. I. (2019). Combining cognitive bias modification training (CBM) and trans cranial direct current stimulation (tDCS) to treat binge eating disorder, study protocol of a randomised controlled feasibility trial. BMJ Open. 9,e030023. doi: 10.1136/bmjopen-2019-030023
• Henderson M., Freeman C.P. (1987). A self-rating scale for bulimia. The ‘BITE’. Br J Psychiatry, 150,18–24. doi: 10.1192/bjp.150.1.18
• Kiran S.G., Agargun M.Y., Kara H. ve Kutanis R. (2000). Eating attitudes and dissociative experiences in university students. 36th National Psychiatry Congress; Antalya, Turkey.
• Kugu, N., Akyuz, G., Dogan, O., Ersan, E. ve Izgic, F. (2006). The prevalence of eating disorders among university students and the relationship with some individual characteristics. The Australian and New Zealand journal of psychiatry, 40(2), 129–135. doi: 10.1080/j.1440-1614.2006.01759.x
• Marcone, M.F., Madan, P. ve Grodzinski, B. (2020). An overview of the sociological and environmental factors influencing eating food behavior in Canada. Frontiers in Nutrition, 7, 1–10. doi:10.3389/fnut.2020.00077
• Novelle, M. G. ve Diéguez, C. (2019). Updating gender differences in the control of homeostatic and hedonic food intake: Implications for binge eating disorder. Molecular and cellular endocrinology, 497, 110508. doi: 10.1016/j.mce.2019.110508
• Ruzanska, U. A. ve Warschburger, P. (2019). Intuitive eating mediates the relationship between self-regulation and BMI - Results from a cross-sectional study in a community sample. Eating behaviors, 33, 23–29. doi: 10.1016/j.eatbeh.2019.02.004
• Smink, F. R., van Hoeken, D. ve Hoek, H. W. (2013). Epidemiology, course, and outcome of eating disorders. Current Opinion in Psychiatry, 26(6), 543-548. doi:10.1097/YCO.0b013e328365a24f
• Spencer, E. A., Appleby, P. N., Davey, G. K. ve Key, T. J. (2002). Validity of self-reported height and weight in 4808 EPIC-Oxford participants. Public health nutrition, 5(4), 561–565. doi: 10.1079/PHN2001322
• Sproesser, G., Ruby, M. B., Arbıt, N., Rozin, P., SChupp, H. T. ve Renner, B. (2018). The eating motivation survey: Results from the USA, India and Germany. Public Health Nutrition, 21(3), 515–525. doi:10.1017/S1368980017002798
• Taş, F. ve Gezer, C. (2022). The relationship of hedonic hunger with food addiction and obesity in university students. Eating and weight disorders : EWD, 27(7), 2835–2843.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Yeterli ve Dengeli Beslenme. (28.10.2023 tarihinde https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenme.html adresinden alınmıştır.)
• Tokis Bayramoğlu, A., Turna, K. ve Horoz, N. (2020). Üniversitesi Öğrencilerinde Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9 (3), 157-162. doi: 10.1007/s40519-022-01436-0
• Turan, Ş., Poyraz, C.A. ve Özdemir, A. (2015). Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4),419-435. doi:10.5455/cap.20150213091928
• Türkmen, H. ve Karaca Sivrikaya, S. (2020). The dietary habits and life satisfaction according to the food groups consumed by young people. Progress in Nutrition, 22(4), 000-000.
• WHO. “Obesity: Preventing and Managing the Global Epidemic: report of a WHO Consultation on Obesity”, Geneva. World Health Organization. (1997).
• Witt, A. A. ve Lowe, M. R. (2014). Hedonic hunger and binge eating among women with eating disorders. The International journal of eating disorders, 47(3), 273–280. doi: 10.1002/eat.22171