Dijitalleşen Dünyada Yöneticilerin Değişen Karar Mekanizmaları

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 153 - 173, 31.12.2023

Sabit Menteşe , Civan Diyar Menteşe

https://doi.org/10.61337/tusbd.1362971

Öz

Günümüz bilgi çağında teknolojik gelişmelerin hız kazanması son tahlilde yeniliklerin iş modellerinde de birtakım değişikliklerin yapılmasını gerekli, hatta zorunlu kılmıştır. Değişim gereklilikleri zorunlu hale gelmiş olsa da işletmeler açısından eski modellerin değişip yeni modellerin uygulanmaya konulması de birtakım riskler taşır olmuştur. Diğer taraftan değişim gerekliliğinin uygulanması yöneticilerin verecekleri kararlar ile gelişmektedir. Bu nedenle yöneticiler iş modellerinde değişiklik yaparken, doğru analizler yapmalı, verileri doğru okumalı ve doğru tespitlerde bulunmalıdırlar. Ancak bu şekilde yeniliklerden kazanç elde etme hedefine ulaşılabilir ve şirketler kurulma amaçları doğrultusunda varlıklarını sürdürülebilir. Bu bağlamda “Dijitalleşen Dünyada Yöneticilerin Değişen Karar Mekanizmaları” nı incelemeyi amaçlayan çalışma, literatür taramasına dayalı, derleme çalışması şeklinde tasarlanmıştır. Dört ana başlık altında ele alınan çalışmanın birinci ana alt başlığında; kavramsal çerçeve kapsamında dijitalleşme üzerinde durulmuş, ikinci ana alt başlığı altında yönetim ve karar verme süreci incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü ana alt başlığı altında dijital dönüşümün karar verme sürecine etkisi ve son alt ana başlığı altında ise çalışmada ulaşılan sonuca yer verilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre dijitalleşmenin küreselleşmeye yüksek düzeyde ortam sağladığı ve bu durumun hayatın tüm alanlarında olduğu gibi işletme yönetimlerini ve özellikle de yöneticilerin karar verme süreçlerini yüksek düzeyde etkilediği kanısına varılmıştır. Buna göre işletmelerin küresel piyasalarda rekabet edebilme ve amaçları doğrultusunda varlıklarını sürdürebilmeleri önemli derecede dijital yenilikler ve sonucu meydana gelen değişimleri yakından takip ve bunların tüm imkân ve olanaklarından yararlanmaları ile mümkün görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme, dijital dönüşüm, yönetici, karar verme, küreselleşme

Kaynakça

• Ağaç, S. (2020). Dijital Okuryazarlığın Finansal Okuryazarlık Üzerine Etkisi: Batı Akdeniz Örneği. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Isparta.
• Aimaier, Y. (2020). Kuşak Yol Projesine Türk Firmaların Bakış Açısı ve Dijital Dönüşüm: Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Samsun.
• Akat, İ., Budak, G. ve Budak, G. (2002). Yönetimde Bağlantı Süreçleri, Barış Yayınları, İzmir.
• Altan, S. (2020). Karar Alma Sürecinde Duyguların Rolü ve Etkileri. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 52-65.
• Artüz, D. S. (2020). Dijital Liderlik Uygulaması ile Öğrenen Örgüt İlişkisinin Bireysel Performansa Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı İnsan.
• Atik, Z. Ö. (2019). Eğitimde Dijitalleşme Faaliyetleri ve Eğitim Yöneticilerinin Sürece Uyumu. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Yıldız Teknik Üniversitesi ve İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitülülerinin Ortak Yürüttüğü Eğitim Yönetim ve Denetimi Anabilim Dalı Eğitim Yönetim ve Denetimi Tezli Yüksek Lisans Programı. İstanbul.
• Bakan, İ., & Büyükbeşe, T. (2005). Katılımcı Karar Verme: Çalışanlar Hangi Düzeyde Kararlara Katılmak İsterler? Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İB.F. Dergisi, 23-47.
• Balay, R., (2004), Küreselleşme, Bilgi Toplumu ve Eğitim, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, cilt: 37, sayı:2. Ankara.
• Balcı, E. (2020). Lojistik Sektörünün Uluslararası Alanda Dijitalleşme Süreci ve Türkiye’ye Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Uluslararası Ticaret ve Para Yönetimi Bilim Dalı. İstanbul.
• Borges, F. S. A., vd. (2021). The Strategic Use of Artificial Intelligence in The Digital Era: Systematic Literature Review and Future Research Directions. International Journal of Information Management, 57, 1-16.
• Celayir, D., Celayir, Ç. (2020). Dijitalleşmenin Denetim Mesleğine Yansımaları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 7(6), 128-148.
• Coşkun, Ü. (2020). Karar ve Karar Verme Süreci. ulakbilge, 53 s. 1181–1191. doi: 10.7816/ulakbilge-08-53-08.
• Çark, Ö. (2020). İşletmelerin Dijital Dönüşüm Sürecinde “Nesnelerin İnterneti” Teknolojisinin Etkisi. Turkish Studies- Economy, 15(3), 1247-1266.
• Çınar, Y. (2004). Çok Nitelikli Karar Verme ve 'Bankaların Mali Performanslarının Değerlendirilmesi Örneği’, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara.
• Demirkan H., Spohrer J.C., Welser J.J. (2016) Digital innovation and strategic transformation, IT Prof., 18 (6), 14-18.
• Denizci, Ö. M. (2009). Bilişim Toplumu Bağlamında İnternet Olgusu ve Sosyopsikolojik Etkileri. Marmara İletişim
• Dergisi, (15), 0-0. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruid/issue/25255/266978,E.T: 19.11.2023.
• Drucker, P. F. (2007). Management: Tasks, responsibilities, practices. New York: NY Harper Collins Publishers.
• Ehtiyar, Ö. A. T. V. R. ve Ehtiyar, V. R. (2010). Yönetimde Karar Verme: Batı Antalya Bölgesindeki Beş Yıldızlı Otellerde Çalışan Farklı Departman Yöneticilerinin Karar Verme Stilleri Üzerine Bir Araştırma, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5 (20), 3394-3414. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jyasar/issue/19132/203025.
• Eren, Erol. Yönetim ve Organizasyon, Beta, 1993.
• Falino, David. F. (2003). Etkili Karar Verme. Çev. E. Sabri Yarmalı, İstanbul: Hayat Yayınları.
• Gerpot, T.J. ve May, S. (2016). Integration of Internet of Things components into a firm’s offering portfolio -A business development framework. 18, 53–63.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları, Çev. Ersin Kuşdin, Ayrata yayınları, İstanbul.
• Görçün, Ö. F. (2017). Dördüncü Endüstri Devrimi Endüstri 4.0, 2. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları
• Gürsakal, N. (1986). Karar analizi üzerine bazı notlar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 213-224.
• Haleblıen, J. and Finkeltein, S. (1993) Top Management Team Size, CEO Dominance, and Firm Performance: The Modcrating Roles of Environmental Turbulance and Discretion, Academy of Management Journal, Vol. 36, No: 4, pp. 844-863.
• Jone, T. (2004). Business Economics and Managerial Decision Making. England: John Wiley and Sons Ltd.
• Kantarcı, Ö., Özalp M., Sezginsoy C., Özaşkınlı O., Cavlak, C. (2017). Dijitallejen Dünyda Ekonominin İtici Gücü: E-Ticaret, TÜSİAD-T/2017, 04-587.Kaynakları Yöneticiliği Yüksek Lisans Programı. İstanbul.
• Koçoğlu, E. (2010). İşletmelerde Yöneticilerin Karar Verme Süreci ve Bu Süreçte Bilişim Sistemlerinin Kullanımı: Ankara İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koçyiğit, S. ve Ayan, M. (2014). Karar verme türleri, York Unıversıty, Türkiye Temsilciliği İşletme Bölümü, https://www.slideshare.net/SerdalKOYT/09-karar-verme-turleri, E.T: 28.11.2023.
• Kurt, Ü. (2003). Karar Verme Sürecinde Yöneticilerin Kişilik Yapılarının Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2003.
• Lamba, M. (2014). Karar Vermeyi Etkileyen Yapısal Faktörler Bakımından Yönetim ve Organizasyon Teorilerinin İncelenmesi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8-18.
• Morgül, T. (2014, Ocak). Karar Verme Türleri. Yalova: York Unıversıty Türkiye Temsilciliği İşletme Bölümü.
• Onaran, O. (1975). Örgütlerde Karar Verme, AÜSBF Yayınları, Ankara.
• Özdemir, A. (2023). Dijital dönüşümün örgütsel çevikliğe etkisi, Yayımlanmamış doktora tezi, Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Zonguldak.
• Özdemir, A., Temizel, F., Ethem, E. S. E. N. (2019). Borsa İstanbul Teknoloji Endeksi (XUTEK) İşletmelerinin Sosyal Medya Kullanımları ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1173-1187.
• Parlak, B. (2017). Dijital Çağda Eğitim: Olanaklar ve Uygulamalar Üzerine Bir Analiz, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(15), 1741-1759.
• Robbıns, S. (2003). Management, Prentice hall new jersey.
• Savaşkan, E. (2020). Davranışsal Ekonomi Yaklaşımında Yönetim ve Karar Verme Olgusu, Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 61-72.
• Serçemeli, M. (2018). Muhasebe ve Denetim Mesleklerinin Dijital Dönüşümünde Yapay Zekâ. Turkish Studies Economics, Finance and Politics, 13(30), 369-379.
• Schuchmann, D. and Seufert, S. (2015). Corporate Learning in Times of Digital Transformation: A Conceptual Framework and Service Portfolio for the Learning Function in Banking Organisations. IJAC, 8(1), 31-39.
• Schumacher, A., Shin, W. ve Erol, S. (2016). Automation, Digitization and Digitalization and Their İmplications for Manufacturing Processes, Innovation and Sustainability Scientific Conference, Bucharest, Romania.
• Soyocak, Ö. S. (2018). Küreselleşme-yerelleşme bağlamında 6360 Sayılı Yasanın İl Özel İdareleri üzerindeki etkisi. Electronic Turkish Studies, 13(22).
• Spedding, L., & Rose, A. (2008). Shareholder Value and Reputational Risk. L. Spedding, & A. Rose içinde, Business Risk Management Handbook: A sustainable approach (s. 246). CIMA Publishing.
• Steger, B. M. (2013), Küreselleşme, Dost Kitabevi, Ankara, 24-66s.
• Sucu, M. (2021). Çalışanların Dijitalleşme Faaliyetlerine Uyumu ve Örgüt İklimi Arasındaki İlişkiyi Tespit Etmeye Yönelik Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 77, ısn: 1307-9581.
• Taş, H. Y. (2018). Dördüncü Sanayi Devrimi’nin (Endüstri 4.0) Çalışma Hayatına ve istihdama Muhtemel Etkileri, OPUS, Internatıonal Journal of Society Researches, 9(16), 1817-1836. DOİ: 10.26266/opus.479123
• Tekin, Ömer, A. (2009). Yönetimde Karar Verme: Batı Antalya Bölgesinde Bulunan Beş Yıldızlı Otel İşletmelerindeki Çeşitli Departman Yöneticilerinin Karar Verme Stillerini Tespit Etmeye Yönelik Uygulamalı Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Tezcan, M. (1996), Küreselleşmenin Eğitimsel Boyutu, Türkiye 2. Eğitim Felsefesi Kongresi (23-26 Ekim), Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 187-195.
• Tosun, K. (1990). İşletme Yönetimi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi yayını No:226.
• URL 1: İnternet, Sosyal Medya ve Mobil Kullanım İstatistikleri 2017, https://www.sosyalmedyakampusu.com/internet-sosyal-medya-ve-mobil-kullanim-istatistikleri-2017/, 20.11.2023.
• URL 2: We Are Social 2023 Global ve Türkiye Raporu, Erişim tarihi: 20.11.2023, https://www.clicksus.com/we-are-social-2023-global-ve-turkiye-raporu;
• URL 3: State Of The Medıa: The Social Media Report 2012. E.T. 20.11.2023, https://www.nielsen.com/wpcontent/uploads/sites/3/2019/04/The-Social-Media-Report-2012.pdf.
• Üzmez, S. S. ve Büyükbeşe, T. (2021). Dijitalleşme Sürecinde Bilgi Yönetiminin İşletmelerin Teknoloji Uyumuna Etkileri, Bilgi ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 16(2),117-127, DOİ: 10.54860/beyder.1028117.
• Vaio, D. A., Palladino, R., Pezzi, A. and Kalisz, E. D. (2021). The Role of Digital Innovation in Knowledge Management Systems: A Systematic Literature Review. Journal of Business Research, 123, 220–231.
• Verhoef, P. C., Broekhuizen, T., Bart, Y., Bhattacharya, A., Dong, J. Q., Fabian, N., & Haenlein, M. (2019). Digital transformation: A multidisciplinary reflection and research agenda. Journal of Business Research. https:// doi.org/10.1016/j. Jbusres, E.T. 19.11.2023.
• Yankın, F. B. (2019). Dijital Dönüşüm Sürecinde Çalışma Yaşamı, Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 7(2), 1-38.
• Yankın, F. B., (2019). Dijital Dönüşüm Sürecinde Çalışma Yaşamı, Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi Cilt:7 Sayı:2 (1-38).
• Zoltners, A. A. vd. (2021). Practical Insights for Sales Force Digitalization Success. Journal of Personal Selling & Sales Management, 41(2), 87-102.