Sirkadiyen Ritmin Sağlıktaki Rolü

Yıl 2021, , 64 - 75, 06.09.2021

Başak Öney , Çiğdem Balcı

https://doi.org/10.51536/tusbad.922995

Cited By: 6

Öz

Yaklaşık 24 saat süren aydınlık ve karanlık döngüsü, canlıları yaşam ortamlarındaki döngüsel değişikliklere yönlendirir. Canlılar üzerindeki bu döngüsel, fizyolojik, biyokimyasal ve davranışsal etkiler sirkadiyen ritim olarak tanımlanmaktadır. Sirkadiyen sistem, hipotalamusun üst kiyazmatik çekirdeğinde (SCN, suprakiazmatik nükleus) yer alan bir merkezi saat ile karaciğer, pankreas, gastrointestinal sistem, iskelet kası ve adipoz doku gibi diğer vücut dokularında bulunan bir dizi periferik saatten oluşmaktadır. Merkezi saat, vücudu ışık veya güneşe göre senkronize edip bunun için öncelikle aydınlık ve karanlık döngüsünü kullanırken periferik saat, SCN’den gelen sinyalleri ve ışık, beslenme, fiziksel aktivite, uyku gibi dış faktörlerden gelen uyaranlara karşı oluşturduğu otonom ritim yanıtlarını kullanmaktadır. Sirkadiyen saati etkileyen dış etmenlerden biri olan beslenme, sirkadiyen bir olaydır. Beslenme zamanı, yeterli ve dengeli beslenmek, ana öğünlerdeki makro besin ögelerinin dağılımını ayarlamak sirkadiyen saatler ile metabolizma arasındaki dengenin ve sağlığın bozulmaması için önem taşımaktadır. Işık, melatonin, sıcaklık gibi diğer faktörlerden de etkilenen bu hassas sirkadiyen sistem, modern yaşamla birlikte değişime uğramıştır. Modern yaşamın insanlara gösterdiği vardiyalı çalışma saatleri, gece çalışma ve uzun mesailer, uzun mesafeli uçak seyahatleri, gece yeme sendromu ve uyku bozuklukları içsel ritimde değişiklik yaratabilmektedir. Bu değişimler sirkadiyen saatler arasındaki uyumu bozar ve insülin direnci, obezite, kalp ve damar hastalıkları, kanser ve ruhsal hastalıklar gibi çeşitli hastalıkların riskini arttırır. Bu derlemenin amacı, sirkadiyen sistemin işleyişini ve insanlarda etkili olan iç ve dış etmenlerin sirkadiyen ritmi nasıl etkilediğini kavramaktır. Bu çalışmada, beslenme düzeninin ve modern hayatın sonuçlarının sirkadiyen sistemi etkileyerek birçok hastalığın görülme riskini arttırdığı, bu alanda yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Sağlığımız ile doğrudan ilişkili olan sirkadiyen sistem, birçok hastalığın meydana gelme oranını azaltmak amacıyla takip edilebilir bir hedef olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sirkadiyen ritim, Beslenme, Sağlık.

The Role of Circadian Rhythm In Health

Öz

The light and dark cycle, which lasts about 24 hours, directs living things to cyclical changes in their living environment. These cyclical, physiological, behavioral effects on the living are defined as circadian rhythms. The circadian system consists of a central clock located in the suprachiasmatic nucleus and a peripheral clock located in other body tissues such as liver, pancreas, skeletal muscle, adipose tissue. The central clock synchronizes the body to the light or the sun. The peripheral clock uses the signals from the SCN and uses the autonomous rhythm responses it creates against stimuli from external factors such as light, nutrition, physical activity, sleep. Nutrition, which is one of the external factors affecting the circadian clock, is a circadian event. Feeding time, adequate and balanced nutrition, adjusting the distribution of macronutrients in main meals are important in order not to deteriorate the health between circadian hours and metabolism. Affected by other factors such as light, melatonin, temperature; this delicate circadian system has changed with modern life. With modern life, shift working hours, long-distance air travel, night eating syndrome have occurred. These can create changes in the inner rhythm. These changes disrupt the harmony between circadian clocks and it increases the risk of various diseases such as insulin resistance, obesity, cardiovascular diseases, cancer and mental diseases. The purpose of this review is to understand the functioning of the circadian system and how external and internal factors that affect the circadian rhythm in humans. In this study, it was explained that the diet and the results of modern life affect the circadian system and increase the risk of many diseases, and the studies in this area were examined. The circadian system, which is directly related to our health, should be a trackable target to reduce the incidence of many diseases.

Anahtar Kelimeler

Circadian rhythm, Nutrition, Health

Kaynakça

• 1.Akbay GD. Sirkadiyen Ritim ve Obezite. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2020;8.
• 2.Sukumaran S, Almon RR, DuBois DC, Jusko WJ. Circadian rhythms in gene expression: Relationship to physiology, disease, drug disposition and drug action. Adv Drug Deliv Rev. 2010;62(9-10):904-917.
• 3.Feng D, Lazar MA. Clocks, Metabolism, and the Epigenome. Molecular Cell. 2012;47(2):158-167.
• 4.Gooley J, Saper C. Anatomy of the Mammalian Circadian System. In: Principles and Practice of Sleep Medicine. ; 2005:335-350.
• 5.Sözlü S, Şanlier N. Sirkadiyen Ritim, Sağlık ve Beslenme İlişkisi. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2017;2(2):100-109
• 6.Poggiogalle E, Jamshed H, Peterson CM. Circadian regulation of glucose, lipid, and energy metabolism in humans. Metabolism. 2018;84:11-27.
• 7.Yüksel A. Sirkadiyen Ritim İle Yeme Zamanı İlişkisi. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi. 2019;1(1):38-43.
• 8.Oike H, Oishi K, Kobori M. Nutrients, Clock Genes, and Chrononutrition. Curr Nutr Rep. 2014;3(3):204-212.
• 9.Yamazaki S. Resetting Central and Peripheral Circadian Oscillators in Transgenic Rats. Science. 2000;288(5466):682-685.
• 10.Kiyan HF, Kiyan T. Molecular Mechanisms of Aging and Circadian Rhythms. 2019:11.
• 11.Badar A. Circadian rhythm in health and disease. 2018:2.
• 12.Mohawk JA, Green CB, Takahashi JS. Central and Peripheral Circadian Clocks in Mammals. Published online 2012:20.
• 13.Aydoğdu GS, Akbulut G. Aralıklı Açlık Diyetleri ve Düşük Karbonhidratlı Diyetlerin Obezite Tedavisindeki Etkisi. J Nutr Diet. Published online September 2, 2020:1-9.
• 14.Gill S, Panda S. A. Smartphone App Reveals Erratic Diurnal Eating Patterns in Humans that Can Be Modulated for Health Benefits. Cell Metab. 2015;22(5):789-798.
• 15.Schibler U, Sassone-Corsi P. A Web of Circadian Pacemakers. Cell. 2002;111(7):919-922.
• 16.Apayrı S. Ofislerde aydınlatma tasarımının sürdürülebilirlik açısından mekan tasarımına etkileri, MSc,Haliç Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2012.
• 17.Haus E. Chronobiology in the endocrine system. Advanced Drug Delivery Reviews. 2007;59(9-10):985-1014.
• 18.Sheehan TJ, DuBrava S, DeChello LM, Fang Z. Rates of weight change for black and white Americans over a twenty year period. Int J Obes Relat Metab Disord. 2003;27(4):498-504.
• 19.Kolla BP, Auger RR. Jet lag and shift work sleep disorders: How to help reset the internal clock. CCJM. 2011;78(10):675-684.
• 20.Laposky AD, Bass J, Kohsaka A, Turek FW. Sleep and circadian rhythms: key components in the regulation of energy metabolism. FEBS Lett. 2008;582(1):142-151.