Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Koronavirüs Pandemisinde Kaygının Yordayıcıları: Sağlık Çalışanları ve Diğer Meslek Gruplarının Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: Özel Sayı Kasım 2024, 83 - 101, 11.11.2024

Öz

Koronavirüs 2019 (COVID-19) pandemisi, yalnızca virüsün değil, beraberinde korku, endişe ve depresyonun da salgınına neden olmuştur. Bu süreçte, yoğun stres altında ve yüksek riskli koşullarda, çalışmaya devam eden sağlık çalışanları, koronavirüsün kendilerine ve yakınlarına bulaşma olasılığı nedeniyle fazladan bir zihinsel yük hissetmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye’de koronavirüs salgınının erken evresinde sağlık çalışanlarının kaygı düzeylerinin belirlenmesi,
sağlık çalışanı olan ve olmayan meslek gruplarının kaygı düzeylerinin karşılaştırılması ve kaygının ve hastalığı önleyici
davranışlara uyumun yordayıcılarının araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, üniversite mezunlarına e-posta ve sosyal
medya grupları aracılığıyla ulaşılarak çevrimiçi anket linki paylaşılmıştır. Farklı meslek gruplarından toplam 1541
katılımcıya ulaşılmış; bu kişilerin 1389’u analize dahil edilmiştir. Analiz sonucunda; yaş, cinsiyet, çocuk sahibi olma,
aile üyelerine COVID-19’u bulaştırma kaygısı ve COVID-19’a ilişkin çaresizlik hissi kaygının yordayıcıları olarak
bulunurken; çaresizlik hissinin kaygının en güçlü yordayıcısı olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra, sağlık çalışanı olmanın, salgının erken evresinde kaygı için bir risk faktörü olmadığı; ancak işe devam durumunun, aileye COVID-19’u
bulaştırma kaygısının ve COVID-19’a ilişkin bilgi düzeyinin hastalığa karşı koruyucu tedbirlere uyumu yordadığı belirlenmiştir. Bulguların, salgının başından itibaren kaygının risk faktörlerinin belirlenmesi ve koruyucu ve/veya tedavi
edici psikolojik sağlık hizmetlerinin gelişmesine katkı sağlaması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.

Kaynakça

  • Abdulah, D. M. ve Musa, D. H. (2020). Insomnia and stress of physicians during COVID-19 outbreak. Sleep Medicine: X, 2, 100017. https://doi.org/10.1016/j.sleepx.2020.100017
  • Akel, M., Berro, J., Rahme, C., Haddad, C., Obeid, S. ve Hallit, S. (2021). Violence Against Women During COVID-19 Pandemic. Journal of Interpersonal Violence, 37(13-14).  https://doi.org/10.1177/0886260521997953
  • Badahdah, A., Khamis, F., Al Mahyijari, N., Al Balushi, M., Al Hatmi, H., Al Salmi, I., ... ve Al Noomani, J. (2020). The mental health of health care workers in Oman during the COVID-19 pandemic. International Journal of Social Psychiatry, 8, 20764020939596. doi: 10.1177/0020764020939596. 
  • Bozdağ, F. ve Ergün, N. (2020). Psychological Resilience of Healthcare Professionals During COVID-19 Pandemic. Psychological Reports, 124(6), 2567–2586.  doi: 10.1177/0033294120965477
  • Centers for Disease Control and Prevention- CDC (2020). Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) How to protect yourself. (21.03.2020 tarihinde https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/prevention.html adresinden alınmıştır.)
  • Ceri, V. ve Cicek, I. (2021). Psychological Well-Being, Depression and Stress During COVID-19 Pandemic in Turkey: A Comparative Study of Healthcare Professionals and Non-Healthcare Professionals. Psychology, Health and Medicine, 26(1), 85–97. doi: 10.1080/13548506.2020.1859566.
  • Chatzittofis, A., Karanikola, M., Michailidou, K. ve Constantinidou, A. (2021). Impact of the COVID-19 Pandemic on the Mental Health of Healthcare Workers. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(4), 1435. doi: 10.3390/ijerph18041435
  • Chen, J., Liu, X., Wang, D., Jin, Y., He, M., Ma, Y. ... ve Hou, X. (2021). Risk factors for depression and anxiety in healthcare workers deployed during the COVID-19 outbreak in China. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 56, 47–55. doi: 10.1007/s00127-020-01954-1
  • Cheung, Y. T., Chau, P. H. ve Yip, P. S. (2008). A revisit on older adults suicides and Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) epidemic in Hong Kong. International Journal of Geriatric Psychiatry, 23(12), 1231–1238. doi: 10.1002/gps.2056.
  • Clopper, C. J. ve Pearson, E. S. (1934). The use of confidence or fiducial limits illustrated in the case of the binomial. Biometrika, 26(4), 404–413.
  • Di Tella, M., Romeo, A., Benfante, A. ve Castelli, L. (2020). Mental health of healthcare workers during the COVID-19 pandemic in Italy. Journal of Evolution in Clinical Practice, 26(6), 1583–1587. doi: 10.1111/jep.13444.
  • Duran, S. ve Erkin, Ö. (2021). Psychologic distress and sleep quality among adults in Turkey during the COVID-19 pandemic. Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry, 107, 110254. doi: 10.1016/j.pnpbp.2021.110254.
  • ECDC (2020). European Centre for Disease Prevention and Control COVID-19 guidelines. (02.09.2020 tarihinde https//www.ecdc.europa.eu/en/COVID-19-pandemic adresinden alınmıştır).
  • Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A. ve Lang, A.G. (2009). Statistical power analyses using G*Power 3.1: Tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods, 41(4), 1149–1160. doi: 10.3758/BRM.41.4.1149
  • Fiorillo, A. ve Gorwood, P. (2020). The consequences of the COVID-19 pandemic on mental health and implications for clinical practice. European Psychiatry, 63(1), e32, 1–2 https://doi.org/10.1192/j.eurpsy.2020.35
  • Garlow, S. J., Rosenberg, J., Moore, J. D., Haas, A. P., Koestner, B., Hendin, H., Nemeroff, C. B. (2008). Depression, desperation, and suicidal ideation in college students: Results from the American Foundation for Suicide Prevention College screening project at Emory University. Depression and Anxiety, 25(6), 482–488. doi: 10.1002/da.20321
  • Gunnell, D., Appleby, L., Arensman, E., Hawton, K., John, A., Kapur, N., … ve Pirkis, J. (2020). Suicide risk and prevention during the COVID-19 pandemic. The Lancet Psychiatry, 7(6), 468–471. doi:10.1016/s2215-0366(20)30171-1
  • Hacimusalar, Y., Kahve, A. C., Yasar, A. B. ve Aydin, M. S. (2020). Anxiety and hopelessness levels in COVID-19 pandemic: A comparative study of healthcare professionals and other community sample in Turkey. Journal of Psychiatric Research, 129, 181–188. doi: 10.1016/j.jpsychires.2020.07.024.
  • Hatfield, E., Cacioppo, J. T. ve Rapson, R. L. (1993). Emotional contagion. Current Directions in Psychological Science, 2(3), 96–99. doi:10.1111/1467-8721.ep10770953.
  • Hendin, H., Maltsberger J. T., Haas, A. P., Szanto, K. ve Rabinowicz, H. (2004). Desperation and Other Affective States in Suicidal Patients. Suicide & Life-Threatening Behavior, 34(4), 386–394. doi: 10.1521/suli.34.4.386.53734
  • Hiçdurmaz, D. ve Üzar-Özçetin, Y. S. (2020). COVID-19 Pandemisinde Ön Safta Çalışan Hemşirelerin Ruhsal Sağlığının Korunması ve Ruhsal Travmanın Önlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 7(Özel Sayı), 1–7.
  • Holmes, B. J. (2008). Communicating about emerging infectious disease: The importance of research. Health, Risk & Society, 10(4), 349–360.
  • İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü (2021). Koronavirus Pandemisinde Online Ruhsal Destek (11.3.2021 tarihinde https://istanbulism.saglik.gov.tr/TR,180686/korona-virus-pandemisinde-online- ruhsal-destek.html adresinden alınmıştır).
  • Johnson, S. U., Ulvenes, P. G., Øktedalen, T. ve Hoffart, A. (2019). Psychometric properties of the general anxiety disorder 7-item (GAD-7) scale in a heterogeneous psychiatric sample. Frontiers in Psychology, 10, 1713.
  • Kaniasty, K. (2019). Social support, interpersonal, and community dynamics following disasters caused by natural hazards. Current Opinion in Psychology, 32, 105–109. doi: 10.1016/j.copsyc.2019.07.026.
  • Kang, L., Li, Y., Hu, S., Chen, M., Yang, C., Yang, B. X., ... ve Liu, Z. (2020) The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus. The Lancet Psychiatry, 7(3), e14. doi: 10.1016/S2215-0366(20)30047-X
  • Khan, S. ve Huremović, D. (2019). Psychology of the pandemics. D. Huremović (Ed.), Psychiatry of Pandemics: A Mental Health Response to Infection Outbreak içinde (37-44). Switzerland: Springer.
  • Klomek, A. B. (2020). Suicide prevention during the COVID-19 outbreak. The Lancet Psychiatry, 7(5), 390. doi: 10.1016/S2215-0366(20)30142-5
  • Koçak, O., Koçak, Ö. E. ve Younis, M. Z. (2021). The psychological consequences of COVID-19 fear and the moderator effects of individuals’ underlying illness and witnessing infected friends and family. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(4), 1836.
  • Konkan, R., Şenormanci, Ö., Güçlü, O., Aydin, E. ve Sungur, M. Z. (2013). Validity and reliability study for the Turkish adaptation of the generalized anxiety disorder-7 (GAD-7) scale. Nöropsikiyatri Arşivi, 50(1), 53–58. doi: 10.4274/npa.y6308
  • Lai, J., Ma, S., Wang, Y., Cai, Z., Hu, J., Wei, N., ...ve Hu, S. (2020). Factors associated with mental health outcomes among health care workers exposed to coronavirus disease 2019. JAMA, 3(3), e203976. doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.3976
  • Lenzo, V., Quattropani, M. C., Sardella, A., Martino, G. ve Bonanno, G. A. (2021). Depression, anxiety, and stress among healthcare workers during the COVID-19 outbreak and relationships with expressive flexibility and context sensitivity. Frontiers in Psychology, 12, 623033. doi: 10.3389/fpsyg.2021.623033.
  • Luceño-Moreno, L., Talavera-Velasco, B., García-Albuerne, Y. ve Martín-García, J. (2020). Symptoms of Posttraumatic Stress, Anxiety, Depression, Levels of Resilience and Burnout in Spanish Health Personnel during the COVID-19 Pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(15), 5514. doi: 10.3390/ijerph17155514
  • MacDonald, P. L. ve Gardner, R. C. (2000). Type I error rate comparisons of post hoc procedures for I × J chi-square tables. Educational and Psychological Measurement, 60(5), 735–754. https://doi.org/10.1177/00131640021970871
  • Maunder, R., Hunter, J., Vincent, L., Bennett, J., Peladeau, N., Leszcz, M., ... ve Mazzulli, T. (2003). The immediate psychological and occupational impact of the 2003 SARS outbreak in a teaching hospital. CMAJ, 168(10), 1245–1251.
  • O’Brien, R. M. (2007). A caution regarding rules of thumb for variance inflation factors. Quality & Quantity, 41(5), 673–690. doi:10.1007/s11135-006-9018-6
  • Özdin, S. ve Bayrak Özdin, Ş. (2020). Levels and predictors of anxiety, depression and health anxiety during COVID-19 pandemic in Turkish society: The importance of gender. International Journal of Social Psychiatry, 66(5), 504–511.
  • Robinson, A., Cook, R. D. ve Weisberg, S. (1984). Residuals and influence in regression. Journal of the Royal Statistical Society, 147(1), 108.
  • Roesch, E., Amin, A., Gupta, J. ve Garcia-Moreno, C. (2020). Violence against women during COVID-19 pandemic restrictions. BMJ, 369, m1712. doi:10.1136/bmj.m1712
  • Park, M., Thwaites, R. S. ve Openshaw, P. J. M. (2020). COVID-19: Lessons from SARS and MERS. European Journal of Immunology, 50(3), 308–311. doi:10.1002/eji.202070035
  • Power, K. (2020). The COVID-19 pandemic has increased the care burden of women and families. Sustainability: Science, Practice and Policy, 16(1), 67–73.
  • Spitzer, R. L., Kroenke, K., Williams, J. B. W. ve Löwe, B. (2006). A brief measure for assessing generalized anxiety disorder: The GAD-7. Archives of International Medicine, 166(10), 1092–1097. doi: 10.1001/archinte.166.10.1092
  • Şahin, M. K., Aker, S., Şahin, G. ve Karabekiroğlu, A. (2020). Prevalence of depression, anxiety, distress and insomnia and related factors in healthcare workers during COVID-19 pandemic in Turkey. Journal of Community Health, 45(6), 1168–1177. https://doi.org/10.1007/s10900-020-00921-w
  • Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics (6th ed.).  Boston, MA: Pearson.
  • Tam, C. W. C., Pang, E. P. F., Lam, L. C. W. ve Chiu, H. F. K. (2004). Severe acute respiratory syndrome (SARS) in Hongkong in 2003: Stress and psychological impact among frontline healthcare workers. Psychological Medicine, 34(7), 1197–1204. doi: 10.1017/s0033291704002247
  • Vaughan, E. ve Tinker, T. (2009). Effective health risk communication about pandemic influenza for vulnerable populations. American Journal of Public Health, 99(2), 324–332. doi:10.2105/AJPH.2009.162537
  • Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C. S. ve Ho, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729.
  • Wheeler, L. (2005). Toward a theory of behavioral. Psychological Review, 73(2), 179–192. doi:10.1037/h0023023.
  • Wilson, W., Raj, J. P., Rao, S., Ghiya, M., Nedungalaparambil, N. M., Mundra, H. ve Mathew, R. (2020). Prevalence and predictors of stress, anxiety, and depression among healthcare workers managing COVID-19 pandemic in India: A nationwide observational study. Indian Journal of Psychological Medicine, 42(4), 353–358. https://doi.org/10.1177/0253717620933992
  • World Health Organization - WHO (2020). Timeline: WHO’s COVID-19 response. (11.3.2021 tarihinde https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/interactive-timeline#! adresinden alınmıştır.)
  • Xiong, J., Lipsitz, O., Nasri, F., Lui, L. M. W., Gill, H., Phan, L., … ve McIntyre, R. S. (2020). Impact of COVID-19 pandemic on mental health in the general population: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 277, 55–64. doi: 10.1016/j.jad.2020.08.001.
  • Yalçıntaş, A. ve Marakoğlu, K. (2020). Pandemide Birinci Basamak Sağlık Çalışanlarının Ruh Sağlığı ve Desteği. Klinik Tıp Aile Hekimliği, 12(2), 54–57.
  • Yıldırım, M. ve Arslan, G. (2020). Exploring the associations between resilience, dispositional hope, subjective well-being, and psychological health among adults during early stage of COVID-19. Current Psychology, 41(8), 5712-5722. doi: 10.1007/s12144-020-01177-2.
  • Yıldırım, M., Geçer, E. ve Akgül, Ö. (2021). The impacts of vulnerability, perceived risk, and fear on preventive behaviours against COVID-19. Psychology, Health & Medicine, 26(1), 35–43. doi: 10.1080/13548506.2020.1776891
  • Yıldırım, M. ve Güler, A. (2020). COVID-19 severity, self-efficacy, knowledge, preventive behaviors, and mental health in Turkey. Death Studies, 16, 1–8. doi: 10.1080/07481187.2020.1793434.
  • Zhang, H., Shi, Y., Jing, P., Zhan, P., Fang, Y., Wang, F. (2020). Posttraumatic stress disorder symptoms in healthcare workers after the peak of the COVID-19 outbreak: A survey of a large tertiary care hospital in Wuhan. Psychiatry Research, 294, 113541. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113541.
  • Zhu, J., Sun, L., Zhang, L., Wang, H., Fan, A., Yang, B., ... ve Xiao, S. (2020). Prevalence and influencing factors of anxiety and depression symptoms in the first-line medical staff fighting against COVID-19 in Gansu. Frontiers in psychiatry, 11, 386.
Toplam 57 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Klinik ve Sağlık Psikolojisi (Diğer)
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Duygu Kaba 0000-0002-4261-8509

Zulal Törenli Kaya 0000-0003-1428-0739

Burcu Akın Sarı 0000-0002-9730-7206

Hande Ayraler Taner 0000-0003-2106-7928

Gamze Özçürümez 0000-0002-3548-5517

Yayımlanma Tarihi 11 Kasım 2024
Gönderilme Tarihi 26 Ağustos 2024
Kabul Tarihi 27 Ağustos 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 39 Sayı: Özel Sayı Kasım 2024

Kaynak Göster

APA Kaba, D., Törenli Kaya, Z., Akın Sarı, B., Ayraler Taner, H., vd. (2024). Koronavirüs Pandemisinde Kaygının Yordayıcıları: Sağlık Çalışanları ve Diğer Meslek Gruplarının Karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 39(Özel Sayı Kasım 2024), 83-101. https://doi.org/10.31828/turkpsikoloji.1539014