Sağlık Okuryazarlığını Geliştirmede Üniversitelerin Rolü: Eğitim, Uygulama ve Strateji

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: Özel Sayı 1, 1 - 14, 21.10.2025

Dilek Öztaş , Aslı Ece Acar Filizci

https://doi.org/10.51536/tusbad.1698882

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, sağlık okuryazarlığının tanımını, boyutlarını, sağlık sistemi ve birey üzerindeki etkilerini ortaya koymak ve özellikle üniversitelerin sağlık okuryazarlığının geliştirilmesindeki rolünü incelemektir.
Yöntem: Literatür taraması yoluyla yürütülen bu çalışma, Türkiye, Avrupa ve ABD'deki sağlık okuryazarlığı düzeylerine ilişkin güncel istatistiksel verilerden ve akademik kaynaklardan elde edilen bulgulara dayanmaktadır. Ayrıca, üniversitelerde uygulanan sağlık okuryazarlığı programları, çevrim içi bilgilendirme sistemleri ve danışmanlık hizmetleri incelenmiştir.
Bulgular: Araştırmalar, toplumların önemli bir kısmının sınırlı veya yetersiz sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olduğunu göstermektedir. Üniversitelerde yürütülen sağlık okuryazarlığı dersleri, bilgilendirme etkinlikleri ve dijital kaynaklar, öğrencilerin bilgi ve farkındalık düzeyini anlamlı şekilde artırmaktadır. Ayrıca düşük sağlık okuryazarlığı, bireysel sağlık çıktıları üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta ve sağlık sistemine ekonomik yük getirmektedir.
Sonuç: Sağlık okuryazarlığı yalnızca bireysel bir yeterlilik değil; halk sağlığını doğrudan etkileyen, çok paydaşlı bir stratejik önceliktir. Üniversiteler bu süreçte anahtar rol üstlenirken; sağlık kurumları, eğitim yapıları, yerel yönetimler ve medya gibi diğer paydaşların da eş güdümlü şekilde çalışması büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Halk sağlığı , Sağlık okuryazarlığı , Üniversiteler

The Role of Universities in Improving Health Literacy: Education, Practice and Strategy

Öz

Aim: The purpose of this study is to reveal the definition of health literacy, its dimensions, its effects on the health system and the individual, and to examine the role of universities in the development of health literacy.
Method: This study, conducted through a literature review, is based on findings obtained from current statistical data and academic sources regarding health literacy levels in Turkey, Europe and the USA. In addition, health literacy programs, online information systems and consultancy services implemented in universities were examined.
Results: Research shows that a significant portion of societies have limited or insufficient health literacy levels. Health literacy courses, information activities and digital resources conducted in universities significantly increase the knowledge and awareness levels of students. In addition, low health literacy has negative effects on individual health outcomes and brings economic burden to the health system.
Conclusions: Health literacy is not only an individual competence; it is a multi-stakeholder strategic priority that directly affects public health. While universities play a key role in this process; It is of great importance that other stakeholders such as health institutions, educational institutions, local governments and the media work in coordination.

Anahtar Kelimeler

Health literacy , Public health , Universities

Kaynakça

• 1. Kickbusch I, Pelikan JM, Apfel F, Tsouros AD, editors. Health literacy: the solid facts. Copenhagen: World Health Organization, Regional Office for Europe; 2013.
• 2.Australian Commission on Safety and Quality in Health Care. Consumers, the health system and health literacy: taking action to improve safety and quality. Consultation Paper. Sydney: ACSQHC; 2013.
• 3.Champion VL, Skinner CS. The Health Belief Model. In: Glanz K, Rimer BK, Viswanath K, editors. Health behavior and health education. San Francisco (CA): Jossey-Bass; 2008. p. 45–65.
• 4.Norman CD, Skinner HA. eHEALS: The eHealth Literacy Scale. J Med Internet Res. 2006;8(4):e27. doi:10.2196/jmir.8.4.e27..4.e27.
• 5.De Hoog N, Stroebe W, de Wit JBF. The impact of vulnerability to and severity of a health risk on processing and acceptance of fear-arousing communications: A meta-analysis. Rev Gen Psychol. 2007;11(3):258–85..
• 6.Australian Commission on Safety and Quality in Health Care. Consumers, the health system and health literacy: taking action to improve safety and quality. Consultation Paper. Sydney: ACSQHC; 2013.
• 7.U.S. Department of Education, Institute of Education Sciences. 2003 National Assessment of Adult Literacy. Health Literacy Issue Brief. Washington (DC): U.S. Government Printing Office; 2006 [cited 2025 May 22]. Available from: https://health.gov/communication/literacy/issuebrief
• 8.HLS19 Consortium of the WHO Action Network M-POHL. Health Literacy Survey 2019 (HLS19-Q12) Results. Copenhagen: World Health Organization Europe; 2021.
• 9.T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörler Araştırması (TSOYA). TSOY-32 Raporu. Ankara: Sağlık Bakanlığı; 2017..
• 10.T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması – TSOYA 2024. TSOY-32 Güncel Verileri. Ankara: Sağlık Bakanlığı; 2024.
• 11.World Health Organization, International Organization for Migration. Health literacy among Syrian refugees in Turkey: a survey report. Copenhagen: WHO Europe & IOM Turkey; 2021.
• 12.World Health Organization Regional Office for Europe. Multisectoral action for health literacy policy. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2019.
• 13.Nutbeam D. Health promotion glossary. Health Promot Int. 1998;13(4):349–64. doi:10.1093/heapro/13.4.349. Sağlık Okuryazarlığını Geliştirmede Üniversitelerin Rolü:
• 14.Akinboboye, B.O. & Malomo, B.I. (2025). Oral health literacy: effectiveness of a homegrown intervention among community-dwelling older Nigerians. BMC Oral Health.
• 15.Stephens, J.H., Sinka, V., Kerr, M., & Dickson, M. (2025). The perspectives of young Indigenous people on chronic disease prevention programs: A systematic review of qualitative studies. Journal of Adolescent Health. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1054139X2500151X]
• 16.Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(1), 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80