Kureyşan (Khuresu) Ocağı’nın Cem Ritüeli ve Ritüel Musikisi

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 5, 55 - 94, 15.12.2014

Daimi Cengiz

Öz

İtikat ve ocak kültürü Dersim yerel kültürü içinde çok önemli yer
kapsar. Pek azı yazıya geçmiş ve derlenmiş olan bu sözlü halk
kültürünün önemli bir kısmı kaybolmuş, pek azı ise hala halk
dağarcığında yaşamaktadır. On yıllar süren alan araştırması sonucu bir
miktarını derlediğimiz halk kültürünün inanca dair olanından, Kureyşan
Ocağına ait cem ritüeli ve cem ritüeli musikisini bu yazıya konu olarak
seçtik. Yaptığımız alan çalışmalarında, izlediğimiz cem ritüellerinde
Kureyşan Ocağı’nın inanç pratiği, repertuarı ve kutsallarının Dersim’deki
ve diğer alanlardaki Alevi-Bektaşi ocaklarından karakteristik
farklılığının olduğunu tespit ettik. Dersim inancının genel Alevi-Bektaşi
inancı ile olan ortak ve farklı yönlerini, Kureyşan Ocağı’nın inanç pratiği,
repertuarı ve kutsalları üzerinden vermeye çalıştık. Literatüre geçmeyen
ve hakkında alan çalışması yapılmayan bu konuda, genellikle kendi
yaptığımız derlemelerimizi kaynak vermek zorunda kaldık.

Anahtar Kelimeler

Dersim, Kureyşan Ocağı, Kureyşan Ocağı cemleri, Ritueli ve Müziği

Kaynakça

• Ali Kemali (2013), Erzincan, Kaynak Yayınları, İstanbul Aytaş, Gıyasettin(Editör; 2010), Bingöl, Muş/Varto Yörelerinde Ocaklar, Oymaklar ve Boylarla İlgili Araştırma Sonuçları, Ankara Başköylü Hasan Efendi (2007): Hakkın Emri Rızası, Yurt Yayınları, Ankara Birdoğan, Nejat (2013): Alevilik: Anadolu’nun Gizli Kültürü, Kaynak Yayınları, İstanbul Bruinessen, Martin von (1996), “Aslını İnkar Eden Haramzadedir”, Birikim, sayı 88, ss. 38-51, İstanbul Cengiz, D. (2010): Dizeleriyle tarihe tanık Dersim şairi Sey Qaji, Horasan Yayınları, İstanbul Cengiz, D. (2002): “Doğaçlama Ustası Wakıle,” Evrensel kültür, sayı:123,İstanbul Gezik, Erdal (2012a), “Rayberler, Pirler ve Mürşitler: Alevi Ocak Örgütlenmesine Dair Saptamalar ve Sorunlar” Munzur Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 37, ss. 4-27 94|Daimi CENGİZ Gezik, Erdal (2012b): Dinsel, Etnik ve Politik Sorunlar Bağlamında Alevi Kürtler, İletişim Yayınları, İstanbul Özcan, Mesut (2002), Öyküleriyle Dersim Ağıtları –I, Kalan Yayınları, Ankara Sılan, N. Sahir (2010): Doğu Anadolu’da Toplumsal Mühendislik; DersimSason (1934-1946), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul Şener Cemal (2002), Alevilerin Etnik Kimliği, Etik yayınları, İstanbul Vaktidolu (2011), Alevilik: Alevilikte Cem, Görgü, Sorgu, Musahiplik, Düşkünlük, Semah, Cem Yayınları, İstanbul Yıldırım, Mehmet (2012): “Desimlu Aşiretinden Dersim Sancağına”, Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, sayı 1, ss. 23-37 Yıldırım, Mehmet (2013): “Dersim’in Cumhuriyet Öncesindeki SosyoEkonomik Yapısı Üzerine Bir İnceleme”, Dört Dağa Sığmayan Kent, Patika Yayınları, ss.41-70, İstanbul Sözlü Kaynaklar Aliye Dake (doğum: 1901, ölüm tarihi…..?), Tunceli ili Nazımiye ilçesi Xodık köyü Ahmet Kalkan (doğum 1930, yaşıyor), Tunceli ili merkez Ambar köyü Baba Ali (doğum 1956, yaşıyor), Tunceli ili Pülümür ilçesi Qızılbel köyü Deviş Hasan (doğum:1899, ölüm taihi:1970), Erzincan ili Tercan ilçesi Quzveren köyü Heydere Ali Dosti (1890-1991), Tunceli ili Nazımiye ilçesi Bostanlı (Dewa Khuresu) köyü Hıdır Çetinkaya (1918-2005), Tunceli ili merkez Kuyluca (Putık) köyü Mahmut Yıldız (doğum:1928, yaşıyor), Tunceli ili Mazgirt ilçesi Birmu köyü Seydali Yıldız (doğum 1930, yaşıyor), Tunceli ili Pülümür ilçesi Aynige köyü