MÜZİK SOSYOLOJİSİ PERSPEKTİFİ İLE ZİYA GÖKALP’İN HARS VE MEDENİYET AYRIMI ÜZERİNDEN GELİŞTİRDİĞİ MİLLİ MUSİKİ FİKİRLERİNE KISA BİR BAKIŞ

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 7, 98 - 115, 15.12.2015

Tuncay Yıldırım

Öz

Ziya Gökalp, Cumhuriyet’in ilk yıllarından başlayarak devletin resmi

uygulamaları ile hayata geçirilmeye çalışılan modernleşme hareketinin müzik

sahasındaki işleyiş biçimine fikirleri ile öncülük etmiş bir aydınımızdır.

Musiki inkılâbını harekete geçirecek müzik politikalarının şekillenmesinde,

müzikte milliyet bahsi üzerinden geliştirdiği fikirlerinin büyük etkisi vardır.

Müzik alanında yeterli bilgiye sahip olmamasına rağmen hars ve medeniyet

ayrımı üzerinden yapmış olduğu açıklamalarıyla yeni devletin müzik politikalarına

yön vermiştir. Gökalp’in tezinin bu kadar tutmasında en büyük

etken devletin yenileşme adına yaptığı müzik devrimine meşrulaştırıcı bir

zemin hazırlamasıdır.Gökalp’e göre geleneksel Osmanlı müziği Türk’e ait olmayan

Arap, Acem, Bizans karışımı melez bir müziktir. Asıl Türk’e ait olan

milli müzik nağmeleri hars’a ait olan halk müziği-melodilerinde saklıdır.Medeni

ve milli bir müziğe sahip olmanın tek yolu halk melodilerinin tespit

edilerek Batı müziği tekniği ile işlenmesinden geçer. Çünkü Batı müziği çok

sesli yapısı ile üstün sanatı temsil ederken Doğu müzikleri geri kalmışlığı,

ilkelliği temsil etmekteydi. Gökalp’in bu düşüncesi yapılmak istenen müzik

reformunun resmi uygulamalarını meşrulaştırdığından ötürü, sonraki yıllarda

milli musiki büyük oranda ifade edilen bu düşünce üzerinden yapılandırılmaya

çalışılmıştır. Dolayısıyla Cumhuriyet’in ilk sosyologlarından olan

Gökalp’ın devletin dayatmacı politikaları ile dönüştürmeye çalıştığı müzik

politikalarındaki rolü, politikaların yarattığı kimlik kargaşası, müzikolog ve

aydınlar arasında boy gösteren alaturka-alafranga tartışmaları gibi daha sayabileceğimiz birçok sosyolojik gelişmeler, müzik sosyolojisi perspektifiyle

değerlendirilebilir niteliktedir.

Buradan hareketle bu makalede Gökalp’in milli musiki hakkındaki

görüşlerinin tüm detayları bu minvalde değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, Cumhuriyet Dönemi, Kültür ve Medeniyet, Milli Musiki, Müzik Sosyolojisi

Kaynakça

• ADORNO, W. T. (2014), Kültür Endüstrisi, Kültür Yönetimi.(Çev: Nihat Ülner, Mustafa Tüzel, Elçin Gen). İstanbul: İletişim Yayınları. AKÇAY, İ. (1994). “Ziya Gökalp Bey ve Milli Musikimiz Hakkındaki Görüşleri I”.Musiki Mecmuası, 447. AKÇAY, İ. (1994). “Ziya Gökalp Bey ve Milli Musikimiz Hakkındaki Görüşleri II”.Musiki Mecmuası, 448. AKKAÇ, S. (2015).Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Müzik Politikaları (1923- 2000).Ankara:Son Çağ Yayıncılık. AKSOY, B. (2008).Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar.İstanbul:Pan Yayıncılık. AYAS, G. (2014).Mûsiki İnkılâbı’nın Sosyolojisi: Klasik Türk Müziğinde Süreklilik ve Değişim.İstanbul:Doğu Kitapevi. AYAS, G. (2015). “Bektaşi Nefesleri Özelinde Gökalpçi Hars-Medeniyet İkiliğine Eleştirel Bir Bakış. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 73. BEHAR, C. (2005). Musikiden Müziğe Osmanlı / Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik. İstanbul: YKY. BERKER, E. (1980), Atatürk Devrimleri ve İdeolojisinin Türk Müzik Kültürüne Doğrudan ve Dolaylı Etkileri (içinde). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Türk Müziği Kulübü Yayınları. BUDAK, A. (2008).Batılılaşma ve Türk Edebiyatı, Lale Devri’nden Tanzimat’a Yenileşme, İstanbul:Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım. DURGUN, Ş. (2010).Türkiye’de Devletçi Gelenek ve Müzik,Ankara:a kitap,. EĞRİBEL, E. (2012). “Türk Müziğinde Devrim ve Bozulma: Geleneksel Osmanlı-Türk Müziği ve Kimliğinin Dışlanması Üzerine” Türkiye’de Modernleşme; Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkamesi, Sosyoloji Yıllığı, 22, İstanbul:Doğu Kitap Evi. ELIAS, N. (2000).Mozart: Bir Dâhinin Sosyolojisi Üzerine. (Çev: Yeşim Tükel). İstanbul:Kabalcı Yayınları. ESGİN, A. (2012). “Bir Müzik Sosyolojisi Var mıdır?” Doğu-Batı 62, Ankara: Doğu-BatıYayınları. GAZİMİHAL, M. R. (1925). “Musiki ve Ziya Gökalp”.Milli Mecmua,Sayı: 24 (2). GÖKALP, Z. (1923a). Türkçülüğün Esasları,Ankara:Matbuat ve İstihbarat Matbaası. GÖKALP, Z. (1923b). “Bedii Türkçülük”.Yeni Mecmua, Sayı: 83. GÜRSOY, Ş.; ÇAPÇIOĞLU, İ. (2006). “Bir Türk Düşünürü Olarak Ziya Gökalp: Hayatı, Kişiliği ve Düşünce Yapısı”.AÜİFD,Sayı: 47, 2. İNANCIK, H. (2005).Doğu-Batı Makaleler I. Ankara: Doğu-Batı Yayınları. KARABEY, L. (Ağustos 1954). “Muhterem Ziya Gökalp ve Musikimiz”.Musiki Mecmuası, Sayı: 78. KORKMAZ, A. (2005).Ziya Gökalp: Aksiyonu Meşrutiyet ve Cumhuriyet Üzerindeki Tesirleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. KÖSEOĞLU, N. (2005).Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Ziya Gökalp.İstanbul: Ötüken Neşriyat. ÖZARSLAN, A. D. (2005).Sanat ve Sosyoloji.İstanbul:Bağlam Yayıncılık. SALCI, V. L. “Polifonik Musikilerimiz, Halk Armoni ve Kotrapuanları”.Milli Mecmua, 140-141. SALCI, V. L. “Polifonik Musikilerimiz, Halk Armoni ve Kotrapuanları” Milli Mecmua, 142-143. STOKES, M.(2012).Türkiye’de Arabesk Olayı, (Çev: Hale Yılmaz).İstanbul: İletişim Yayınları. SUN, M. (1980).Atatürk Devrimleri ve İdeolojisinin Türk Müzik Kültürüne Doğrudan ve Dolaylı Etkileri (içinde).İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Türk Müziği Kulübü Yayınları. TEBİŞ, C. ve KAHRAMAN, B. (2012).Halil Bedî Yönetken’den Seçme Müzik Makaleleri, Türk Harf İnkılâbı Öncesi 1922-1928 Arası, Ankara: Müzik Eğitimi Yayınları. ÜLKEN, H. Z. (2006).Ziya Gökalp Seçme Eserler I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. ÜNGÖR, E. R. (1968). “Ziya Gökalp’in Musiki Görüşleri ve Arel”. Musiki Mecmuası, Sayı: 234. YAZIKSIZ, N. A. (1928). “Lisanlar İlmi: Bir Nazariye-i Lisaniye”.Türk Yurdu, 5,Ankara:- Tubitay Yayınları. YEKTA, R. (Mart 1995). “Rauf Yekta Diyor ki”.Musiki Mecmuası,Sayı:448. YEYTA, R. (Şubat 1906), “Aksam-ı Mûsiki”.İkdam,Sayı:4188.