TUNCELİ-ÇEMİŞGEZEK-PAYAMDÜZÜ KÖYÜ HALI DOKUMA ÖRNEKLERİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 11, 72 - 83, 15.12.2017

Mehmet Kulaz

Öz

Geleneksel el sanatları içerisinde önemli bir yeri olan dokuma sanatı, daha çok karasal

iklime sahip soğuk yörelerde karşımıza çıkmaktadır. Başlangıçta, dış etkenlerden korunma

amaçlı olarak dokunan örnekler yüzyıllar içinde estetik değerlere bürünerek günümüze kadar

gelmeyi başarmışlardır.

Karasal iklime sahip Tunceli yöresinde de yarı-göçer ve hayvancılığa dayalı yaşam tarzı

dokumanın gelişmesine olanak sağlamıştır. Özellikle yaylak-kışlak kültüründeki Şavak

Aşiretinin yoğun olarak yaşadığı köylerde halı ve diğer dokuma türleri teknik ve estetik

açıdan hayli gelişkindir. Bu köylerden biri olan Çemişgezek İlçesi’ne bağlı Payamdüzü

Köyünde yapmış olduğumuz incelemeler sonrasında elde edilen halı örneklerinin, ihtiyaçlar

neticesinde sedir, yan, taban ve yastık yüzü gibi değişik formlarda dokunduğu görülmüştür.

Halıların genelinde kompozisyon olarak gôllü/göllü halı olarak düzenleme yapılmış ve bu

gôller, çok kollu yıldız, sekizgen madalyon, akrep ve ejder motifleriyle zenginleştirilmiştir.

Payamdüzü Köyü’nde görülen bu örnekler konar-göçer kültürünün önemli örnekleri

olarak değerlendirilebilinir. Yöredeki halkın kültürünü yansıtan bu örnekler gelişen sanayi

ile birlikte yok olmayla yüz yüze kalmıştır. Buraya ait ürünlerin incelenmesi, belgelenmesi,

kültürel yok oluşun engellenmesi adına önemlidir

Anahtar Kelimeler

Tunceli, halı, dokuma, motif, el sanatları

Kaynakça

• Acar, B. (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar, İstanbul: Ak Yayınları. Aksoy, E. (2011). Şavak Havlı Ve Havsız Kirkitli Dokumaları, (Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Alantar, H. (2007). Motiflerin Dili, İstanbul: Yorum Yayıncılık. Deniz, B. (1985). “Geçmişten Günümüze Halıcılık”, Türk Halı Sanatı I. Bilim, Birlik, Başarı, S.46, İzmir, 18-32. ---------------. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. ---------------. (2015). “Anadolu-Türk Halı Sanatının Kaynakları”, Ege Üniversitesi Sanat Tarihi Dergisi, Sayı: XIV-1, 79-103. Erbek, M, (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara: T.C.Kültür Bakanlığı Yayınları. Güzel, E.,(2015) “Tunceli İli Oya Örnekleri”, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies Yıl: 2, Sayı: 5, 93-104 ---------------Kulaz, M. (2016). “Tunceli –Çemişgezek-Doğan Köyü Halı Dokuma Örnekleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 1321-1335 --------------- Oskay, N. (2017). “ Tunceli Yöresine Ait Örme ve Tığ İşi Örnekleri”, Folklör ve Edebiyat, Cilt: 23, Sayı: 90,197-213 Kırzıoğlu, N. (t.y.). Doğu Yöresi Halıları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Kulaz, M. “ Diyarbakır Müzelerinde Bulunan Halı Kilim ve Kumaşlar”,Van, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van,2003 Kutlu, M. M. (1987). Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı, Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları:84. Yetkin, Ş. (1991). Türk Halı Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları,1991